طبق گفته رئیس‌جمهور ایران، «حسن روحانی»، طرف‌های اروپایی «برجام» بعد از خروج آمریکا از این توافق متعهد شدند با انجام برخی اقدامات مشکلات ناشی از این خروج یکجانبه را خنثی کنند، اما موفقیتی در این راستا به دست نیاوردند.
روحانی می‌گوید در شرایط فعلی همین شکست اروپا موجب شده ایران برای مبارزه با تروریسم، ایجاد امنیت در منطقه، جلوگیری از سیل حرکت مهاجران به سوی اروپا و مبارزه با قاچاق مواد مخدر با دشواری‌های روزافزونی مواجه شود، زیرا این اقدامات میلیاردها دلار هزینه دارند و شرایط ایجاد شده به دلیل تحریم‌های آمریکا و انفعال اروپا در تأمین مزایای اقتصادی برای ایران به موجب مفاد برجام این اقدامات را تضعیف می‌کند.
مفهوم پیام روز چهارشنبه رئیس‌جمهور روشن است: اگر توافق هسته‌ای برای صلح منطقه‌ای و جهانی خوب است همه باید برای آن هزینه پرداخت کنند، از جمله کسانی در اروپا که انتظار دارند ایران مخارج مبارزه با قاچاق مواد مخدر را تأمین کند و در برابر سیل حرکت میلیون‌ها پناه‌جو که در تقلا هستند بی‌یاری دیگران خودشان را به اروپا برسانند، بایستد.
در واقع هشدار روحانی تذکری است برای گوشزد کردن اینکه ایران به رغم تحریم‌ها و فشارهایی که هدف آنها قرار دادن تهران در مضیقه مالی بوده، از طریق مرزهایش با افغانستان در شرق کشور نقش مهمی در مبارزه با قاچاق مواد مخدر ایفا کرده است. اما اکنون این فداکاری مورد تهاجم سیاست‌های غرب واقع شده و چنانچه ایران در اثر تحریم‌های آمریکا قادر به دسترسی به نظام بانکی بین‌المللی نباشد، این خدمات کمرنگ خواهند شد. برای فرایند جلوگیری از حرکت میلیون‌ها پناه‌جویی که حاضرند برای رساندن خود و خانواده‌شان به سواحل اروپایی هر کاری انجام دهند نیز همین اتفاق خواهد افتاد.
لازم است تأکید شود که طبق آمارهای «دفتر مقابله با مواد مخدر و جرم سازمان ملل متحد» ایران دارنده رتبه نخست از لحاظ توقیف مواد مخدر است. حدود ۸۰ درصد از تریاک و ۴۰ درصد از هروئین و مورفین که در دنیا توقیف می‌شود توسط ایران انجام می‌شود. ایران کماکان برای مبارزه با قاچاق مواد مخدر هم بهای سنگینی پرداخت می‌کند.
«گزارش سالانه مواد مخدر» که چشم‌اندازی سالانه از عمده‌ترین تحولات در بازار انواع مختلف مواد مخدر از زمان تولید گرفته تا قاچاق ارائه می‌کند نیز موید همین گزاره‌ها است. در این گزارش سالانه آمده است:
«انتقال هروئین در امتداد مسیر بالکان که از طریق ایران و ترکیه از افغانستان روانه بازارهای مقصد در اروپای غربی و مرکزی می‌شود در سال‌های اخیر کاهش یافته است. عوامل مختلفی اعم از موفقیت مسئولان انتظامی کشورهای اصلی مسیر ترانزیت مواد مخدر مثل ایران و افت تقاضا در بازارهای مقصد ممکن است در کاهش کشف مواد در امتداد این مسیر نقش ایفا کرده باشند.
حال که چنین است چرا کشورهای اتحادیه اروپا دست روی دست گذاشته‌اند و از ارائه هر گونه کمک دیپلماتیک و لجستیک به ایران و ذیلاً اجرای تعهدات برجامی‌شان امتناع می‌ورزند؟
صرفاً جهت اطلاع یادآوری می‌شود که دولت‌های غربی به دلیل تحریم‌های آمریکا نه تنها پول خود ایران را از کشور دریغ می‌کنند، از تأمین ابزارهای نظارتی پیشرفته و فناوری‌های وارسی که از اهمیتی حیاتی برای حفاظت از مرز طولانی ایران با افغانستان برخوردارند هم خودداری می‌کنند. مطمئناً نباید انتظار داشته باشند وقتی که تحریم‌های اقتصادی، بانکی و نفتی آمریکا و سرسپردگی اتحادیه اروپا در برابر واشنگتن اولویت‌های بودجه‌ای ایران را تغییر می‌دهد همه این از خودگذشتگی‌ها را نیروهای داوطلب ایرانی انجام دهند.
مضاف بر این، ایران همیشه در سازمان ملل متحد از عدم همکاری جدی اتحادیه اروپا و سایر نهادهای بین‌المللی با تهران در مبارزه با قاچاق مواد مخدر از افغانستان گلایه کرده است. در طول سه دهه گذشته، ایران میلیاردها دلار برای بستن مرزهایش و جلوگیری از ترانزیت مواد مخدر به مقصد کشورهای اروپایی، عربی و آسیای مرکزی هزینه کرده است. جنگ با تجارت مواد مخدر تا کنون جان ۴۰۰۰ افسر پلیس و سرباز ایرانی را نیز گرفته است. با وجود این، بسیاری از کشورهای اروپایی حتی از اذعان به نقش ایران در این زمینه امتناع می‌کنند چه برسد به اینکه بخواهند کمک‌های تکنولوژیک، اطلاعاتی یا مالی ارائه دهند.
به هر صورت، همان‌طور که روحانی روز ۱۸ اردیبهشت تأکید کرد جنگ چند دهه‌ای ایران با کارتل‌های بین‌المللی مواد مخدر و تلاش‌های سرسختانه و پرهزینه این کشور برای جلوگیری از هجوم چندین میلیون پناه‌جو به سمت غرب، تحت فشار شدید قرار گرفته و ممکن است به زودی با توجه به ناتوانی در تأمین مخارج میلیارد دلاری آن تضعیف شود، چرا که فشارها و کمبودهای اقتصادی اولویت‌ها را تغییر داده و محدود می‌کنند. ایران به دلیل جنگ اقتصادی آمریکا قادر نیست به تنهایی در این میدان جنگ مبارزه کند. حال وقت آن است که سایر کشورها از جمله کشورهای اتحادیه اروپا برای مبارزه با قاچاق مواد مخدر به ایران ملحق شوند. اروپایی‌ها که مدت‌ها است به رایگان از خیرخواهی ایران بهره‌مند شده‌اند حالا باید به ایران برای جلوگیری از هجوم مهاجران کمک کنند. طبق قوانین و قواعد بین‌المللی آنها باید به طرق مختلف از جمله ارائه کمک‌های مالی به ایران کمک می‌کردند. ایران هیچ‌گاه از آنها نخواسته سهمشان را بپردازند، ولی حداقل آنها می‌توانند از ضربه زدن به این اقدامات پیشکش‌شده خودداری کنند، زیرا آنها در حال حاضر با تبعیت از تحریم‌های آمریکا که نقض برجام است دارند به جای تقویت تلاش‌های ایران به آن لطمه می‌زنند.
جامعه بین‌الملل، به خصوص کشورهای اروپایی‌ها باید قبل از آنکه تمام هم و غم خود را فقط صرف هزینه‌های ایستادن در برابر سیاست‌های زورگویانه آمریکا کنند درباره این موضوعات تأملی دوباره کنند.
