نمایندگان مجلس شورای اسلامی بر اساس قانون وظیفه قانون‌گذاری و نظارت را بر عهده دارند. وکلای ملت علاوه بر نظارت بر تشکیل دولت که از طریق دادن رأی اعتماد به وزرای پیشنهادی دولت صورت می‌گیرد، یک نظارت عام هم دارند که شامل تذکر، سوال و استیضاح رئیس‌جمهور و وزرا می‌شود.
اخبار سیاسی- تذکر هم شامل تذکر شفاهی و کتبی است. در تذکر شفاهی هر یک از نمایندگان می‌تواند به صورت شفاهی در صحن علنی مجلس هرگونه کوتاهی مجریان در اجرای قوانین را به طور شفاهی تذکر دهد. تذکر کتبی نیز بدین صورت است که در صورت نقض قانون یا سوء جریان امور در دستگاههای اجرایی، نمایندگان مجلس می‌توانند از طریق رئیس مجلس به وزیر یا رئیس جمهور به طور کتبی تذکر دهند.
در این گزارش به بررسی تذکرات شفاهی و کتبی بهارستان نشینان دهم به وزرا و رئیس‌جمهور در سه سال گذشته مجلس دهم می‌پردازیم.
** اجلاسیه اول:
تذکرات کتبی:
نمایندگان مجلس دهم در اولین سال دوره دهم مجلس در مجموع 2689 مرتبه به اعضای هیئت وزیران تذکر کتبی دادند. از این تعداد بیشترین تذکر مربوط به رئیس جمهور (435 فقره) و کمترین آن (14 فقره) مربوط به وزیر اطلاعات بوده است. ضمن اینکه از 435 مورد تذکر به رئیس جمهور تعداد 76 مورد آن مربوط به عملکرد رئیس جمهور و 359 مورد در خصوص عملکرد دستگاههای اجرایی زیرمجموعه رئیس‌جمهور است.
بررسی مقایسه‌ای میزان تذکر کتبی بین اجلاسیه اول دوره نهم و اجلاسیه اول دوره دهم مجلس نشان میدهد که میزان تذکرات کتبی نمایندگان در این اجلاسیه 46% کاهش یافته است.
موضوعاتی که موجب بیشترین فراوانی تذکرات کتبی نمایندگان شده، به شرح زیر است:
"جاده‌های شهری و روستایی" با 5 درصد فراوانی کل تذکرات به وزیران و 42 درصد کل تذکرات به وزیر راه و شهرسازی
تامین و انتقال آب" با 4 درصد فاروانی کل تذکرات به وزیران و 51 درصد فراوانی کل تذکرات به وزیر نیرو
"خرید تضمینی محصولات کشاورزی" با 4 درصد فراوانی کل تذکرات به وزرا و 31 درصد فراوانی کل تذکرات به وزیر جهاد کشاورزی
همچنین اهم موضوعات تذکرهای کتبی به وزرا از حیث فراوانی به شرح زیر است:
وزیر آموزش و پرورش: حقوق و مسایل رفاهی، استخدامی و مدیریتی/ وزیر ارتباطات و فناوری: تلفن همراه و اینترنت/ وزیر اطلاعات: تامین امنیت و برخورد قانونی با متخلفین/ وزیر اقتصاد و دارایی: بانکها، صندوق‌ها و موسسات مالی وارزی/ وزیر امور خارجه: سیاست‌های خارجی، سفیران، دیپلمات‌ها و اتباع خارجی/ وزیر بهداشت: تجهیز و تکمیل مراکز درمانی، سلامت عمومی و مسایل مدیریتی/ وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی:استخدام و اشتغال، بیمه و رفاه اجتماعی/ وزیر جهاد کشاورزی: خرید تضمینی محصولات کشاورزی و تنظیم بازار صادرات و واردات/ وزیر دادگستری: امور دادرسی و مسایل مدیریتی/ وزیر دفاع و پشتیبانی نیروی‌های مسلح: منابع انسانی و رفاهی و مسایل مدیریتی/ وزیر راه و شهرسازی: جاده‌های شهری و روستایی، حمل و نقل هوایی ودریایی/ وزیر صنعت، معدن و تجارت: مسایل مدیریتی و اداری وزراتخانه و تنظیم بازار و حمایت از تولیدکنندگان و مصرف کنندگان/ وزیر علوم، تحقیقات و فناوری: مسایل مدیریتی و اداری وزراتخانه و ساخت و تجهیز مرکز آموزش عالی/ وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی: مسایل مدیریتی و اداری وزارتخانه و رسانه مطبوعات/وزیر کشور: مسایل مدیریتی و اداری وزارتخانه، فرمانداری‌ها و استانداری‌ها/ وزیر نفت: مسایل مدیریتی و اداری وزارتخانه، طرح‌های گازرسانی و قیمت‌گذاری حامل‌های انرژی/ وزیر نیرو: تامین و انتقال آب، توزیع برق و طرح‌های سدسازی/ وزیر ورزش: ساختمان‌ها و تجهیزات ورزشی و مسایل مدیریتی باشگاه‌ها و فدراسیون‌های ورزشی
از سوی دیگر بررسی تذکرات کتبی به رئیس‌جمهور در اجلاسیه اول دوره دهم نشان میدهد که از مجموع 435 تذکر دریافتی، 76 تذکر مربوط به عملکرد شخص رئیس‌جمهور، 67 تذکر مربوط به عملکرد سازمان برنامه و بودجه کشور، 64 تذکر مربوط به عملکرد وزرات جهار کشاورزی و 228 تذکر نیز مربوط به عملکرد 24 دستگاه دیگر بوده است.
تذکر شفاهی:
در اجلاسیه اول دوره دهم جمعاً 1184 مرتبه تذکر شفاهی توسط نمایندگان به اعضای هیئت وزیران و دستگاههای اجرایی در صحن علنی مجلس به ثبت رسیده است. از این تعداد تذکرات شفاهی، بیشترین آنها (179 مورد) مربوط به رئیس جمهور و کمترین آنها (3 مورد) مربوط به وزیر اطلاعات و 7 مورد مربوط به وزیر دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح و وزیر دادگستری بوده است؛ ضمن اینکه از میان 179 تذکر شفاهی به رئیس جمهور تنها 11 مورد آن مربوط به عملکرد وی بوده و مابقی تذکرات (168 مورد) مربوط به عملکرد دستگاههای زیر مجموعه رئیس‌جمهور است.
ضمنا موضوعات ذیل بیشترین فراوانی را در میان تذکرات شفاهی نمایندگان به وزرا داشته است:
-" خرید تضمینی و بیمه محصولات کشاورزی"
- "جاده‌های شهری و روستایی"
- "تامین و انتقال آب"
** اجلاسیه دوم
تذکرات کتبی:
نمایندگان مجلس در اجلاسیه دوم در جهت ایفای نقش نظارتی خود 2436 فقره تذکر کتبی به مسئولان اجرایی داده‌اند که از آن میان رئیس جمهور مخاطب بیشترین تذکر (418 فقره) و وزیر اطلاعات مخاطب کمترین تذکر(34 فقره) بوده‌اند. میزان تذکرات کتبی در مقایسه با اجلاسیه اول به میزان 9% کاهش و نسبت به دوره مشابه در مجلس نهم 44% کاهش را نشان میدهد.
تفکیک موضوعی تذکرات کتبی اجلاسیه دوم دوره دهم نشان میدهد که موضوع «جاده‌های شهری و روستایی» با 5 درصد فراوانی کل تذکرات و 38 درصد فراوانی تذکرات به وزیر راه و شهرسازی، موضوع «خرید تضمینی محصولات کشاورزی» با 4 درصد فراوانی کل تذکرات و 30 درصد فراوانی تذکرات به وزیر جهاد کشاورزی و موضوعات «بانکها، صندوق‌ها و موسسات مالی و اعتباری» و «تأمین و انتقال آب» به ترتیب با 3.5 درصد فراوانی کل تذکرات و 39 درصد فراوانی تذکرات به وزرای امور اقتصادی و دارایی و نیرو، بیشترین تعداد تذکر نمایندگان را به خود اختصاص داده است.
اهم موضوعات تذکرهای کتبی به هر یک از وزرا از حیث فراوانی به شرح زیر است:
وزیر آموزش و پرورش: امور آموزشی مقاطع تحصیلی، نوسازی و تجهیز مدارس/ وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات: تلفن همراه، مخابرات، فناوری اطلاعات و اینترنت/ وزیر اطلاعات: برخورد قانونی با متخلفین و تأمین امنیت/ وزیر اقتصاد و دارایی: بانکها، صندوق‌ها و موسسات مالی و اعتباری، تعاونی‌های اعتباری و سیاست‌های مالی و ارزی/ وزیر امور خارجه: سیاست خارجی، توافق نامه‌ها و عهدنامه‌ها/ وزیر بهداشت و درمان و آموزش پزشکی: تجهیز و تکمیل مراکز درمانی و سلامت عمومی/ وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی:بازنشستگی، بیمه و رفاه اجتماعی/ وزیر جهاد کشاورزی: خرید تضمینی محصولات کشاورزی، تنظیم بازار صادرات و واردات محصولات کشاورزی/ وزیر دادگستری: امور دادرسی و امور زندان‌ها/ وزیر دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح: مسایل مدیریتی و نظام وظیفه/ وزیر راه و شهرسازی: جاده‌های شهری و روستایی و مسائل مدیریتی/ وزیر صنعت، معدن و تجارت: صنایع معدنی و صنایع خودرو و نیروی محرکه/ وزیر علوم، تحقیقات و فناوری: امور آموزشی مراکز آموزش عالی و مسائل مدیریتی/ وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی: رسانه‌ها و مطبوعات، امور زیارتی و اوقاف و امور خیریه/ وزیر کشور: شوراها و شهرداریها و تقسیمات کشوری/ وزیر نفت: گازرسانی، پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی/ وزیر نیرو: تأمین و انتقال آب و طرح های سدسازی/ وزیر ورزش و جوانان:ساختمان‌ها و تجهیزات ورزشی، باشگاه‌ها و هیئت‌ها و فدراسیون‌های ورزشی
از سوی دیگر، بررسی تذکرات کتبی به رئیس جمهور در اجلاسیه دوم دوره دهم نشان میدهد که از مجموع 418 تذکر دریافتی رئیس‌جمهور، تنها 109 تذکر مربوط به عملکرد وی بوده است و 60 تذکر آن مربوط به عملکرد سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور، 46 تذکر مربوط به عملکرد بانک مرکزی و 203 تذکر نیز مربوط به عملکرد 24 دستگاه دیگر بوده است.
تذکرات شفاهی:
در اجلاسیه دوم دوره دهم، جمعاً 1315 مرتبه تذکر شفاهی نمایندگان به اعضای هیئت وزیران و دستگاههای اجرایی در صحن علنی مجلس به ثبت رسیده است. از این تعداد تذکرات شفاهی، بیشترین آنها (216 مورد) مربوط به رئیس جمهور بوده که34 مورد مربوط به عملکرد وی و 182 مورد مربوط به عملکرد زیرمجموعه رئیس‌جمهور است و کمترین آنها (5 مورد) مربوط به وزیر دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح بوده است.
ضمناً موضوعات ذیل بیشترین فراوانی را در میان تذکرات شفاهی نمایندگان به وزرا داشته است:
- تأمین و انتقال آب
- جاده‌های شهری و روستایی
- خرید تضمینی و بیمه محصولات کشاورزی
بررسی مقایسه‌ای عملکرد نظارتی مجلس در موضوع «تذکر شفاهی» بین اجلاسیه اول(1184 مورد) و اجلاسیه دوم(1315 مورد) دوره دهم، حاکی از افزایش 11 درصدی تذکرات شفاهی در اجلاسیه دوم است. در این میان تذکرات شفاهی نمایندگان به برخی از وزرا از جمله نیرو و صنعت، معدن و تجارت، افزایش حدود 28 درصدی را نشان می دهد که بالاتر از متوسط تغییرات در اجلاسیه دوم است.
** اجلاسیه سوم
تذکرات کتبی:
براساس گزارش معاونت نظارت، نمایندگان مجلس دهم از 7 خرداد 97 تا 15 اردیبهشت 98، در مجموع 2762 مرتبه به اعضای هیئت وزیران تذکر کتبی دادند که از آن میان رئیس‌جمهور مخاطب بیشترین تذکر (513 فقره) و وزیر دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح مخاطب کمترین تذکر (32 فقره) بوده‌اند.
بررسی مقایسه‌ای عملکرد نظارتی مجلس بین اجلاسیه‌های سوم دوره نهم و دهم در موضوع «تذکر» نشان میدهد میزان تذکرات کتبی نمایندگان، 17% کاهش یافته‌است.
همچنین میزان تذکرات اجلاسیه سوم مجلس دهم نسبت به اجلاسیه دوم این دوره 13% افزایش یافته است.
تفکیک موضوعی تذکرات کتبی اجلاسیه سوم دوره دهم نشان میدهد که موضوع «جاده‌های شهری و روستایی» با 6% فراوانی کل تذکرات و 53% فراوانی تذکرات نسبت به وزیر راه و شهرسازی، موضوع «تأمین و انتقال آب» با 4% فراوانی کل تذکرات و 37% فراوانی تذکرات به وزیر نیرو، موضوع «تنظیم بازار، صادرات و واردات محصولات کشاورزی» با 3.5% فراوانی کل تذکرات و 27% فراوانی تذکرات به وزیر جهاد کشاورزی و موضوع «شوراها و شهرداریها» با 2% فراوانی کل تذکرات و 24% فراوانی تذکرات نسبت به وزیر کشور بیشترین تعداد تذکر نمایندگان را به خود اختصاص داده است.
اهم موضوعات تذکرهای کتبی به هریک از وزرا از حیث فراوانی به شرح زیر است:
وزیر آموزش وپرورش: حقوق و مسائل رفاهی/ وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات: فناوری اطلاعات و اینترنت/وزیراطلاعات: برخورد قانونی با متخلفین و تأمین امنیت/ وزیر امور اقتصادی و دارایی: بانکها، صندوق‌ها و موسسات‌مالی و اعتباری، تعاونی‌های اعتباری/ وزیر امور خارجه: سیاست خارجی/ وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی: تجهیز و تکمیل مراکز درمانی/ وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی: بیمه و رفاه اجتماعی/ وزیر جهاد کشاورزی: تنظیم بازار صادرات و واردات محصولات کشاورزی/ وزیر دادگستری: امور مرتبط با دادرسی و رسیدگی به پرونده‌های قضایی/ وزیر دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح: منابع انسانی و رفاهی/ وزیر راه و شهرسازی: جاده‌های شهری و روستایی/ وزیر صنعت، معدن و تجارت: صنایع خودرو و نیروی محرکه/ وزیر علوم، تحقیقات و فناوری: مسائل مدیریتی و اداری وزارتخانه/ وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی: تبلیغ و ترویج فرهنگ اسلامی/ وزیرکشور: شوراها و شهرداریها/ وزیر نفت: طرح های گازرسانی/ وزیر نیرو: تامین و انتقال آب/ وزیر ورزش و جوانان: ساختمان ها و تجهیزات ورزشی
از سوی دیگر، بررسی تذکرات کتبی به رئیس جمهور در اجلاسیه سوم دوره دهم نشان میدهد که از مجموع 513 تذکر دریافتی، تنها 75 تذکر مربوط به عملکرد وی بوده است و 134 تذکر آن مربوط به عملکرد سازمان برنامه و بودجه کشور، 36 تذکر مربوط به سازمان مناطق آزاد و ویژه تجاری و 268 تذکر نیز مربوط به عملکرد 27 دستگاه دیگر بوده‌است.
تذکرات شفاهی:
در اجلاسیه سوم دوره دهم جمعاً 1369 مرتبه تذکر شفاهی نمایندگان به اعضای هیئت‌وزیران و دستگاههای اجرایی در صحن علنی مجلس به ثبت رسیده است. از این تعداد تذکرات شفاهی، بیشترین آنها مربوط به رئیس‌جمهور بوده (که 32 مورد مربوط به عملکرد رئیس‌جمهور و 224 مورد مربوط به عملکرد زیر مجموعه وی است) و کمترین آنها (3مورد) مربوط به وزیر دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح بوده است.
همچنین مقایسه تعداد این دست از تذکرات با موارد مشابه در اجلاسیه دوم دوره دهم، حاکی از افزایش 88 درصدی است همچنین بررسی مقایسه‌ای عملکرد نظارتی مجلس در موضوع «تذکر شفاهی» بین اجلاسیه دوم (1315 مورد) و اجلاسیه سوم (1369 مورد) دوره دهم، حاکی از افزایش 4 درصدی تذکرات شفاهی در اجلاسیه سوم است. نکته قابل توجه در این خصوص، افزایش 23 درصدی تذکرات شفاهی رئیس‌جمهور نسبت به اجلاسیه دوم دوره دهم است.
2017 تذکر نمایندگان مجلس به روحانی!
بنابراین وکلای ملت در سه سال ابتدایی مجلس دهم در مجموع 11 هزار و 755 تذکر کتبی و شفاهی به رئیس‌جمهور و هیئت وزیران دادند که از این میان 2017 تذکر خطاب به رئیس‌جمهور بوده که مربوط به وی یا زیرمجموعه‌های ریاست‌جمهوری است.
بهارستان‌نشینان در سه سال مجلس دهم (15 اردیبهشت 98) 315 جلسه علنی داشته‌اند که به طور میانگین در هر جلسه علنی 37 تذکر به اعضای هیئت وزیران و 6 تذکر به رئیس‌جمهور داده شده است.
این تذکرها به چه دردی می‌خورد؟
یازده هزار و 755 تذکر به رئیس‌جمهور و هیئت دولت، آنهم در سه سال، رقم بسیار بالایی است. اگر نماینده‌ای برای هر تذکر در صحن علنی مجلس فقط 2 دقیقه وقت صرف کند، بر اساس گزارشی که در همین خبرگزاری تسنیم در سال 93 منتشر شد، هر دقیقه مجلس 17 میلیون تومان هزینه دارد، لذا برای این میزان تذکر نمایندگان، به لحاظ زمانی، حدود 408 میلیارد تومان هزینه صرف شده است. مسئله این نیست که آیا نماینده‌ای حق دارد و یا اساساً خوب است که تذکر بدهد یا خیر؟ قطعاً تذکر هم حق نماینده است و هم مناسب است که صادر شود، اما موضوع این است که آیا مجلس شورای اسلامی صرفاً برای تذکر است؟ و آیا اساسا خود نمایندگان، اجرایی شدن یا نشدن این تذکرات توسط دولت را پیگیری می‌کنند؟
آیا نمایندگان مجلس شورای اسلامی طی سه سال اخیر با ابزارهای جدی‌تر خود توانسته‌اند دولت را هدایت کنند؟ مجلس، قوه قانونگذار است و نقش ریل‌گذاری برای دولت را برعهده دارد. مثلاً مجلس می‌تواند در برهه‌های حساس مانند خارج شدن ترامپ از برجام، با صدور قانون، تکلیف و راهکار دولت را برای ادامه مشخص کند. و یا مثلاً اگر در حوزه‌های مربوط به اقتصاد، آموزش یا بهداشت و... اشکالاتی به دولت دارد، آیا توانسته است برای این اشکالات و ایرادات دولت(که در بسیاری از موارد وارد هم هست) ریل گذاری و قانون‌گذاری کند؟
مثلاً در حالی که با یک رشد عجیب و غریب در قیمت مسکن در دولت آقای روحانی مواجه هستیم، آیا مجلس قانون جدی و مناسبی برای این وضعیت گذرانده یا خیر؟ و مسائل مختلفی از این دست.
لذا به نظر می‌رسد این مجلس در امورات بسیاری در بهترین حالت بیشتر به فکر رفع تکلیف بوده تا انجام وظیفه قانونی. و شاید به همین علت است که امروز هیچ گروه و جناحی مسئولیت آن را به عهده نمی‌گیرد.
