روز دوشنبه، 5 نوامبر (14 آبان ماه) بسته دوم تحریم‌های یک‌جانبهآمریکا علیه جمهوری اسلامی ایران به‌اجرا گذاشته خواهد شد که قصد دارد طبق ادعای کاخ سفید ضربه جدی به اقتصاد جمهوری اسلامی وارد سازد. دولت دونالد ترامپ 700 شرکت ایرانی را به فهرست سیاه تحریم‌های خود اضافه کرده و همچنین تحریم واردات نفتی ایران را نیز به‌اجرا می‌گذارد. نخستین بسته تحریم‌های آمریکا در ماه آگوست اجرا شده بود.
این اقدامات محدودکننده جنبه غیرمتعارف داشته و همه کشورها را در بر می‌گیرد. در این راستا تنها هشت کشور از میان شرکای آمریکا به‌طور موقت از این تحریم‌ها مستثنی شده‌اند. در آینده حتی ممکن است سیستم ارتباط بین‌بانکی سوئیفت و همچنین شرکت‌های اروپایی که همچنان سعی دارند در بازار ایران فعالیت کنند، نیز هدف این تحریم‌ها قرار بگیرند.
روزنامه «کامرسانت»، چاپ مسکو امروز در تحلیلی نوشت: اقدامات محدودکننده واشنگتن علیه تهران که قرار است از روز دوشنبه اجرا شوند، روز جمعه از سوی "مایک پامپئو" وزیر امور خارجه آمریکا اعلام شد. اصلی‌ترین هدف مقامات واشنگتن به صفر رساندن صادرات نفتی ایران است. البته این آرزو به این زودی‌ها تحقق نخواهد یافت. وزیر خارجه این کشور یادآور شده که برای هشت کشور به‌طور موقت در این باره استثناء به‌وجود آمده. فهرست این کشورها نیز روز دوشنبه منتشر می‌شود، ولی برخی رسانه‌ها هند، ژاپن، کره جنوبی، چین و ترکیه را از جمله این کشورها نامیده‌اند.
اتحادیه اروپا اقدام مشخصی برای حمایت از ادامه همکاری با ایران انجام نداده است
مقامات تهران اعتراض خود نسبت به این اقدام غیرقانونی آمریکا را اعلام کرده و یادآور شده‌اند که این تصمیم دولت ترامپ بدون پاسخ باقی نخواهد ماند. بیشترین امید ایران به شرکای خود بسته شده که با سیاست‌های آمریکا در قبال این کشور موافق نیستند. در ماه سپتامبر در پایان نشست وزرای خارجه کشورهای شرکت‌کننده در توافق هسته‌ای (بدون حضور آمریکا) اعلام شد که کشورهای اتحادیه اروپا مکانیزم مالی جدیدی برای انجام مبادلات بازرگانی با ایران به‌وجود خواهند آورد. این مکانیسم تنها برای کشورهای اروپایی نبوده و سایر کشورها نیز می‌توانند از آن استفاده کنند.
"حمیدرضا عزیزی" استاد دانشگاه شهید بهشتی تهران و عضو باشگاه مباحثاتی «والدای» مسکو، در گفت‌وگو با روزنامه کامرسانت یادآور شد: «جمهوری اسلامی تاکنون هیچ اقدام واقعی از سوی اتحادیه اروپا برای ایجاد کانال‌های مستقل مالی در مبادلات بازرگانی با ایران ندیده است و حمایت‌ها فعلاً تنها در سطح سیاسی بوده است».
"ولادیمیر ساژین" کارشناس ارشد مؤسسه شرق‌شناسی آکادمی علوم روسیه نیز به این روزنامه گفت: «آمریکایی‌ها جهان را در مقابل چنین انتخابی قرار داده‌اند: "شما یا تنها با ایران کار می‌کنید یا با آمریکا همکاری خواهید داشت."، انتخاب کاملا روشن است. البته ایرانی‌ها اکنون روی شرکت‌های کوچک و متوسط اروپایی که بسیاری از آنها حاضر به همکاری با این کشور هستند حساب باز کرده‌اند. دولت آمریکا نمی‌تواند ضرر زیادی به این شرکت‌ها وارد کند برای اینکه آنها تبادلات بازرگانی خود را نه به‌دلار، بلکه به"یورو" انجام می‌دهند. چنین مکانیسمی از دهه90 برای حفظ منافع کشورهای اروپایی در کوبا که در معرض تحریم‌های آمریکا قرار داشت، اجرا شده است».
به‌نوشته این روزنامه، بسیاری از مسائل به‌شدت اعمال فشار واشنگتن بر کشورهای اروپایی بستگی خواهد داشت. حمیدرضا عزیزی در این باره گفت: «عواقب تحریم‌های جدید آمریکا علیه جمهوری اسلامی آن‌قدر جدی نیست که اقدامات محدودکننده نه‌تنها آمریکا، بلکه شورای امنیت سازمان ملل قبل از توافق هسته‌ای، برای جمهوری اسلامی ایجاد کرده بود».
به‌گفته وی، اقدامات اخیر واشنگتن تا حد زیادی به این مربوط می‌شود که آمریکا در حال حاضر از روش جنگهای ترکیبی استفاده می‌کند یعنی نه‌تنها تحریم‌ها را اعمال کرده، بلکه فشارهای سیاسی و رسانه‌ای خود را نیز افزایش می‌دهد و این مسئله می‌تواند نگرانی‌های مشخصی در جامعه به‌وجود آورد.
ولادیمیر ساژین هم معتقد است که ایران ماه‌های سختی را در پیش خواهد داشت، ضمن اینکه مقامات ایرانی و اروپایی باید در انتظار انتخابات ریاست جمهوری سال 2020آمریکا باشند تا مشخص شود آیا ترامپ بار دیگر به سمت ریاست جمهوری آمریکا انتخاب خواهد شد، چرا که در صورت شکست وی، بسیاری از مسائل ممکن است تغییر کند.
تحریم‌های آمریکا علیه ایران تأثیر زیادی بر بازار جهانی نفت نخواهد گذاشت
روزنامه «راسیسکایا گازیتا» نیز در این رابطه نوشته است: تحریم‌های جدید آمریکا علیه ایران و شرکای تجاری کشور ایجاد محدودیت‌های جدی برای خرید نفت ایران و مشارکت شرکت‌های خارجی در بازار ایران را در نظر گرفته که می‌تواند ضررهای جدی به روابط تجاری ایران با شرکای خارجی خود وارد کند.
روسیه نیز در معرض این خطر قرار دارد. در شرایط تحریم های جدید این احتمال وجود دارد که توافقات دوجانبه روسیه و ایران درباره «مبادله نفت به‌ازای کالا» که در سال 2014 منعقد شده، نیز شکل تازه‌ای به خود بگیرد.
"الکساندر نوواک" وزیر انرژی روسیه شب گذشته در مصاحبه‌ای با یادآوری اینکه در حال حاضر بین روسیه و ایران مکانیزم «نفت در برابر کالا» در حال اجرا است، اعلام کرد که مسکو به‌دنبال مکانیسم جدیدی است که اجازه دهد همکاری‌های روسیه و ایران به روند توسعه خود ادامه دهد. این مکانیزم منابع تضمین‌شده‌ای برای پرداخت‌های مالی ایران خواهد بود و اجازه می‌دهد تا حجم مبادلات بازرگانی دو کشور افزایش پیدا کند.
به‌نوشته این روزنامه، این در حالی است که ماهها قبل تصمیم آمریکا برای بازگشت به رژیم تحریم‌ها علیه ایران و تحریم خرید نفت از ایران، منجر به رشد قیمت نفت در بازار جهانی از 70 دلار به‌ازای هر بشکه نفت برنت در اوایل ماه می، تقریباً به 86 دلار در اوایل ماه اکتبر انجامید.
البته تحلیلگران روسی بعید دانسته‌اند که قیمت نفت در بازار جهانی در اواخر سال 2018هم از حدود 73 دلار برای هر بشکه تغییر زیادی یابد. به‌گفته آنها، اگر پیش از این شنیده می‌شد که آمریکا قصد دارد صادرات نفتی ایران را به صفر برساند، ولی اکنون شاهد هستیم که استثنائاتی در این رابطه در نظر گرفته شده. این مسئله به‌تدریج ترس‌ها برای ادامه همکاری با ایران را کاهش می‌دهد. این به‌منزله آن است که سناریوی درنظر گرفته‌شده از سوی واشنگتن آن‌طور که ابتدا به‌نظر می‌رسید چندان هم سخت نخواهد بود. اکنون مسئله تنها این است که کاهش درآمد نفتی ایران به چه‌حدی خواهد رسید که این مسئله هنوز مشخص نیست.
به‌عقیده برخی کارشناسان، بیشترین تأثیرات بر قیمت نفت در بازار جهانی نیز به نتیجه نشست کشورهای عضو اوپک که قرار است تا پایان سال جاری برگزار شود، بستگی خواهد داشت.
اعمال فشارهای آمریکا تا چه‌اندازه بر شرکای ایران مؤثر خواهد بود؟
روزنامه «ایزوستیا»، چاپ مسکو نیز در تحلیلی بررسی کرده که اعمال فشارهای واشنگتن بر ایران و شرکای اقتصادی آن تا چه‌اندازه می‌تواند مؤثر بوده و مانع از صادرات طلای سیاه از ایران باشد.
در اواسط تابستان امسال در نتیجه تلاش‌های دیپلماتیک آمریکا در جهت منزوی ساختن ایران، بیش از 50 شرکت خارجی فعالیت خود در جمهوری اسلامی را کاهش دادند. شرکت «توتال» فرانسه اصلی‌ترین قربانی این سیاست بود که مجبور شد از قرارداد توسعه طرح گاز "پارس جنوبی" که 30 درصد آن به فرانسه تعلق داشت، صرف‌نظر کند.
البته کشورهای اروپایی به تلاش خود برای خارج شدن از این وضعیت دشوار ادامه می‌دهند. به‌گفته منابع خبری این روزنامه در محافل دیپلماتیک اروپایی، اعمال فشار آمریکا بر پایتخت‌های اروپایی بسیار زیاد است. مسئله این است که ارتباط ساختارهای مالی و شرکت‌های اروپایی با آمریکا بیش از اندازه نزدیک است و کشورهای اتحادیه اروپا چاره‌ای ندارند جز اینکه در برابر فشارهای واشنگتن، همکاری‌های خود با تهران را کاهش دهند.
به‌نوشته این روزنامه، در حال حاضر چین بزرگترین واردکننده نفت در جهان است که بخش اعظم آن را از روسیه و ایران تأمین می‌کند، این در حالیست که پکن در شرایط جنگ تجاری خود با واشنگتن، قصد دارند به خرید نفت خود از ایران ادامه دهد. هند نیز از جمله مشتریان اصلی نفت ایران است. ترکیه که همسایه نزدیک ایران است نیز حجم زیادی نفت و گاز از ایران وارد می‌کند. اکنون مشخص شده که این کشورها، به‌علاوه ژاپن و کره جنوبی، به‌طور موقت از تحریم‌های آمریکا علیه ایران کنار گذاشته شده‌اند.
به‌عقیده "ایگور یوشکوف" تحلیلگر بنیاد امنیت ملی انرژی روسیه، این استثناء برای آن است تا آمریکا به‌احتمال زیاد این کشورها را به گفت‌وگو و یافتن راه‌حل مشترکی در این باره دعوت کند. به‌خلاف چین و ترکیه، سایر کشورها از جمله متحدین قابل اعتماد آمریکا هستند.
ایران خود استخراج و صادرات نفت این کشور را کاهش داده است
مقامات جمهوری اسلامی اطمینان دارند که جایگزینی برای نفت جمهوری اسلامی پیدا نخواهد شد و این به‌منزله شکست نقشه آمریکا در این رابطه است. البته دیدگاه‌ها در این باره متفاوت است. برخی کارشناسان معتقدند که نفت ایران ممکن است بیش از 50 درصد کاهش یابد، برخی دیگر بر این عقیده هستند که اقتصاد جهانی مانند گذشته به نفت ایران نیاز ندارد و روسیه و کشورهای عربی می‌توانند جایگزین نفت ایران شوند.
البته ایران اخیراً خود استخراج نفت و همچنین صادرات نفت خود را کاهش داده است. بر اساس اطلاعات شرکت‌های تحلیلگر نفتی، صادرات نفت خام ایران در ماه سپتامبر تنها 1.7 میلیون بشکه در روز بود. طی ماه‌های گذشته ایران روزانه 2.5 میلیون بشکه نفت صادر کرده است. در آینده نزدیک و در نتیجه اعمال فشارهای آمریکا ممکن است صادرات نفت ایران باز هم کاهش یابد، ولی بعید است به صفر برسد. روند توسعه اوضاع در آینده به اجرای طرح مکانیزم جدید اتحادیه اروپا برای ادامه مبادلات مالی با جمهوری اسلامی نیز بستگی خواهد داشت.
