محمدجواد جمالی نوبندگانی سیاستمدار، پزشک و نماینده مردم فسا در مجلس دهم است، نماینده‌ای که نایب رئیس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس، دبیرکل شورای اجرایی اتحادیه بین المجالس (IPU) و رئیس مجمع نمایندگان استان فارس را در کارنامه کاری خود ثبت کرده و به عنوان سخنگوی هیات نظارت بر رفتار نمایندگان فعالیت بسیاری در مجلس دهم داشته است.
اخبار سیاسی- جمالی نوبندگانی روز تصویب افزایش مستمری مددجویان بهزیستی و کمیته امداد امام(ره) را روز خوب مجلس دهم می‌داند. وی اصلاح قانون اساسی را برای دو مجلسی شدن لاجرم و ضروری دانسته و در توضیحات خود ضمن آسیب شناسی مجلس دهم از 3 پرونده پرحاشیه هیات نظارت بر رفتار نمایندگان صحبت می‌کند.
متن کامل گفت‌وگوی تفضیلی با سخنگوی هیات نظارت بر رفتار نمایندگان، نماینده مردم فسا و نایب رئیس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس را در ادامه بخوانید:
اگر بخواهید دوره دهم قوه مقننه را آسیب شناسی کنید چه نکاتی حائز اهمیت است؟
با توجه به شرایط و مسائل اجتماعی کشور نمی‌توان انتظارات از مجلس را محقق کرد. نمایندگان این مجلس کاملا وابسته به رأی مردم هستند. نقش احزاب و گروه‌های سیاسی نیز در شهرهای کوچک و متوسط تقریبا صفر است. عده‌ای بر اساس قومیت و برخی بر مبنای توقعات شخصی و خانوادگی به نمایندگان رأی می‌دهند. متاسفانه بالای ٩٠ درصد مراجعین نمایندگان درخواست استخدام، وام، بازپرداخت وام، معافیت سربازی، جابه‌جای دانشجو، نوبت دکتر، سفارش به کمیسیون پزشکی یا حل مشکلات کشاورزی دارند لذا وقتی نماینده‌ای می‌خواهد این کارها را انجام دهد، عمده وقتش را باید صرف کند بنابراین وقتی برای مطالعه پیشنهادات و بررسی مسایل تخصصی ندارد.
برخی از نمایندگان مجلس حتی کمیسیون‌های تخصصی خود را به دلیل رسیدگی به امورات مراجعین نمی‌روند. این شرایط موجب شده تا پارلمان در انجام وظیفه نظارت با مشکلاتی روبه رو شود. نمایندگان برای انجام کارهای مذکور به مساعدت دستگاه های اجرایی نیاز دارند از این رو نمی‌تواند از سوال یا استیضاح به عنوان ابزار نظارت به درستی و دقیق استفاده کنند.
بسیاری از سوالات و تذکرات نمایندگان مجلس نیز در این دسته جای می‌گیرند. متاسفانه یکبار یکی از نماینده‌ها با وزیری سفر رفت و چون نتوانست ساعت مشخص با وزیر به جلسه‌ای برود، از وزیر سوال کرد. یا در موردی دیگر نماینده‌ای در کمیسیون سوال پرسید و از پاسخ وزیر هم قانع شد اما نماینده برای اینکه در جامعه دیده شود یا بتواند مشکل حوزه انتخابیه خود را حل کند، اعلام عدم اقناع کرد تا سوال مجدد در صحن بررسی شود.
در زمان بررسی طرح مناطق آزاد و ویژه اقتصادی، تعداد کثیری از نماینده‌ها دوباره امضا جمع کردند تا شهرهای بیشتری به مناطق ویژه اقتصادی اضافه شود و این کار انتخاباتی است که به آفتی برای کشور مجلس تبدیل شده است. این شرایط موجب شده تا برخی از نمایندگان شبیه کارچاق کن عمل کنند.
راهکار رفع این آسیب‌ها چیست؟
این مجلس را هیچ کس نباید شماتت کند، متاسفانه برخی از مردم گلایهمند هستند اما بیش از سایرین وقت نماینده را برای تامین خواسته‌های قومی یا حوزه‌های انتخابیه می‌گیرند. فضای مجازی نیز مزید بر علت شده و کوچکترین رفتار یا حرکتی که در مجالس بسیاری از کشورها وجود دارد را بزرگنمایی می‌کند البته این به این معنا نیست که نماینده کار اصلی خود را انجام ندهد یا رفتار دور از شأن مجلس داشته باشد.
با توجه به شرایطی که وجود دارد، مجلس دیگری تحت هر نامی باید ایجاد شود و چند ویژگی داشته باشد. مجلس دوم می‌تواند مجلس سنا یا اولیاء باشد اما در این مجلس گروه‌های تخصصی مانند حقوق، کشاورزی، بهداشت و درمان، انواع مهندسی‌‌ها، آموزش و فرهنگ، اقتصاد و بودجه باید حضور داشته باشند، نوع انتخاب آنها نیز باید متفاوت باشد به نوعی که گروه‌های تخصصی نمایندگان را انتخاب کنند.
پس به نظر شما قانون اساسی باید اصلاح شود؟
اصلاح قانون اساسی نیاز است و این نه تنها ضعف نیست بلکه بعد از 30 سال به دلیل تغییر شرایط یک قوت محسوب می‌شود. در همه کشورها نیز هر ده سال یکبار اصلاح قانون اساسی انجام می‌شود اما در کشور ما به یک تابو تبدیل شده است.
به موجب اصلاح قانون اساسی برخی از کارهای ملی باید به مجلس سنا یا اولیاء سپرده شود، از جمله بررسی و تصویب قانون بودجه است تا نگاه منطقه‌ای به بودجه از بین رود. برنامه‌های پنج ساله نیز باید توسط مجلس سنا یا اولیا به تصویب برسد. زیرا در شرایط کنونی به طور مثال زمانی که مقام معظم رهبری در بیانات خود فرمودند که به سواحل مکران بیشتر رسیدگی شود زیرا در امنیت و ترانزیت تاثیرگذار است، متاسفانه در مجلس کنونی نمایندگان در جریان بررسی برنامه پنج ساله خواستار توجه بیشتر به سواحل خلیج فارس، اروند رود و حتی خزر شدند؛ قطعا رسیدگی در مجلس سنا یا اولیاء اینچنین نخواهد بود.
دلیل نگرانی برای اصلاح قانون اساسی چیست؟
نگرانی بابت فقدان حقوقدان جهت اصلاح قانون اساسی نداریم، جامعه علمی و دانشگاهی ما توانایی اصلاح قانون اساسی را دارند. جامعه دانشگاهی نیز بعد از 40 سال به بلوغ رسیده است. از سوی دیگر نیازهایی احصاء و مسائلی رخ داده که اصلاح قانون اساسی لاجرم و ضروری است زیرا مجلس فعلی شورای اسلامی با انتخابات استانی تغییر نخواهد کرد، به ویژه اینکه برخی به دنبال اجرای تقسیمات کشوری و افزایش تعداد نمایندگان مجلس هستند.
با توجه به اینکه اصلاح قانون اساسی در دستور کار نیست چرا با استانی شدن انتخابات مجلس مخالفت شد؟ آیا انتخابات استانی می‌توانست گامی به سمت نخبه گرایی و رفع مشکلات اینچنینی باشد؟
مجلس با استانی شدن انتخابات موافق بود، بر روی مصوبه خود هم در جریان بررسی اصلاح قانون انتخابات مجلس اصرار کرد البته این انتقاد به ادوار نهم و دهم مجلس وارد است که چرا در سال پایانی به اصلاح قانون انتخابات مجلس پرداخته است اما در مجموع نیز نباید این توقع ایجاد شود که با استانی شدن همه اشکالات مذکور رفع شود هرچند به سمت نخبه گرایی حرکت می‌کنیم.
یکی از بحث‌های جنجالی این روزها بنزین است. شما چطور از گرانی سوخت اطلاع پیدا کردید؟
پنج‌شنبه 23 آبان ماه یک روز قبل از اعلام رسمی گران شدن نرخ بنزین در حوزه انتخابیه قرار کلنگ زنی داشتیم که از طریق فرماندار مطلع شدم بنزین قرار است، گران شود حتی در مورد نرخ بنزین اطلاعی نداشتند. البته پیش از اعلام نرخ جدید بنزین دو سه مرتبه در جلسات غیرعلنی مجلس موضوع گرانی بنزین مطرح شد و به نظر می‌رسید که تغییراتی قرار است ایجاد شود.
از نظر شما روز خوب مجلس دهم چه روزی بود؟
زمان تصویب قانون افزایش مستمری مددجویان بهزیستی و کمیته امداد امام خمینی(ره) از روزهای خوب مجلس دهم بود.
نظرتان درباره دولت روحانی چیست و آینده دولت را با توجه به احتمال تغییرات در گرایش سیاسی کشور چطور ارزیابی می‌کنید؟
ما باید بپذیریم که در کشور ما دولت‌ها یکدست نبودند و دولت‌های ائتلافی غیراعلام شده هستند، لذا مشکل شکنندگی داخل خود دارند و مجموعه افراد اصلاح‌طلب، اصول‌گرا، اعتدال داریم که عدم همگرایی آنها موجب شده برخی در دولت نقش اوپوزیسیون را بازی کنند مانند آقای آخوندی که سرانجام استعفا داد و فهم مشترکی درباره منافع ملی نداشته باشند.
دولت، دولت ائتلافی غیراعلام شده است زیرا رئیس‌جمهور حزبی انتخاب نشده و همه دنبال سهم خواهی هستند. از سوی دیگر جوهای هیجانی مناظره سبب شده تا افراد برای غلبه بر رقبا در ایام انتخابات وعده‌های غیرواقعی دهند.
متاسفانه اکثر مسئولان کشور اعم از دولت و نماینده مجلس منافع فردی را بر منافع ملی ترجیح می‌دهند. همین شرایط سبب شده تا برخی از نمایندگان سال آخر دوره انتخاباتی خود با اینکه دولت کارهای بسیاری در حوزه انتخابیه‌اش کرده، سیاه نمایی کنند تا نظر مخالفان دولت را جلب کند. رسانه‌های بیگانه نیاز به شواهد ندارند. در چنین وضعیتی به اظهارات نمایندگان استناد می‌کنند. متاسفانه برخی از دولتی‌ها و نمایندگان نمی‌دانند روی شاخه نشستند و بُن را می‌برند. تعداد این نوع افراد هم کم نیست و در همه قوا وجود دارد اما از آنجایی که جلسات مجلس به صورت مستقیم پخش می‌شود، مردم تنها اظهارات نمایندگان مجلس را می‌شنوند.
متاسافنه همه چیز از ریل خود خارج شده که اصل و اساس آن پوپولیسم است. اگر مردم از نماینده بخواهند کار واقعی و در راستای منافع ملی کار کند و بزرگ منشی و خویشتن داری را حفظ کند، کمتر شاهد چنین رفتارهایی خواهیم بود.
خطر بازگشت گرایش‌های پوپولیسم را چقدر جدی می‌بینید؟
از آنجایی که کمترین شرایط برای انتخاب نماینده مجلس در نظر گرفته شده است، متاسفانه از هم اکنون کاندیداهای احتمالی شروع به امتیاز دادن به مردم کردند. این شرایط سبب شده تا نمایندگانِ فاقد جامعه شناسی کشور به مجلس راه پیدا کنند. بنابراین احتمال بازگشت پوپولیسم وجود دارد.
یکی از محورهای بحث‌برانگیز در عملکرد دولت، موضوع سیاست خارجی است. شما به طور مشخص چه نظری درباره نگرش‌ها و عملکرد دستگاه دیپلماسی دارید؟
سهمی که ما برای سیاست خارجی قائل هستیم باید مشخص شود. ما کشور منحصر به فردی به خاطر مسائل منطقه هستیم. ما کانون توجه قدرت‌ها و در منطقه آشوب زده خاورمیانه هستیم، هجمه بسیار زیاد است. سفارتخانه‌های ما مشکل دارند. بنابراین در ارزیابی باید به مقدورات، مجوزها و شرایط منطقه و بین‌الملل توجه کنیم.
در جریان مذاکرات و بررسی برجام تیم ایران 5 تا 6 نفر بودند در حالی که آمریکایی‌ها یک ایرباس آدم برای مذاکره می‌آوردند. سفارت آمریکا در عراق 10 هزار نیرو دارد و بزرگترین سفارت یک کشور است. بنابراین ارزیابی باید بر اساس شرایط و امکاناتی انجام شود که ما در اختیار وزارت امور خارجه قرار دادیم. بر اساس کار انجام شده ظریف موفق بود و تلاش بسیار کرد، مقام معظم رهبری نیز به دلیل تلاش‌های شبانه روزی چندین بار از ایشان تشکر کردند. اما بر اساس نتایج، ارزیابی متفاوت است زیرا اقدامات طرف مقابل هم در حصول نتایج تاثیرگذار است.
ما در وزارت امور خارجه تنها مسئله هسته‌ای را نداریم و روابط با همسایگان، تحریک همسایگان علیه ایران از سوی آمریکا، دیپلماسی اقتصادی در شرایط تحریم، دیپلماسی منطقه‌ای و همسایگان را نیز داریم. کشوری چون عربستان سعودی و امارات نیز در مجامع بین المللی هزینه کردند لذا یکی از سخت‌ترین کارهای دولت در وزارت امور خارجه در حال انجام است.
درباره هیات نظارت بر رفتار نمایندگان توضیح دهید؟ پر حاشیه‌ترین پرونده‌ها در مجلس دهم کدام بود؟
قانون هیات نظارت بر رفتار نمایندگان در ماه‌های پایانی مجلس هشتم به تصویب رسید. در مجلس نهم فعالیت این هیات به نوعی نبود که در رسانه‌ها نمود پیدا کند اما ما در مجلس دهم به طور ویژه به این هیات نظارت بر رفتار نمایندگان پرداختیم و آن را فعال کردیم. در حد تذکر شفاهی، درج در پرونده و قرائت گزارش در جلسه علنی و غیرعلنی اختیار به هیات نظارت داده شده است اما ما حق تعلیق یا اخراج نماینده را نداریم البته در شرایطی می‌توان پرونده را به قوه قضاییه ارجاع داد.
ما در هیات نظارت بر رفتار نمایندگان بیش از 200 پرونده را تاکنون در مجلس دهم بررسی کردیم و همه را طبق قانون خواستیم، برای برخی پرونده‌ها بیش از 10 جلسه برگزار کردیم که یکی از آنها مربوط به استیضاح آقای ربیعی بود حتی شاهد از شهرستان خواستیم.
در هیات نظارت دو حقوقدان حضور دارند بنابراین همه پرونده‌ها به صورت تخصصی بررسی می‌شود اما پرونده‌هایی که فشار بسیاری به هیات نظارت و حتی شخص بنده آورد مربوط به آقای محمدباسط درازهی نماینده سراوان در ارتباط با گمرک، آقایان محمد عزیزی و فریدون احمدی نمایندگان مردم ابهر و زنجان در رابطه با خودرو و آقای سلمان خدادای بود.
فشار از سمت مردم، رسانه‌ها و درخواست جراید به هیات نظارت بسیار بود. این پرونده‌ها در ارتباط با موضوعاتی بود که با آبروی نماینده سر و کار داشت و ما هم نمی‌توانستیم تا زمان اثبات آنچه در پرونده آمده، اظهارنظر کنیم بنابراین متحمل فشارهایی شدیم. بعضا شبنامه‌هایی نیز پخش شد که هیچ ارتباطی با پرونده و نمایندگان نداشت. در مواردی به ناچار پرونده، درخواست قوه قضاییه یا دادستان وقت و حتی نامه‌هایی را به برخی از نمایندگان نشان می‌دادم که در اقناع آنها تاثیر داشت.
پرونده‌ای در ارتباط با بحث پرستوها در مجلس دهم به هیات نظارت بر رفتار نمایندگان ارجاع شد؟
وقتی آب گل آلود می‌شود بسیاری از رسانه‌های بیگانه به مسائل دامن می‌زنند. بعد از ماجرای شهردار سابق تهران تله‌هایی را برای نمایندگان ادوار گذاشتند. البته در مورد آنها خانمی که این آقایان را گرفتار کرد، خودش به نوعی گرفتار فرد خارج نشینی شده بود.
متاسفانه این کارهای کثیف در سیستم‌های جاسوسی و تبلیغات دشمنان ما مرسوم بوده و در ایران نیز به عنوان یکی از روش‌ها انتخاب کردند اما در مورد نمایندگان مجلس دهم گزارشی به هیات نظارت ارسال نشد.
شما عضو فراکسیونی در مجلس دهم بودید که به نوعی نقش جریان سوم را بازی می‌کرد؟ به نظرتان فراکسیون مستقلین ولایی در دوره یازدهم مجلس جریان سومی خواهد بود؟
هنوز زود است در این مورد صحبت کرد، کاندیداها باید مشخص شوند.
پیش بینی شما از آرایش مجلس یازدهم چیست؟
آراء حزبی نیست و ممکن یک هفته قبل انتخابات آراء تغییر کند. از این رو نمی‌توان پیش بینی کرد. وضعیت اقتصاد کشور نیز تعیین کننده است. البته به نظر تغییرات وسیع است ولی نمی‌توان گفت که چه گروهی سر کار خواهند آمد.
نظرتان درباره سکوت آقای عارف در مجلس دهم چیست؟
یک سال صندلی کنار ایشان نشستم، چهره متین، اخلاق مدار، دانشگاهی و علمی و دلسوز هستند. اگرچه مثل آقای کاظم جلالی و حاجی بابایی در صحن به دنبال نمایندگان برای رأی به یک مصوبه نمی‌روند، زیرا این روحیه را ندارند. آقای عارف عموما مسائل را با دوستان نزدیک در فراکسیون در میان می‌گذارند و آنها موضوع را به سایر نماینده ها اعلام می‌کنند. اطرافیانشان بیشتر افکار وی را منتقل می‌کنند.
عارف فرد منفعلی در مجلس نیست بلکه به لحاظ شخصیت این نوع رفتار را می‌پسندند. البته گاهی از سر دلسوزی به دوستان نزدیک خود هم تذکر می‌دهند.
با کدام نماینده بیشتر رفیق هستید؟
من با اکثر نمایندگان ارتباط صمیمی و دوستانه‌ای دارم اما با برخی از آنها ارتباط نزدیک‌تری دارم. آقای الهیار ملکشاهی رئیس کمیسیون قضایی و حقوقی مجلس بسیار مرد خوب و مهربانی هسات. آقای داوود محمدی نماینده مردم تهران را بسیار سالم می شناسم و آقای حسین امیری خامکانی نماینده مردم زرند و آقای غلامرضا شرفی نماینده مردم آبادان از دیگر دوستانم هستند.
کدام نماینده را قبول دارید و به نظرتان دارای تراز نماینده است؟
افراد بسیاری در مجلس دهم را قبول دارم، از میان کسانی که هم اکنون در ذهن دارم؛ آقایان محمدحسین فرهنگی نماینده مردم تبریز، غلامرضا تاجگردون و هادی قوامی نمایندگان مردم گچساران و اسفراین در بحث بودجه، امیرحسین قاضی زاده هاشمی نماینده مشهد، محمدمهدی مفتح نماینده مردم تویسرکان، الهیار ملکشاهی نماینده مردم کوهدشت در حوزه قضایی و حسین امیری خامکانی نیز از نمایندگان با تجربه می‌دانم. کمال دهقانی فیروزآبادی در حوزه امنیت ملی و سیاست خارجی و احمدعلی کیخا را در حوزه محیط زیست و کشاورزی با سواد می‌دانم. حمیدگرمابی نماینده مردم نیشابور نیز از نمایندگان وزین و علمی می‌بینم. سیامک مره صدق را هم آدم آگاهی در حوزه بهداشت و درمان و مسال سیاسی و اجتماعی می‌دانم. خانم فریده اولادقباد را در میان نمایندگان خانم بسیار دلسوز و قابل احترام می‌دانم.
با همه نمایندگان استان فارس نیز ارتباط خوبی دارم. مرحوم صفاری نطنزی نیز در حوزه سیاست خارجی بسیار موثر بود.
