استیضاح سازوکاری است که در قانون اساسی برای پاسخگویی وزیران در مجلس شورای اسلامی پیش بینی شده است، در بسیاری از موارد نمایندگان متقاضی استیضاح در کمیسیون های تخصصی از پاسخ های وزیر قانع می شوند و استیضاح منتفی اعلام می شود و هیچ گاه به صحن علنی مجلس نمی رود ولی در برخی موارد نیز طرح های استیضاح در مجلس مطرح می شود.
بر اساس اصل 89 قانون اساسی، نمایندگان مجلس می‌توانند در مواردی که لازم می‌دانند هیات وزیران یا هر یک از وزراء را استیضاح کنند.
بر اساس این اصل، استیضاح وقتی قابل طرح در مجلس است که با امضای حداقل 10 نفر از نمایندگان به مجلس تقدیم شود. هیات وزیران یا وزیر مورد استیضاح باید ظرف مدت 10 روز پس از طرح آن در مجلس حاضر شود و به آن پاسخ گوید و از مجلس رأی اعتماد بخواهد.
بر اساس آیین نامه داخلی مجلس، طرح استیضاح وزیران ابتدا در کمیسیون های تخصصی بررسی می شود، اگر پس از رسیدگی تعداد امضاهای آن به کمتر از 10 نماینده برسد، استیضاح در صحن علنی مجلس بررسی نمی شود ولی اگر تعداد امضاها بالای 10 مورد باشد، استیضاح در صحن مجلس رسیدگی می شود. در موارد پیشین نیز شاهد این بوده ایم که برخی از نمایندگان با پس گرفتن امضا، انصراف خود را اعلام می کنند.
**31 استیضاح تاکنون در مجلس دهم مطرح شده است
علی اصغر یوسف نژاد عضو هیات رییسه مجلس درباره وضعیت استیضاح ها در مجلس دهم اظهار داشت: تعداد استیضاح هایی که در طول مجلس دهم(بیش از دو سال) تقدیم هیات رییسه مجلس شده 31 مورد بوده است که این 31 مورد مربوط به 12 وزارتخانه است.
وی اظهار داشت: وزارتخانه های آموزش و پرورش و کشور هر کدام با پنج بار استیضاح، وزیران وزارتخانه های تعاون، کار و رفاه اجتماعی و علوم و تحقیقات هر کدام چهار بار استیضاح شده اند.
وی ادامه داد: وزیران وزارتخانه های نیرو و راه و شهرسازی هر کدام 3 بار استیضاح شده اند و سهم استیضاح وزارتخانه امور اقتصادی و دارایی و جهاد کشاورزی هر کدام دو بار بوده است.
نماینده مردم ساری در مجلس اظهارداشت: وزیران وزارتخانه های نفت و صنعت، معدن و تجارت، ورزش و جوانان و امور خارجه هم هر کدام یک بار تقاضای استیضاحشان تقدیم هیات رییسه مجلس شده که هم اکنون 4 استیضاح در کمیسیون های تخصصی مجلس در حال بررسی است.
یوسف نژاد درباره آخرین وضعیت استیضاح ها در مجلس گفت: هم اکنون استیضاح وزیران جهاد کشاورزی، امور خارجه، علوم و کشور در کمسیون های تخصصی مجلس مطرح است.
وی تصریح کرد از تعداد 31 مورد استیضاحی که به هیات رییسه مجلس تقدیم شده، در 16 مورد استیضاح کنندگان انصراف دادند و 115 نیز در مجلس مطرح شده یا در کمیسیون های تخصصی در حال بررسی است.
وی یادآور شد: دو وزیر از میان استیضاح های صورت گرفته در مجلس رای عدم اعتماد از مجلس گرفتند و از دولت رفتند، مسعود کرباسیان و علی ربیعی دو وزیری بودند که استیضاح آنها رای آورد و کنار رفتند.
عضو هیات رییسه مجلس ادامه داد: در یک استیضاح محمود حجتی، در یک استیضاح علی ربیعی و دو بار استیضاح عباس آخوندی از مجلس رای اعتماد گرفتند و دو مورد استیضاح آخوندی و محمد شریعتمداری منجر به استعفای آنان شد.
وی تصریح کرد: البته استیضاح وزیر کشور هیچ گاه به صحن علنی مجلس نیامده و همواره در کمیسیون های تخصصی مجلس مطرح شده است.
