اخیراً مقام معظم رهبری انقلاب به رئیس مجلس از لزوم اصلاح ساختار بودجه کشور سخن به میان آورده‌اند. این اصلاح چگونه باید صورت گیرد؟
توجه و تدقیق در مراتب زیر پاسخی به این پرسش و دعوتی است از صاحب‌نظران به داوری در روایتی که راقم این سطور از اصلاح ساختار بودجه کشور مطرح می‌سازد.
1- بودجه کل کشور ماهیت تقنینی‌اش لایحه است نه طرح، اگر منظور معظم‌له از اصلاح ساختار بودجه کل کشور فقط لایحه بودجه باشد باید مخاطب این الزام رئیس دولت می‌بود، نه رئیس مجلس.
2- اما چرا معظم‌له رئیس مجلس را مخاطب قرار داده؟ پاسخ روشن است برای این که مرجع رد کلیات یا تصویب فرعیات لایحه بودجه با مجلس است و مجلس است که می‌تواند دولت را ملزم کند که لایحه بودجه را به گونه‌ای تدوین کند که مشتمل بر بودجه کل کشور باشد، نه جزء کشور. مجلس است که می‌تواند دولت را ملزم کند که در لایحه، بودجه مناطق آزاد، بودجه سازمان تأمین اجتماعی، بودجه شهرداری‌ها، بودجه صدها شرکت تابعه مؤسسات دولتی مثل شستا یا دیگر شرکت‌های ظاهراً خصوصی اما باطناً دولتی را بیاورد که هم اکنون ساختار بودجه از آن تهی است.
3- این مجلس است که می‌تواند دولت را ملزم به اصلاح ساختار بودجه‌ای بکند و اگر دولت تمکین نکرد یا عمل به اصل 88 و 89 و 90 نهایتاً با استیضاح، وزرای دولت را به مسیر اجرای قانون بیاورد.
4- این رئیس مجلس است که می‌تواند مصوبات دولت را لغو و جلوی تصمیمات نادرست آن را بگیرد.
5- این مجلس است که می‌تواند ارقام و اعداد اعتبارات دستگاه‌ها را تعدیل یا تغییر دهد و با طرح سوال از وزرا یا حتی رئیس جمهور به عنوان یک قوه، در رأس امور قرار گیرد. همان‌گونه که امام خمینی فرمود: مجلس رأس امور است.
کدام امور، همه امور و شئونات کشور قابل طرح و حلاجی در مجلس است.
6- از باب اعداد و ارقام بودجه گفتنی است، بودجه سال 98 طی لایحه دولت 000/700/1 میلیارد تومان است که سهم بودجه عمومی از آن فقط 479000 میلیارد تومان بوده و مابقی بودجه شرکت‌ها، بانک‌ها و مؤسسات تابعه دولت است با تقسیم بودجه عمومی دولت بر 80 میلیون جمعیت کشور سهم هر نفر از مردم از بودجه عمومی دولت 9/5 میلیون تومان میشود. این سهم ناخالص سرانه نفر بودجه شامل همه آحاد جمعیت است از این سهم مقامات، روسای سه قوه ، وزرا و سایر مدیران هم بهره‌مند هستند. به اضافه مبالغی دیگر.
7- کدام مبلغ کدام مقام؟ کدام مدیر؟ همان‌هایی که اکنون به نجومی‌بگیر معروف شده‌اند این مبالغ علاوه بر آن سهم ناخالص 9/5 میلیون تومان است که به چند آدرس آن در ساختار بودجه‌ای اشاره میشود که لابه‌لای جداول بودجه گنجانیده شده‌اند.
8- فی‌المثل در بودجه نهاد ریاست جمهوری تحت عناوین کمک، میلیاردها تومان در اختیار رئیس قوه مجریه است آن‌هم کمک‌هایی که با یک امضاء گیرنده بودجه به حساب هزینه قطعی منظور میشود فقط یکی از این مبالغ 70 میلیارد و 200 میلیون تومان است. (1)
9- معنا و مفهوم این‌گونه بودجه‌نویسی آن است که 70 میلیارد تومان را در ساختار بودجه‌ای به گونه‌ای قرار دهیم که در اختیار بالاترین مقام قوه مجریه باشد تا به اشخاص حقیقی و حقوقی، خصوصی یا دولتی کمک نماید. آیا این‌گونه ساختارها نباید تغییر یا اصلاح شوند؟ یعنی می‌توان پذیرفت که اختیار 70 میلیارد و 200 میلیون تومان به صورت سهم یک مقام و صاحب‌منصب دولتی باشد و سهم یک نفر عادی از بودجه 9/5 میلیون تومان؟
10- مبلغ ذکر شده فقط یک قلم از این‌گونه اقلام است که نیازمند اصلاح ساختاری در بودجه‌ریزی و بودجه‌‌بندی است.
11- مثلا در لایحه بودجه 98 مشابه سنوات قبل مبلغ 5 میلیارد تومان یک قلم بودجه تحت عنوان کمک به اشخاص حقیقی و حقوقی که در لایحه بودجه کل کشور معلوم نیست چه کسانی هستند و قلمی دیگر مبلغ بیش از 24 میلیارد تومان برای کمک به مؤسسات علمی- دینی- فرهنگی- هنری و ورزشی به سازمان برنامه و بودجه اختصاص یافته (2) مگر این مؤسسات جداگانه بودجه مصوب ندارند؟
مگر وزارت علوم، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و وزارت ورزش بودجه مستقل ندارند؟ پس این بودجه‌های کمکی چه صیغه‌ای است؟
12- مگر سازمان اوقاف و امور خیریه 462 میلیارد تومان بودجه ندارد (3) سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور برای رتق و فتق کدام امری از امور دینی بودجه کمکی به مؤسسات دینی را احصاء می‌کند؟
13- وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی 416 میلیارد تومان بودجه دارد (4) تا به فرهنگ و ارشاد اسلامی آن‌گونه که از نامش پیداست کمک کند. آقای نوبخت چه کمکی به امور دینی می‌کند که وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی از انجام آن عاجز است؟
14- در امور دینی علاوه بر وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی دیگر دستگاه‌هایی هم وجود دارند مثل، دفتر تبلیغات حوزه علمیه قم، شورای هماهنگی تبلیغات اسلامی، شورای عالی حوزه‌های علمیه و شورای عالی برنامه‌ریزی مدیریت حوزه‌های علمیه خراسان اسلامی، سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی، مؤسسه نشر آثار حضرت امام، پژوهشکده امام خمینی انقلاب اسلامی، مرکز خدمات حوزه علمیه، کتابخانه آیت‌الله مرعشی، آستان مقدس حضرت امام (ره)، سازمان تبلیغات اسلامی و ... جمعا با 2488 میلیارد تومان چه کمکی نمی‌توانند به امور دینی بکنند که سازمان برنامه و بودجه جناب آقای نوبخت 24 میلیارد تومان بودجه برای کمک به امور دینی می‌تواند بکند.
15- بودجه وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به تنهایی نصف بودجه 17 دستگاه اجرایی متولی امور دینی اعم از حوزه علمیه و مؤسسه پژوهشی را به خود در بودجه کل کشور اختصاص داده و هر آنچه را که این دستگاه به قول عوام می‌بافند، وزارت فرهنگ با یک فیلم آن‌چنانی و با یک کنسرت آن‌چنانی یا یک تأثیرمنفی و انحرافی پنبه می‌کند. آیا این ساختار‌های بودجه‌ای نباید جابه‌جا شوند؟ و تغییر ساختارها قطعاً مخالفانی دارد که مواجهه با آن‌ها تنها با مجلس است که به قول امام در رأس امور باشد نه زیرمجموعه.
پی‌نوشت‌ها:
(1) ردیف 101012 جدول شماره 7 بودجه سال 98
(2) ردیف‌های 102521 و 102585 بودجه سال 98
(3) ردیف 109500 بودجه سال 98
(4) ردیف 114000 بودجه سال 98
غلامرضا انبارلویی
