به دنبال پیروزی دونالد ترامپ در انتخابات ریاست جمهوری ایالات متحده آمریکا، سال 2017 تبدیل به یکی از شگفت‌آورترین و جنجال‌برانگیزترین سال‌های حیات سیاسی آمریکا شد. توئیت‌های بحث‌برانگیز، نظرات ناخوشایند در مورد ناسیونالیست‌های سفیدپوست، تصمیمات شخصی در مورد افراد کابینه، دخالت در تحقیقات جنایی، ارتباط چندین عضو از کمپین انتخاباتی او با روسیه و مهم‌تر از همه مواضع تهاجمی دونالد ترامپ نسبت به پاره‌ای از مسائل جهانی نظیر موافقتنامه‌های بین‌المللی خبر از رفتارهای عجیب و جنجال‌آفرین او در داخل و خارج آمریکا می‌داد .
یکی از محورهای مهم سیاست خارجی ترامپ، تغییر در ابتکارات اوباما در سیاست خارجی آمریکا نسبت به کشورهایی که به واشنگتن اعتمادی ندارند از جمله جمهوری اسلامی ایران بود. وی از نخستین روزهای استقرار در کاخ سفید با انتقادهای تند از سیاست‌های اوباما نسبت به ایران تلاش کرد در مقابل کشورمان بایستد. تلاش‌های او برای لغو برجام، اعمال محدودیت‌های مهاجرتی علیه شهروندان ایرانی و حمایت‌های آشکار او از اعتراضات مردمی و اقتصادی دی ماه گذشته ایران نشان می‌داد که ترامپ یکی از ضد ایرانی‌ترین روسای‌جمهور تاریخ سیاسی ایالات‌متحده آمریکا است.
از این رو ترامپ در راستای مقابله و مهار هر چه بیشتر کشورمان در عرصه‌ی جهانی و منطقه‌ای در اولین اقدام مهم و اجرایی خود 18 اردیبهشت بعد از ماها تهدید به خروج از برجام، این توافق نامه‌ی بین المللی را نقض و از آن خارج شد. اما اقدامات مقابله‌ای او تنها به این مسئله ختم نشد و از لحظه خروج آمریکا از برجام، دولت این کشور تلاش کرد هر چه سریعتر تحریم‌های ثانویه علیه ایران را بازگرداند، حمایت کشورهای مهمی چون چین، روسیه و اتحادیه اروپا از ایران، تا کنون آمریکا را در تحقق سیاست خود مبنی بر منزوی و مهار کامل ایران ناکام گذاشته است.
در مرحله بعد شاهد بودیم ترامپ برای نمایش دیپلماتیک دست به اقدامی جدید برای مذاکره مستقیم و بدون پیش شرط با ایران زد. اما این سیاست جدید آمریکا با واکنش منفی و قاطع دولت و ملت ایران مواجه شد و بنابراین نتوانست چندان دوام بیاورد. از این رو دولت‌مردان آمریکایی با دیگر تلاش کردنند با اتخاذ تصمیمی جدید یعنی تشکیل کارگروه ویژه ایران در وزارت خارجه کشورشان بازی تهاجمی با تهران را از سر گیرند. اعلام خبر تشکیل گروه اقدام ایران با واکنش‌های متعددی در محافل رسانه‌ای و در میان کارشناسان مواجه شده است.
اعلام تشکیل" گروه اقدام ایران"
مایک پمپئو وزیر خارجه آمریکا، پنج‌شنبه ۲۵ مرداد تشکیل یک کارگروه ویژه علیه کشورمان با عنوان"گروه اقدام ایران" را اعلام و "برایان هوک" مدیر طراحی سیاست وزارت خارجه را به عنوان رئیس این گروه منصوب کرد. وزیر خارجه آمریکا با ابراز خرسندی از تشکیل گروه اقدام ایراناعلام کرد که این گروه مسئول هدایت، بازبینی و هماهنگ کردن تمام فعالیت‌های وزارت خارجه آمریکا پیرامون ایران است. پمپئو در سخنان خود باز هم نظام جمهوری اسلامی را به انجام فعالیت‌های مخرب در منطقه و البته سرکوب ایرانی ها متهم کرد. وی ابراز امیدواری کرد که آمریکا و ایران بتوانند به توافقی جدید درباره کشورمان دست پیدا کنند، اما شرط رسیدن به چنین توافقی را تغییر رفتار جمهوری اسلامی در داخل و خارج از مرزهایش دانست. به گفته پمپئو مسوولیت گروه اقدام ایران این است که شرایط را به شکل روزمره برای پیشبرد اهداف آمریکا در کشورمان فراهم کند.
بریان هوک رئیس گروه اقدام ایران، کیست؟
رئیس گروه اقدام ایران پیش از این، مدیر دفتر سیاستگذاری‌های سیاسی وزارت امور خارجه آمریکا بوده است. وی همچنین یکی از مشاوران نزدیک رکس تیلرسون وزیر خارجه سابق دولت ترامپ بوده که بعد از برکناری تیلرسون از وزارت امور خارجه امریکا، گفته می‌شد، هوک نیز با او از این وزارت خانه می‌رود که این اتفاق رخ نداد و انتصاب او به ریاست گروه اقدام ایران نشان از تطبیق او با سیاست‌های رئیس‌جمهور و وزیر امور خارجه جدید امریکا می‌دهد.
پنج‌شنبه پس از مایک پمپئو، برایان هوک درباره مسوولیتی که بر عهده وی گذاشته شده به خبرنگاران توضیح داد. وی سخنان خود را با اشاره به اظهارات مایک پمپئو در ماه مه درباره ایران آغاز کرد و در ادامه مبنای استراتژی آمریکا در قبال ایران را تلاش برای تامین امنیت ملی آمریکا، متحدان و شرکایش در سطح بین‌المللی و البته فراهم کردن آینده‌ای روشن‌تر برای ایرانیی‌ها دانست. به گفته هوک چارچوب گروه اقدام ایران اتخاذ رویکردی جامع برای مقابله با مجموعه‌ای از فعالیت‌های ایران در منطقه، فضای سایبری، آزمایش‌های موشکی و فعالیت‌های هسته‌ای است.
هوک در بخشی دیگر از سخنان خود در پاسخ به همزمانی تشکیل این کارگروه با سالگرد کودتای ۲۸ مرداد گفت که این "تقارنی کاملا اتفاقی"است و هدف از سیاست جدید واشنگتن در قبال تهران، تغییر رژیم نیست، بلکه "تغییر رفتار حکومت ایران" می‌باشد.
تشکیل گروه اقدام ایران؛ اتاق فکری برای راه اندازی جنگ روانی
تشدید تحریم‌ها همزمان با پیشنهاد مذاکره مستقیم با ایران دو جنبه سیاست اجرایی و اعلامی دونالد ترامپ هستند. با این وجود تشکیل گروه اقدام ایران بیش از آنکه رنگ و بوی تلاش برای مذاکره با تهران را داشته باشد از خصومتی عمیق میان دو کشور خبر می‌دهد. سیاست‌های دوپهلوی ترامپ و تیم وی در قبال تهران عملا خبرنگاران را هم گیج کرده است و بر همین اساس یکی از خبرنگاران از برایان هوک سوال کرد که آیا قرار است این گروه اقدام، تلاشی برای برقراری مذاکره با ایران هم انجام بدهند؟ پاسخ برایان هوک کم و بیش شبیه سخنان پیشین مایک پمپئو بود. رئیس گروه اقدام ایران در این باره این طور گفت که اگر دولت ایران تعهد و تمایلی برای تغییر رفتار از خود بروز دهد، رییس‌جمهور به منظور یافتن راه کار آماده آغاز گفت‌وگو ها با تهران است، اما برداشته شدن تحریم‌ها و برقراری رابطه کامل سیاسی و اقتصادی با تهران تنها زمانی آغاز خواهد شد که نظام ایران تغییرهای بسیار جدی در رفتار خود بدهد. ایران باید کارهای بسیاری در حوزه‌های هسته‌ای، تروریسم و آزاد کردن شهروندان ایرانی- آمریکایی انجام دهد.
"ملت ایران و تمام دنیا از دولت جمهوری اسلامی می‌خواهند تا بالاخره مانند یک کشور معمولی عمل کند." قسمتی از صحبت‌های مایک پمپئو درخصوص تشکیل گروه اقدام ایران است. سخنانی که به ادعای برخی از کارشناسان یادآور تشکیل "مرکز مأموریت ایران" در سی‌آی‌ای توسط وزیر خارجه آمریکا در زمان مدیریتش بر آژانس مرکزی اطلاعات آمریکا است و برخی دیگر آن را به معنای درخواست این کشور از ایران برای تبدیل شدن به کشوری دانسته‌اند که هرگز به هیچ‌یک از سیاست‌های خارجی آمریکا « نه » نمی گوید.
اقدامات متفاوت دولت ترامپ در قبال ایران از ابتدای سرکار آمدن آن تا کنون نشان دهنده این مسله است که آمریکا از نداشتن استراتژی واحد و منسجمی در برخورد با کشورمان رنج می‌برد. این کشور ابتدا در اقدامی عجیب از توافق هسته‌ای با ایران که یک توافق بین‌المللی بوده خارج می‌شود و تحریم‌های هسته‌ای ایران را باز می‌گرداند. اما زمانی که با واکنش دیگر کشورهای عضو این توافق بین‌المللی مواجه می‌شود نمی‌داند که گام بعدی چیست؟ در ادامه رئیس جمهور این کشور از مذاکره بدون پیش شرط با ایران صحبت می‌کند درحالی که چند ساعت بعد نخست‌وزیر آمریکا با تعیین شروطی برای مذاکره دیپلماتیک با ایران عملا صحبت‌های ترامپ را نقض می‌کند و اکنون مایک پمپئو از تشکیل گروه اقدامی برای ایجاد انسجام در سیاست‌های ضدایرانی دولت خبر می‌دهد، اما هیچ‌کس نمی‌داند که دقیقا سیاست های تعیین شده برای فعالیت‌های این گروه چیست و چه دورنمایی برای آن در نظر گرفته شده است. تنها تاثیری که می توان برای این قبیل اقدام‌های زیگزاکی دولت ترامپ متصور شد ایجاد فضای روانی منفی پیرامون ایران است.
ظریف: دوباره هرگز!
محمد جواد ظریف وزیر امور خارجه ایران روز یکشنبه همزمان با شصت و پنجمین سالگرد کودتا علیه دولت دکتر مصدق، هدف تشکیل «گروه اقدام ایران» در وزارت خارجه ایالات متحده آمریکا را سناریویی مانند کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ ارزیابی کرد.
ظریف با انتشار توئیتی دراین باره نوشت: « ۶۵ سال پیش در چنین روزی، آمریکا دولت محبوب دکتر مصدق را که به صورت دمکراتیک انتخاب شده بود، سرنگون کرد و رژیم دیکتاتوری را مجددا روی کار آورد که ایرانیان را برای ۲۵ سال بعد تحت انقیاد خود در آورده بود. اکنون «گروه اقدام» از طریق فشار، دروغ پردازی و عوام فریبی آرزوی تکرار همان سناریو را دارد. دوباره هرگز!»
همچنین بهرام قاسمی سخنگوی وزارت امور خارجه دوشنبه 29 مرداد، تشکیل کارگروه اقدام ایران از سوی آمریکا را در راستای سیاست‌های خصمانه دیرینه این کشور و مغایر قوانین بین المللی دانست و گفت: این اقدام جنگ روانی و اقتصادی است و نتیجه‌ای ندارد. اینگونه اقدامات راه به جایی نخواهد برد و با مقاومت مردم و راهکارهایی که وجود دارد این اقدامات کنترل می‌شود و بیشتر بازی و جنگ روانی است. همزمانی تاسیس گروه اقدام ایران با 28 مرداد تداعی کننده تاریخ روابط ما با آمریکا و رفتار خصمانه‌ای است که در دهه‌های گذشته واشنگتن نسبت به تهران داشته است.
گروه اقدام ایران؛ یک بازی سیاسی
سید رضا میرطاهر کارشناس مسائل بین‌الملل درباره تشکیل "گروه اقدام ایران" معتقد است، این اقدام جدید آمریکا نشان دهنده تلاشی دیگر از جانب واشنگتن برای افزایش فشارهای اقتصادی بر ایران محسوب می‌شود. او هدف اصلی این گروه را تحت تاثیر قراردادن بخش اقتصاد کشور دانسته و گفته است که آمریکا در همین راستا و به منظور تشویق و یا تحت فشار قرار دادن دیگر کشورها برای رعایت تحریم‌های ایران تلاش می‌کند.
میرطاهر معتقد است اساسا اجرای تحریم کامل نفتی کشورمان در آبان ماه جاری ناممکن خواهد بود، چون خریداران مهم نفتی ایران مانند چین و ترکیه در حمایت از کشورمان اعلام کرده‌اند به خرید نفت خود ادامه خواهند داد؛ همچنین هند هم برای ادامه خرید نفت از ایران خواهان برخی معافیت‌های تحریمی شده است. از این رو به نظر می‌رسد آمریکایی‌ها حتی با تشکیل گروه اقدام ایران هم در تحریم نفتی کامل کشورمان با شکست مواجه می‌شوند.
این کارشناس مسائل بین‌الملل اعتقاد دارد آمریکا از ابتدای انقلاب تاکنون تلاش‌های گسترده‌ای در مقابله با ایران و براندازی نظام انجام داده، اما هربار به‌شیوه‌های مختلف با شکست مواجه شده است. در حال حاضر هم سیاست‌های ترامپ درباره تحریم‌های اقتصادی ایران با ناکامی روبه‌رو بوده و به همین دلیل هم یکی از اهداف واشنگتن برای تشکیل گروه اقدام ایران جبران این ناکامی‌ها است. آمریکا همچنان با موانع گذشته در مقابله با جمهوری اسلامی رو‌به رو است و بعید به نظر می‌رسد که این کارگروه در اهداف خود موفق شود و می توان نتیجه گرفت که گروه اقدام ایران تنها در حد یک بازی نمایشی و تبلیغاتی باقی می‌ماند.
سخن آخر
کارشناسان معتقد هستند، هدف دولت آمریکا از تشکیل گروه اقدام ایران، تضعیف و مهار جمهوری اسلامی است تا از این طریق بتوانند ضمن کاهش نفوذ منطقه‌ای ایران، آن را به‌یکباره تابع سیاست‌های آمریکا، عربستان و اسرائیل کنند. اما هر کس که کم‌ترین اطلاعاتی درباره ایران داشته باشد می‌داند که امکان ندارد جمهوری اسلامی این شرایط را پذیرفته و تسیلم خواسته‌های آمریکا شود. در واقع این اقدام چیزی جز تلاش‌های همیشگی واشنگتن برای عملی کردن اهداف خود مبنی بر بی‌ثبات کردن و مهار ایران در عرصه جهانی و منطقه‌ای نیست.باتوجه به اینکه اقدامات واشنگتن علیه تهران سابقه ای دیرینه دارد ، بعید به نظر می‌رسد گروه اقدام ایران هم بتواند آنها را به خواسته هایشان نزدیک کند چراکه تا امروز سیاست های آنها حتی در حیطه رایزنی از طریق سفارت خانه هایشان هم ناموفق بوده و حتی اجماعی را در تن ندادن به تحریم ها علیه ایران به دنبال داشته است .
