به گزارش ايسنا، در سال ۱۳۶۸ و در جريان بازنگري قانون اساسي جمهوري اسلامي ايران، مجمع تشخيص مصلحت نظام رسماً به صورت يکي از نهادهاي رسمي کشور درآمد و علاوه بر وظيفه حل اختلاف بين مجلس شوراي اسلامي و شوراي نگهبان قانون اساسي وظايف يازدهگانهاي را عهدهدار شد.
اگرچه وظایف پیش‌بینی شده در قانون اساسی برای مجمع تشخیص مصلحت نظام این تصور را ایجاد می‌کند که نگاه به مجمع باید نگاه به نهادی فراجناحی باشد، اما حضور آیت‌الله هاشمی رفسنجانی در راس این نهاد باعثشده، همواره در رقم خوردن تحولات سیاسی داخل کشور از نقش مجمع تشخیص مصلحت نظام نیز نام برده شود، امری که همواره از سوی رییس مجمع رد شده است.
امروز اعضای مجمع تشخیص مصلحت نظام که در راس آن روسای وقت قوای مجریه، مقننه و قضائیه قرار دارند، باید علاوه بر تصمیم‌گیری در سیاست‌های کلان داخلی و خارجی ایران و حل اختلاف میان قوای سه‌گانه، نظارت بر عملکرد این قوا در اجرای سیاست‌های کلی که از اختیارات رهبری نظام است، و به این مجمع واگذار شده، را نیز انجام دهند.
مجمع تشخیص مصلحت نظام با نگاهی فراجناحی تشکیل شد، اما شاید به دلیل شخص هاشمی رفسنجانی و بعضا ترکیب اعضای حاضر در آن از سوی جریا‌ن‌های سیاسی مختلف در مقاطع متفاوت به دخالت در تعیین سرنوشت تحولات سیاسی داخلی متهم شده است.
در سال‌های اخیر نقش پدر خواندگی هاشمی رفسنجانی برای حزب کارگزاران و کاندیداتوری وی در انتخابات ریاست جمهوری نهم از وی رقیبی برای بسیاری از جناح‌های سیاسی خصوصا جناح حاکم ساخته است، هرچند هاشمی که خود را از استوانه‌های نظام و دارای سوابقی به اندازه عمر انقلاب می‌داندو همواره تاکید می‌کند که فراجناحی بوده و هست و این امری است که در انتخابات‌های مختلف حتی انتخابات اخیر مجلس در قالب صدور بیانیه‌هایی با امضای دفتر هاشمی رفسنجانی نمود رسانه‌ای یافته است.
در تابستان سال جاری " هیات عالی حل اختلاف و تنظیم روابط قوای سه گانه " به دستور رهبری معظم انقلاب و به ریاست آیت الله هاشمی شاهرودی، رئیس سابق قوه قضائیه تشکیل شد، که در نگاه اول می‌توان آن را نهادی در جهت کاستن حدود اختیارات مجمع تشخیص مصلحت نظام تصور کرد، چراکه بعد از دو انتخابات اخیر ریاست جمهوری با وجود آنکه قانون حل اختلافات بین قوا را از وظایف مجمع تشخیص مصلحت نظام پیش‌بینی کرده، اما درگیری‌های سیاسی بین این نهاد و قوه مجریه تا بدان جا پیش رفته که رییس جمهور طی دو سال اخیر اصلا در جلسات مجمع حاضر نشده است و قبل از آن نیز به حضور غیر منظم در این جلسات اکتفا
کرده بود.
در حال حاضر مجمع تشخیص مصلحت نظام در پایان دوره پنجم فعالیت خود قرار دارد، دوره نخست مجمع که ریاست آن را آیت خامنه‌ای بر عهده داشت از سال ۱۳۶۶ تا سال ۱۳۶۸ بود که وجود جنگ تحمیلی و شرایط خاص سیاسی و اجرایی کشور از ویژگی‌های خاص این دوره به شمار می‌رفت، در این دوره هاشمی رفسنجانی به عنوان رییس مجلس وقت در مجمع حضور داشت.
دوره دوم فعالیت مجمع در پایان جنگ تحمیلی در سال ۱۳۶۸ پس از بازنگری قانون اساسی، با وظایف احصاء شده در بندها و اصول ۱۱۰،۱۱۱، ۱۱۲ و ۱۷۷ شکل گرفت، و از این دوره ریاست هاشمی رفسنجانی بر این نهاد با حکم مورخ ۱۲ / ۷ / ۶۸ حضرت آیت‌الله خامنه‌ای آغاز شد.
همچنین دوره سوم مجمع که با افزایش اعضای حقیقی متشکل از شخصیت‌های عالی‌رتبه کشور در سال ۱۳۷۵ آغاز شد مجمع را وارد دوران جدیدی از پویایی و بالندگی در جهت انجام کامل وظایف قانونی نمود.
دوره‌های چهارم و پنجم فعالیت مجمع تشخیص مصلحت نظام نیز از سال‌های ۱۳۸۰تا ۱۳۸۵ و ۱۳۸۵ تا بهمن ماه سال جاری را در بر می‌گیرد، این دو دوره به خصوص دوره پنجم فعالیت مجمع شاید به دلیل مصادف شدنش با برخی حوادثداخلی مانند انتخابات ۸۸ ایران و درگذشت یکی از اعضا حین قرائت یکی از سیاسی‌ترین نطق‌های عضوی از مجمع در این نهاد، یکی از پر سروصداترین ادوار فعالیت مجمع تشخیص مصلحت نظام باشد.
به هر حال دوره فعلی مجمع تشخیص مصلحت نظام که از ۱۳۸۵ آغاز شده بود بهمن ماه امسال بعد از پنج سال پایان می‌یابد و طبق قانون اساسی، رهبرمعظم انقلاب اعضاء و رییس جدید مجمع تشخیص مصلحت نظام را منصوب خواهند کرد.
این در حالیست که اعضای مجمع تشخیص مصلحت همواره از افراد برجسته دو جناح اصلی کشور انتخاب شده‌اند و آغاز دوره جدید مجمع تشخیص مصلحت نظام، تقریبا همزمان با شکل‌گیری مجلس نهم، می‌تواند دو رویداد مهم و سرنوشت‌ساز در تعیین آرایش سیاسی کشور در سال‌های آتی باشد.
دوره پنجم مجمع تشخیص مصلحت نظام در حالی به پایان می‌رسد که اکبر هاشمی رفسنجانی از ریاست مجلس خبرگان نیز کنار رفته است ومحمدرضا توسلی، صبح شنبه ۲۷ بهمن ۱۳۸۶ در جلسه مجمع تشخیص مصلحت نظام در حال قرائت نطق پیش از دستور، دچار عارضه قلبی شد و پس از انتقال به بیمارستان درگذشت و میرحسین موسوی عضو دیگر مجمع تشخیص مصلحت در جریان پیامدهای انتخابات دهم ریاست جمهوری ۱۳۸۸ عملا از دایره نظام خارج شده است.
احتمال تعيين رييس جديد براي مجمع تشخيص مصلحت نظام اضافه شدن حداقل سه عضو جديد به اين نهاد نظارتي از جمله محمدرضا رحيمي معاون اول رييس جمهور به سياق ادوار قبلي كه معاون اول رييس جمهور در مجمع تشخيص مصلحت نظام عضويت داشتند، مهمترين اتفاقاتي است كه ممكن است در كمتر از يكماه ديگر با پايان يافتن دوره پنجم مجمع تشخيص مصلحت نظام صورت پذيرد.
