محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران در گفتگو با شبکه الفرات عراق در پاسخ به سوالی درخصوص استعفای اخیر خود اظهار داشت: هدف من از اقدام به استعفا حفظ شأن وزارت امور خارجه بود و من فکر میکنم با اتفاقاتی که پس از آن افتاد هم حمایت عظیم مردمی، نمایندگان مجلس، شخصیت‌های مختلف کشور من جمله شخصیت‌های محترم نظامی و همینطور ریاست محترم جمهوری و در راس همه مقام معظم رهبری نشان داد که موقعیت وزارت امور خارجه در روابط بین المللی جمهوری اسلامی در کجا قرار دارد؛ و برای ادامه کار و ادامه تعامل سازنده به ویژه با منطقه امروز وزارت امور خارجه با شرایط جدید آمادگی کامل را دارد که از طرف جمهوری اسلامی ایران ارتباطات را تقویت کند.
وی در پاسخ به سوال مجری برنامه درخصوص اینکه شنیده شده تاکنون ۱۴ بار استعفا داده اید، گفت: نه این تعداد نبوده است. من از ابتدا علاقه‌ای به مسئولیت وزارت امور خارجه نداشتم و در مراحل مختلف احساس کردم که ممکن است اشخاص دیگری بهتر از من کار را انجام دهند، در آن مراحل با گفتگو موضوع حل شد این بار هم با اقدامات عملی موضوع حل شد.
وزیر امور خارجه ایران با بیان اینکه ما در اجرای سیاست خارجی که توسط مجموعه کشور تصمیم گیری میشود و همه مقامات در آن شرکت می‌کنند مشکلی نداریم، عنوان کرد: برخی اوقات ناهماهنگی‌هایی پیش می‌آید یا سلایقی وارد قضیه میشود که باید آن‌ها را اصلاح کرد. قانون اساسی ما کاملا مشخص است در قانون اساسی مسئولیت سیاست سازی با دستگاه‌های مختلف من جمله وزارت امور خارجه است در حوزه‌هایی که سیاست کلی نظام است، این سیاست‌ها باید در شورایعالی امنیت ملی تدوین شود و به تصویب رهبری برسد از نظر قانون اساسی ایران خطوط کلی سیاست خارجی را رهبری تعیین می‌کنند و اجرای سیاست خارجی قطعا با وزارت امور خارجه است.
ظریف در پاسخ به سوالی در خصوص اینکه در دیدار با کارکنان وزارت امور خارجه وقتی گفتید وزارت خارجه مسئول روابط خارجی کل کشور است نه اینکه هر دستگاهی در داخل یا خارج از دولت سیاست خارجی خود را دارد و ما صرفا مسئول سیاست خارجی وزارت خارجه هستیم، قصد پیام دادن به چه کسی را داشتید؟ گفت: به همکارانم. صحبت من با همکارانم بود برای اینکه آن‌ها را تشویق کنم تا با جدیت بیشتر و با نگاه ملی سیاست خارجی را پیش ببرند.
وی همچنین در پاسخ به سوالی درخصوص ارتباط استعفایش با سفر بشار اسد به ایران تصریح کرد: اصلا به این موضوع ربطی نداشت. من چند هفته پیش سوریه بودم و با آقای بشار اسد ملاقات کردم چند هفته پیش آقای ولید معلم در ایران بودند و با ایشان دیدار داشتم ارتباطات بسیار خوبی با مسئولان سوری دارم و در آینده نزدیک نیز به سوریه سفر میکنم.
وزیر امور خارجه ایران در رابطه با سفر رئیس جمهور ایران به عراق نیز اظهار داشت: من سفر‌های متعددی به عراق داشتم که آخرین آن یک سفر ۵ روزه بود که در آن سفر ۵ روزه از استقبال بسیار گرم مردم عراق از بغداد تا اربیل، سلیمانیه، کربلا و نجف مواجه شدم. واقعا برای من سفر شیرین و موفقی بود.
ظریف ادامه داد: آقای دکتر روحانی برای اولین بار در دوره ریاست جمهوری خود به عراق سفر می‌کنند و ما این سفر را یک نقطه آغاز جدیدی برای روابطمان با عراق می‌بینیم. توافقنامه ۱۹۷۵ یک توافق رسمی بین المللی است بین ایران و عراق که صدام یک اشتباهی کرد و از آن خارج شد و قبل از اینکه ساقط شود خودش به توافق برگشت. اگر خاطرتان باشد در نامه نگاری‌هایی که صدام حسین با مرحوم آیت الله هاشمی رفسنجانی انجام داد ۷۵ را پذیرفت لذا موضوع ما توافقنامه ۱۹۷۵ نیست، موضوع ما و عراق اجرای برخی ترتیبات برای لایروبی شط العرب برای استفاده مشترک از شط العرب است. امروز عراق و ایران نیازمند به استفاده سالم از این آبراه مشترک هستند شهر بصره عراق و شهر‌های خرمشهر و آبادان ما با لایروبی شط العرب آبادتر خواهند شد و لذا کاری که ما قصد داریم و در سفر قبلی انجام و اعلام شد که ما و عراق شروع خواهیم کرد لایروبی شط العرب است و این بار می‌خواهیم تاریخ آن را قطعی کنیم.
وی در رابطه با دیگر توافقات سفر رئیس جمهور ایران به عراق گفت: ما توافق‌های زیادی با عراق در مورد مسائل مرزی اجرا کرده ایم مثل اجرای میله گذاری مرزی که به دلیل جنگ صدام این میله گذاری‌ها به هم ریخته بود و ما توانستیم با توافق ایران و عراق این میله گذاری‌ها را انجام دهیم لذا کار کمی باقی مانده و آن لایروبی شط العرب است که انشاالله انجام خواهد شد، اما این تنها اولویت سفر دکتر روحانی نیست، یکی از موضوعات مهم است. اولویت سفر دکتر روحانی تقویت روابط بین ایران و عراق است. در همه حوزه‌ها تقویت روابط بین دودولت و بین دو ملت، ایجاد امکانات مشترک اقتصادی، حوزه راه و ترابری، و ترانزیت که ایران می‌تواند یک ارتباط خوبی را از دریای عمان به عراق برقرار کند و در حوزه‌های دیگر این ارتباط را برقرار کند. اگر ۳۲ کیلومتر راه آهن بین شلمچه و بصره انجام شود راه آهن ایران و عراق به یکدیگر پیوند می‌خورد این خیلی تحول مهمی است.
وزیر امور خارجه ایران در پاسح به این سوال که آیا ایران و عراق وارد مرحله جدیدی خواهند شد، اظهار داشت: حتما اینگونه خواهد بود و حتما اقداماتی که در این سفر صورت خواهد گرفت اقداماتی تاریخی خواهد بود، به یکی اشاره کردم که بحث ترانزیت است بحث نفت و همکاری‌های نفتی و همینطور همکاری‌های صنعتی و امکان ایجاد شهرک‌های مشترک صنعتی از دیگر موارد مورد توافق است.
ظریف در ادامه درباره توافقنامه الجزایر توضیح داد: توافق الجزایر رابطه بین ایران و عراق را در حوزه مرزی تنظیم میکند و در حوزه‌های مختلفی ما نیاز داریم که این قاعده مندی در روابط وجود داشته باشد و لذا یکی از موضوعات حتما نه بحث اصل ۷۵ بلکه بحث اجرای ۷۵ برای لایروبی شط العرب است.
وی در رابطه با اینکه آیا آقای روحانی در سفر به عراق با آیت الله سیستانی دیدار خواهد کرد؟ گفت: برنامه‌های سفر دکتر روحانی با دقت پیگیری میشود، سفر به نجف در برنامه است و انشاالله دیدار‌هایی را نیز در نجف خواهند داشت.
ما از عراق پیام همکاری منطقه‌ای خواهیم داد
وزیر امور خارجه ایران ادامه داد: ما مردم عراق و دولت عراق را دارای حاکمیت در عراق می‌دانیم و همه چیز عراق متعلق به عراقی هاست و ما هم آنجا برای همکاری با عراق هستیم و برای ایجاد فرصت‌های مشترک برای مردم دو کشور. ما فکر میکنیم ما تاریخ، جغرافیا و منافع مشترک داریم و تصمیم داریم - و من احساس میکنم همین تصمیم را مردم و دولت عراق نیز دارند، که از این مشترکاتمان برای منافع مشترک هر دو کشور و منطقه استفاده کنیم. ما از عراق پیام همکاری منطقه‌ای خواهیم داد ما عراق را محل تعارض نمی‌دانیم محل همکاری با کشور‌های منطقه می‌دانیم.
ظریف افزود: روابط عراق با سایر دولت‌ها ارتباطی با ایران ندارد، آنچه برای ما مهم است روابط ما با عراق است. آنچه که برای ما مهم است این است که چگونه بتوانیم با عراق همکاری کنیم برای بهبود شرایط مردم دو کشور و برای بهبود امنیت منطقه. ما همواره عراق را یک ستون مهم امنیت منطقه می‌دانیم و معتقدیم که بدون عراق این منطقه امنیت نخواهد داشت و لذا ضروری است که در امنیت منطقه ایران و عراق در کنار سایر کشور‌های منطقه همکاری کنند. مشکل ما در این است که ما دنبال قطع ارتباط عراق با کشور دیگری نیستیم، متاسفانه این آمریکایی‌ها هستند که به عراق فشار می‌آورند که روابط همسایگی با ایران نداشته باشد. مردم ما خویشاوند هستند، مردم ما با هم رابطه دارند، ارتباطات و تبادلات مرزی دارند، تجارت ما با عراق یکی از گسترده‌ترین تجارت هاست، چطور آمریکایی‌ها میخواهند بیایند و به مردم عراق تحمیل بکنند که این ارتباطات سود آور متقابل را انجام ندهد.
وی درخصوص مواضع حمایتی مردم و مسئولان عراقی درخصوص تحریم‌های آمریکا علیه ایران نیز عنوان کرد: ما از مواضع اصولی مقامات عراقی و مردم عراق بسیار سپاسگذاریم. در زمانیکه در بغداد و در شهر‌های مختلف عراق بودم هم احساس کردم مسئولان عراق و هم مردم عراقی و کارآفرینان و تجار عراقی هیچکدام موافق تحریم‌ها نیستند و تحریم‌ها را همانقدر به ضرر ایران می‌دانند که به ضرر عراق می‌دانند و واقعا هم همینطور است و این تحریم‌ها برای مردم عراق هم ضرر دارد، لذا ما سپاسگذاریم از این و اهمیت می‌دهیم به این دیدگاه و معتقد هستیم که مهمترین رابطه ما در آینده رابطه ما با همسایگان خواهد بود، همانطور که درگذشته بیشترین تجارت ما تجارت با همسایگانمان بوده است. ما به دنبال روابط همه جانبه با عراق هستیم ما دو کشوری هستیم که داری مشترکات زیادی هستیم و لذا می‌توانیم روابط استراتژیک داشته باشیم روابط اقتصادی، سیاسی، بین المللی، اما جنس روابط ما با عراق به دنبال دو همسایه روابط راهبردی است.
ایران از گفتگو‌های منطقه‌ای استقبال میکند
ظریف در رابطه با پیشنهاد گفتگوی منطقه‌ای با حضور ایران، عراق، ترکیه، عربستان و مصر که پیش از این از سوی سید عمار حکیم مطرح شده بود، گفت: ما از همه پیشن‌ها ها برای همکاری منطقه‌ای حمایت میکنیم. ما یک اصل داریم و آن این است که همکاری‌های منطقه‌ای باید فراگیر باشد و نباید علیه کسی باشد، همه کشور‌های منطقه ما باید عضو این همکاری باشند منظورم کشور‌های خلیج فارس و سایر کشور‌های منطقه نزدیک ما مثل عراق، مصر، سوریه، اردن این‌ها باید با هم همکاری کنند لذا این پیشنهاد خوبی است برای اینکه این بحث را شروع کنیم. ما کار‌های خوبی مشترکا با ترکیه داشتیم و با سایر کشورها همکاری‌های خوب منطقه‌ای داشتیم، شما مشاهده کردید که روند آستانه بین ایران و ترکیه و روسیه توانست تاثیرات خوبی در ترکیه داشته باشد، لذا ما از چنین پیشنهادی برای شکل گیری یک همکاری منطقه‌ای با حضور کشور‌هایی که نام بردید استقبال میکنیم، ولی به شرطی که این مقدمه‌ای باشد برای یک همکاری فراگیر با حضور همه کشورها.
وی ادامه داد: سیاست ما در منطقه سیاست ثابتی است و هیچگاه عوض نشده است. ما همیشه در کنار مردم منطقه بوده ایم، در عراق، در سوریه، در لبنان، در بحرین، در یمن و در افغانستان ما هیچگاه نپذیرفتیم که خارجی‌ها بر منطقه ما حکومت کنند. هیچ وقت هم با خارجی‌ها درباره آینده منطقه خود مذاکره نکرده ایم و همیشه گفته ایم که آینده منطقه را خود منطقه باید تصمیم بگیرید. خیلی‌ها آمادگی داشتند از خارج با ما در مورد منطقه به تفاهم برسند. ما همواره گفته ایم که آینده سوریه را باید مردم سوریه تعیین کنند، آینده لبنان را باید مردم لبنان تعیین کنند، آینده عراق را باید مردم عراق تعیین کنند، این یک اصل ما بوده، کنار این اصل ما این بوده که در این منطقه افراط گرایی برای همه خطر ناک است و همیشه در برابر افراطگرایی ایستاده ایم در همه جا سیاست ما کاملا واضح بوده است. نکته سوم در مورد سیاست ما این بوده که سیاست ما علیه هیچ یک از کشور‌های منطقه نبوده است، ما هیچ وقت تلاش نکردیم که عربستان را از این منطقه حذف کنیم، هیچ وقت تلاش نکردیم کشور‌های اسلامی را از این منطقه بیرون کنیم متاسفانه برخی از کشور‌های منطقه این تلاش را کردند از زمانیکه از صدام حمایت کردند، زماینکه در افغانستان از طالبان حمایت کردند، از داعش حمایت کردند، از گروه‌های افراطی در یمن حمایت کردند، در لبنان از گروه‌های افراطی حمایت کردند، این‌ها همه تلاشی بوده برای ایجاد هزینه برای مردم منطقه.
وزیر امور خارجه در پاسخ مجری که گفت: آن‌ها نیز همین را درباره ایران می‌گویند گفت: آن‌ها که خیلی حرف‌ها می‌توانند بزنند واقعیات را باید ببینیم، شما باید ببینید که گروه‌های مورد نظر آن‌ها چه مقدار رای دارند در پارلمان لبنان، اصل مردم هستند. آن گروه‌ها دوست داشتند حشد الشعبی را نیز که در کنار مردم، عراق را آزاد کرد در لیست گروه‌های تروریستی قرار دهند، اینکه دلیل نمی‌شود که شما به هر آنچه آن‌ها می‌گویند اعتبار بدهید.
پاسخ عربستان به درخواست مذاکره با ایران
ظریف در ادمه در خصوص عربستان نیز اظهار داشت: من همواره آمادگی گفتگو با همسایگان را داشتم، متاسفانه همسایگان ما در عربستان سعودی علاقه‌ای به گفتگو ندارند حالا شما به یک نمونه اشاره کردید نمونه‌های دیگری هم هست ممکن است دقیق نباشد. من آمادگی داشتم زمانیکه به منطقه سفر کردم به عربستان هم سفر کنم و این در ابتدای دوران وزارت من بود، یعنی ۵ سال قبل، پیام‌های متعددی هم برای مسئولان سعودی فرستادم که ما آمادگی داریم با هم همکاری کنیم نه تنها در حوزه دوجانبه بلکه در حوزه منطقه ای، آن‌ها پیام دادند که منطقه ربطی به شما ندارد و الان معلوم است که منطقه به ما ربطی دارد یا ندارد، لذا ما هیچگاه مانعی برای گفتگو با سعوی‌ها نداشتیم آن‌ها بودند که مایل به گفتگو نبوده اند. حتی من بعد از فوت ملک عبدالله برای مراسم خاکسپاری ایشان به عربستان رفتم، اما مقامات سعودی از فرصت حضور بنده استفاده نکردند، چون ظاهرا سیاست آن‌ها این نبود. هر وقت آن‌ها آمادگی داشته باشند، ایران را آماده در میدان خواهند دید.
وی در ادامه در خصوص روند جدید سیاسی شکل گرفته در عراق تصریح کرد: به نظر من تحولی که در عراق اتفاق افتاده است تحول بسیار مهمی است و آن این است که ما اولین بار در عراق ائتلاف‌های غیرطائفی داریم و ائتلاف‌های مدنی داریم و بسیار این مهم است و من این را در گفتگو با هر دو ائتلاف گفتم و امیدواریم که در سفر دکتر روحانی هم این گفتگو‌ها ادامه پیدا کند.
ما جامعه سیاسی و جامعه مدنی عراق را بسیار با اهمیت می‌دانیم و معتقدیم در عراق حرکت به سمت جلو بوده و این دو ائتلاف یک حرکت به سمت پیش هستند و این یک روندی است که باید از طرف مردم عراق حمایت شود و ما هم به عنوان همسایه در کنار مردم عراق هستیم.
مجری برنامه با اشاره به کتاب احمد داوداوغلو در رابطه با عمق استراتژیک ترکیه، از ظریف درخصوص اینکه آیا قصد ندارد کتابی درخصوص عمق استراتژیک ایران بنویسد پرسید که وی پاسخ داد: من معتقدم که ما در دنیای جدیدی زندگی میکنیم و این عالم مشخصات ویژه‌ای دارد. آخرین کتابی که نوشتم در مورد این عالم بود جهان پساغربی و اینکه چگونه ما باید در این عالم برای صلح تلاش کنیم. اما دیدگاه من درباره عمق استراتژیک ایران منطقه است، ما معتقدیم که سیاست همسایگی و منطقه قوی، نه اینکه یک کشور در منطقه استیلا داشته باشد، بلکه کل منطقه قوی باشد این‌ها برای ایران امنیت ایجاد میکند.
ظریف همچنین در پاسخ به سوال مجری درخصوص کتابی که کیسینجر به وی اهدا و در ابتدای کتاب وی را مخالف محترم خطاب کرده بود، گفت: من در زمانیکه در سازمان ملل متحد در نیویورک سفیر بودم با جامعه آکادمیک آمریکا ارتباطات زیادی داشتم بحث‌هایی هم در این دیدار‌ها بین من و آقای کیسینجر وجود داشت و وقتی از نیویورک برمیگشتم کتابی را به من هدیه داد که در ابتدای آن با یادداشتی آن را به مخالف محترم خود (ظریف) اهدا کرده بود.
مجری برنامه در ادامه پرسید آیا می‌توان ظریف را کسینجر ایران دانشت که ظریف در پاسخ گفت: من برای خودم حساب خاصی باز نکرده ام.
وزیر امور خارجه ایران در ادامه درخصوص دیپلماسی لبخند خود اظهار داشت: ما باید دنبال دیپلماسی گفتگو و فهم مشترک باشیم، آنچه که ما نیاز داریم این است که به یکدیگر گوش کنیم. ما گوش نمیدهیم به هم و باید این گوش دادن را با یک روی گشاده داشته باشیم و بتوانیم آمادگی داشته باشیم. باید گوش کرد دیپلماسی ما در دنیا از گوش نکردن رنج می‌برد، ما اصلا نمی‌دانیم که با چه کسی صحبت میکنیم فقط می‌خواهیم حرف خودمان را بزنیم قبل از اینکه صحبت کنیم باید بشنویم.
ما براساس منافع خودمان تصمیم میگیریم نه براساس سیاست‌های آمریکا
ظریف در پاسخ به سوالی در رابطه با اینکه آیا برجام توافق بین جان کری و ظریف است، تصریح کرد: این یک توافقی بین جمهوری اسلامی و ۶ کشور و اتحادیه اروپا بود که به تایید شورای امنیت سازمان ملل متحد رسید، حالا دو نفر بیشتر روی این توافق کار کردند، ولی من می‌توانم به شما بگویم که این توافق نتیجه کار صد‌ها کارشناس بود و قابل تکرار هم نیست. آقای ترامپ اگر فکر میکند به توافقی بهتر از این می‌تواند برسد کاملا اشتباه میکند.
وی در خصوص اینکه آیا امکان دارد بعد از ترامپ آمریکا به این توافق بازگردد، گفت: من نمی‌دانم آمریکایی‌ها میخواهند چکار کنند ما براساس منافع خودمان تصمیم میگیریم نه براساس سیاست‌های آمریکا.
وزیر امور خارجه ایران همچنین درخصوص گفتگو با ترامپ عنوان کرد: گفتگو نیازمند یک مبنا است و آن مبنا احترام است، شما اگر به حرف خودتان احترام نگذاشته باشید دیگه به توافق نمی‌توان احترام گذاشت لذا خیلی گفتگو را مفید نمی‌دانم من همیشه گفتگو را مفید می‌دانم، ولی باید یک مبنایی داشته باشد. الان ما یک توافق ۱۵۰ صفحه‌ای داریم دو سال طول کشیده، هزاران ساعت وقت گذاشته شده، نه اینکه دو روز برویم یک جایی بنشینیم و اگر به توافق نرسیدیم خارج شویم. خیلی مواقع بود که ما میخواستیم خارج شویم، اما نشستیم و کار کردیم این به این معنی نیست که هیچ طرفی کوتاه آمد. بلکه به این معناست که طرفین اصرار بر توافق داشتند. معمولا توافق باید در وسط راه به هم برسد در هیچ توافقی هیچ طرفی هر چه میخواهد نمیگیرد، اصلا معنی توافق همین است اگر نه میشود تسلیم.
آمادگی مقام معظم رهبری برای شنیدن نظر مخالف
ظریف در ادامه در پاسخ به سوالی دیگر با بیان اینکه نکته بسیار مهمی که درباره مقام معظم رهبری هست آمادگی ایشان برای شنیدن نظر مخالف است، گفت: ایشان آمادگی دارند علیرغم برنامه سنگین کاری دیدگاه‌ها را هم بشنوند هم بخوانند. وقتی من به عنوان سفیر به نیویورک میرفتم و این را در کتاب آقای سفیر نوشته ام، ایشان به من فرمودند که وقتی به نیویورک میروی موظفی دیدگاه هایت را برای من بفرستی حتی اگر میدانی این دیگاه‌ها مخالف دیدگاه‌های من است، اگر من قانع بشوم دیدگاهم را عوض میکنم اگر قانع نشوم در دیدگاه خودم محکم‌تر می‌شوم. این را من در بین مقامات ارشد در همه دنیا بسیار حرکت نادری می‌بینم.
وی در ادامه کسانی که حق فلسطین را نادیده می‌گیرند محکوم به شکست دانست و تاکید کرد: امکان ندارد به نتیجه برسد، مشکل حقوق فلسطینی هاست این‌ها در واقع یک پوشش‌هایی را درست کرده اند که سیاست متجاوزانه خود را اجرا کنند و این مشکل‌ها باعث نمی‌شود که اصل مشکل فراموش شود، اصل مشکل حقوق مردم فلسطین است.
حتما در انتخابات ریاست جمهوری شرکت نخواهم کرد
ظریف در باره احتمال کاندیدای دور بعدی انتخابات ریاست جمهوری شدن نیز با قطعیت گفت: بنده حتما در چنین انتخاباتی شرکت نخواهم کرد.
وی در ادامه در پاسخ به این سوال که پس چه کسی اصلاح طلبان را هدایت خواهد کرد، اظهار داشت: من عضو هیچ دسته بندی سیاسی در ایران نیستم و هیچ وقت نبوده ام اینکه چه کسی من را در کدام دسته بندی حساب میکند تصمیم مردم است، ولی حتما افرادی هستند که بتوانند این کار را برای جناح‌های مختلف سیاسی انجام دهند، اما من در آن‌ها نیستم.
وزیر امور خارجه ایران در پایان تاکید کرد: من معتقدم مردم عراق و سوریه با مقاومت در مقابل افراط گرایی برای منطقه افتخار آفریدند، مردم لبنان در مقابله با رژیم صهیونیستی برای منطقه افتخار آفریدند، ما افتخار میکنیم که در کنار این‌ها بودیم و امیدواریم که همه منطقه در کنار برادران و خواهران خود در منطقه حضور یابند و بدانند که امنیت را نمی‌توانند از آمریکا بخرند امنیت را نمی‌توانند از نتانیاهو بخرند امنیت را نمی‌توانند کوشنر بخرند، امنیت را باید از مردم خود بگیرند و از همسایگان خود.
