هفته گذشته و درست بعد از سفر حسن دانایی‌فر، سفیر سابق ایران در عراق، مشاور معاون اول رئیس جمهور و دبیر ستاد توسعه روابط تجاری ایران و عراق به این کشور، ریک پری وزیر انرژی آمریکا وارد عراق شد تا ضمن بررسی آخرین وضعیت روابط اقتصادی تهران ــ بغداد، عراق را از ادامه واردات گاز و برق از ایران منصرف کند.
در زمان اعمال مجدد تحریمهای شدید آمریکا علیه بخش انرژی ایران در ماه گذشته، عراق موفق شد معافیتی 45روزه دریافت کند.
پری در دیدار با مقامات عراقی از آنها خواست تا به وابستگی و اتکا به گاز و برق ایران پایان دهند و گفت: زمان آن رسیده تا عراق به وابستگی خود به کشورهایی که چندان قابل اعتماد نیستند و به‌دنبال سلطه و کنترل در منطقه هستند، پایان دهد. عراق و ایالات متحده می‌توانند با همکاری یکدیگر صنایع نفت، گاز و آب عراق را توسعه دهند.
این در حالی است که دولت عراق خود را برای اعزام هیئتی به ایالات متحده برای مذاکره و درخواست تمدید معافیت 45روزه از تحریمهای ایران آماده می‌کند، با این حال، طبق قوانین آمریکا بیشترین مدت زمان معافیت از تحریم‌ها 180 روز خواهد بود.
در این خصوص یک منبع عراقی گفته است که عادل عبدالمهدی، نخست‌وزیر عراق با جدیت تلاش می‌کند تا با ترامپ دیدار کند و از او معافیتی ویژه برای وارد کردن برق و گاز از ایران بگیرد.
این منبع افزود: عادل عبدالمهدی یک گفت‌وگوی طولانی با داگلاس سیلیمان، سفیر واشنگتن در بغداد داشته است و به او اعلام کرده است که "در این زمان کوتاه نمی‌توانیم جایگزینی برای برق و گاز ایرانی پیدا کنیم و عراق پس از پایان مهلت 45روزه وارد یک فاجعه حقیقی خواهد شد".
عادل عبدالمهدی برای گفت‌وگو با آمریکا و به‌دست آوردن معافیت از تحریمهای آمریکا علیه ایران در رابطه با برق و گاز تلاش‌های فراوانی کرده است.
همچنین برهم صالح، رئیس جمهور عراق نیز در این خصوص گفته است که "نمی‌خواهیم تحریمهای آمریکا علیه ایران به عراق آسیب برساند. ما همواره درحال گفت‌وگو با آمریکا هستیم و شرایط ویژه عراق در رابطه با تحریمهای آمریکا علیه ایران باید ملاحظه شود".
از دیگر سو، ایاد علاوی، رئیس ائتلاف الوطنیه عراق نیز اعلام کرده بود که نامه‌ای به دبیرکل سازمان ملل ارسال کرده و از او خواسته است که خاص بودن روابط ایران و عراق در رابطه با تحریمهای آمریکا علیه ایران درنظر گرفته شود.
عراق هم‌اکنون بیش از 1200 مگاوات برق مورد نیاز و نیز گاز مورد نیاز برای تأمین سه نیروگاه تولید برق خود را از طریق واردات از جمهوری اسلامی ایران تأمین می‌کند که به‌گفته مقامات عراقی نقش مؤثری در کاهش کمبود برق این کشور دارد.
علاوه بر این، صادرات ایران به عراق در 6 ماه اول سال جاری 4.5 میلیارد دلار است که نسبت به مدت مشابه سال قبل (3.1 میلیارد دلار) رشد 50درصدی را نشان می‌دهد.
موارد ذکرشده در بالا، شمه‌ای بود از تلاش آمریکا برای قطع روابط گازی و برقی عراق با ایران که حجم زیادی از روابط اقتصادی دو کشور را به خود اختصاص داده و نیز تلاش مقامات عراقی برای ادامه معافیت عراق از تحریمهای یکجانبه آمریکا علیه ایران، زیرا معافیت 45روزه عراق روز 15 ماه جاری میلادی پایان می‌یابد.
فارغ از روابط عراق و ایران که مورد رصد مقامات آمریکایی قرار گرفته، نکته‌ای که باید به آن توجه کرد، روابط عراق و آمریکا در ابعاد سیاسی، اقتصادی و نظامی است تا مشخص شود که آیا عراق می‌تواند به آمریکا تکیه کرده و با خروج از مدار روابط دوجانبه با ایران، روند رو به جلوی خود را ادامه دهد یا خیر.
در بعد سیاسی باید گفت که آمریکا بعد از سرنگونی رژیم صدام، همه تلاش خود را بر تسلط بر عراق در پیش گرفته و به‌نوعی حکام و نمایندگانی که در عراق منصوب کرده، بیشتر از آنکه به‌فکر توسعه روابط باشند، به‌فکر حکومت بر عراق و دیکته خواسته‌های خود بوده‌اند.
نمونه اخیر این ماجرا را می‌توان در انتخابات عراق دید که مک‌گورک نماینده ویژه آمریکا در ائتلاف ضدداعش و نیز سیلیمان سفیر این کشور، به‌طور علنی و آشکار هم به مردم و هم به دولتمردان دیکته می‌کردند که به چه‌کسی رأی بدهند یا در مجلس، کدام رئیس جمهور را انتخاب کنند.
حتی هفته گذشته اعلام شد که سیلیمان در دیدار فالح فیاض از وی خواسته بود که از نامزدی پست وزارت کشور کنار برود.
در بعد نظامی، وضعیت از این نیز مخدوش‌تر است. آمریکا و عراق در سال 2011 توافقنامه امنیتی با یکدیگر به امضا رسانده بودند که طبق آن "آمریکا و عراق به اهمیت تقویت امنیت مشترک، مشارکت در برقراری ثبات و صلح بین‌المللی، «مبارزه با تروریسم در عراق»، همکاری در زمینه‌های امنیتی و دفاعی و در ضمن همه آن «مقابله با تهدیدات متوجه حاکمیت و امنیت و وحدت اراضی عراق»" تأکید کرده بودند.
نتیجه این توافقنامه اما در ماجرای حمله داعش به عراق روشن شد؛ در حالی که داعش تا حوالی بغداد رسیده بود و قصد داشت حکومت عراق را از بین ببرد و کشور را تجزیه کند، پاسخ آمریکایی‌ها به درخواست کمک طرف عراقی، صبر برای تأیید کمک از طرف کنگره و همچنین تعیین شروط سیاسی بود.
سرانجام وقتی با فتوای مرجعیت عالی عراق و کمک نظامی ایران، سیل ویرانگر داعش متوقف شد با وقفه‌ای چندماهه، کمکهای آمریکایی در قالب ائتلاف مقابله با داعش انجام گرفت.
در بعد اقتصادی نیز نقطه روشن و امیدوارکننده‌ای برای طرف عراقی به‌چشم نمی‌خورد. عراق نیازهای اصلی خود را از کشورهای ترکیه، ایران و چین تهیه می‌کند و آمریکا در رتبه چهارم این لیست با رقمی حدود 11 درصد از کل تجارت عراق قرار دارد.
حجم تبادلات تجاری بین عراق و آمریکا به‌طور میانگین حدود 6 میلیارد دلار است که براساس گزارش رسمی بانک مرکزی عراق در سال 2016 بیش از 97 درصد آن ناشی از صادرات نفت عراق است اما سهم صادرات آمریکا به عراق به 2 میلیارد دلار هم نمی‌رسد.
نمونه اخیر سیاستهای اقتصادی آمریکا علیه مردم عراق را نیز می‌توان در ماجرای قرارداد زیمنس آلمان با طرف عراقی دید که 25 میلیارد دلار برای ساخت نیروگاه گازی در عراق بسته شد، اما با فشار ترامپ مبنی بر حضور شرکت آمریکایی جنرال موتورز، این رقم به 10 میلیارد دلار کاهش یافت و یک قرارداد 15 میلیارد دلاری به‌صورت تحمیلی با شرکت آمریکایی بسته شد که سرانجام این قرارداد نیز مانند دوره‌های گذشته مشخص نخواهد شد.
نتیجه اینکه طرف آمریکایی به‌دنبال فشار بر عراق برای کاهش روابط اقتصادی و سیاسی خود با ایران است در حالی که خود، کارنامه سیاهی در روابط سیاسی، نظامی و اقتصادی با عراق دارد.
از سوی دیگر مقامات عراقی بنا بر همان دلایل سیاسی، اقتصادی و نظامی ذکرشده طی 15 سال گذشته، قصد دوری از ایران را نداشته و نمی‌خواهند با ورود به دایره تحریمهای یکجانبه آمریکا که از نظر سازمان ملل و اتحادیه اروپا نیز غیرقانونی است، کشور خود را دچار بحرانهای بیش از این کنند.
نتیجه سفر نمایندگان ایران و آمریکا به عراق را می‌توان همین امروز از زبان آمار و ارقام، مسئولان و مردم عراق دریافت و نیازی به گذر زمان نیست.
