خبرگزاری فرانسه امروز طی گزارشی نوشت: رهبر جمهوری اسلامی ایران اخیرا سیگنال‌هایی در خصوص ایجاد تغییرات اساسی در روابط کشورش با چین و روسیه نشان داده و این امر بیانگر آنست که صبوری در برابر تلاش‌ها برای بهبود روابط با غرب به پایان خود رسیده است.
شنیدن این جمله از زبان آیتالله خامنه‌ای رهبر کنونی انقلاب ایران در روز 19 فوریه مبنی بر اینکه «در عرصه سیاست خارجی امروز اولویت‌های اصلی ما ترجیح شرق بر غرب است» شگفت‌انگیز و قابل توجه است.
تحلیلگران می‌گویند که این امر ایده اساسی مبتنی بر اینکه ایران از قرار گرفتن تحت سلطه قدرت‌های خارجی امتناع می‌کند، را تغییر نمی‌دهد اما نشان دهنده آن است که تلاش‌های اخیر برای سازش با آمریکا به موجب توافق هسته‌ای 2015 که ایران به واسطه آن با محدود کردن برنامه هسته‌ای خود در ازای لغو تحریم‌ها موافقت کرد، از هم پاشیده است.
به گفته «الی گرانمایه» عضو اندیشکده شورای روابط خارجی اتحادیه اروپا، آیتالله خامنه‌ای بارها تأکید کرده که توافق هسته‌ای 2015 آزمونی برای سنجش و بررسی این امر بوده که آیا مذاکرات با غرب می‌تواند نتایج مثبتی برای ایران در بر داشته باشد یا خیر؟
وی همچنین می‌گوید: «رهبر ایران بر این اعتقاد است که آمریکا در این توافق بد عمل می‌کند. بنابراین اظهارات اخیر او را می‌توان چراغ سبزی در خصوص تمرکز نظام ایران بر تلاش‌های دیپلماتیک بیشتر و عمیق‌تر با چین و روسیه دانست.»
اما نکته قابل توجه است این است که رهبر انقلاب ایران درست در زمانی بحرانی اقدام به بیان این اظهارات کرده است؛ یعنی زمانی که «دونالد ترامپ» رئیس‌جمهور آمریکا تهدید به لغو توافق هسته‌ای و بازگرداندن تحریم‌های ضدایرانی در صورت عدم توقف برنامه‌های موشکی ایران و آنچه وی فعالیت‌های بی‌ثبات‌کننده ایران در خاورمیانه می‌داند، کرده است.
حتی قبل از ترامپ هم ایران بر این اعتقاد بود که واشنگتن تعهدات خود در توافق هسته‌ای را نقض می‌کند تا جایی مشخض شد که ابقای تحریم‌های آمریکا همچنان مانعی بر سر راه سرمایه‌گذاری‌های خارجی و بانکی است و مانع به اشتراک‌گذاری محصولات شرکت‌های فناوری ایران در فروشگاه‌های نرم‌افزاری می‌شود.
تهران بر این باور است که این موضوع این اصل را که آمریکا باید هر گونه سیاست خاصی که به طور مستقیم و غیرمستقیم بر عادی‌سازی روابط تجاری و اقتصادی با ایران تأثیر می گذارد، متوقف کند، نقض می‌کند.
«محمد مرندی» تحلیلگر سیاسی از دانشگاه تهران می‌گوید: «از روز اول آمریکا و دولت اوباما نقض لفظ و روح توافق را آغاز کرد. اظهارات اخیر آیتالله خامنه‌ای این واقعیت را تأیید می‌کند که روابط با کشورهای شرقی بسیار قوی‌‌تر است به ویژه از زمانی که ایران و روسیه در خصوص مناقشه سوریه با یکدیگر متحد شده‌اند.»
وی می‌گوید: «دنیای کنونی بسیار متفاوت است. روابط میان ایران با روسیه و چین و افزایش روابط با کشورهای آسیایی بسیار بهتر از روابط با غرب است زیرا آنها با ما رفتار بسیار بهتری دارند. ما در سوریه با روسیه همکاری داریم و وابسته نیستیم.»
خشم از دخالت‌های خارجی پس از بیش از یک قرن فتنه، کودتا و بهره‌برداری از منابع ایران توسط آمریکا و انگلیس، یکی از دلایل اصلی وقوع انقلاب 1979 بود اما جمهوری اسلامی پس از انقلاب سال 1979 به رغم مواجهه با انتقادهایی مبتنی بر جزم‌گرایی و سازش‌ناپذیری، در زمینه سیاست خارجی تا حد قابل توجه و شگفت‌انگیزی انعطاف‌پذیر شده است.
الی گرانمایه عضو اندیشکده شورای روابط خارجی اتحادیه اروپا همچنین می‌گوید: از پس از سال 1979 ایران در زمان‌هایی خاص که ضرورت داشت یا در چارچوب منافع آن بود، رویکردی عمل‌گرایانه در تعامل با آمریکا در پیش گرفت.
با این وجود بسیاری از تندروها در واشنگتن حاضر به قبول آن نیستند که ایران در خصوص نزدیکی روابط هرگز تا این حد جدی نبوده است.
مؤسسه آمریکایی «تینک تانک» طی ماه جاری میلادی یک سری مقاله با عنوان «سیاست تقابل با ایران» شامل تهدید به تغییر رژیم را منتشر کرد که توجیه اصلی آنها بر این بود که فردی که سیاست خارجی ایران را هدایت و رهبری می‌کند، هیچ علاقه‌ای به برقراری روابط بهتر ندارد.
اما آیتالله خامنه‌ای طی سخنرانی در آوریل سال 2015 یعنی 3 ماه پیش از نهایی شدن توافق هسته‌ای، صراحتا اعلام کرد که این توافق می‌تواند منجر به حصول پیشرفت در بهبود روابط بیشتر شود.
رهبر انقلاب ایران همچنین اعلام کرد که اگر طرف مقابل این توافق لجاجت و سرسختی همیشگی خود را کنار بگذارد، این برای ما یک تجربه خواهد بود و ما خواهیم فهمید که می‌توانیم در خصوص مسائل دیگر نیز با آنها گفت‌وگو و مذاکره کنیم.
از زمان حصول توافق هسته‌ای، فروش نفت ایران افزایش یافته است و این کشور شاهد افزایش تجارت و معامله با اروپا بوده است اما تهدیدهای آمریکا به تحریم، بسیاری از سرمایه‌گذاران و بانک‌های بزرگ را مجاب به صرفنظر از شراکت و همکاری مجدد با ایران کرده است.
شرکت‌ها و دولت‌های اروپایی نسبت به متحدان چینی و روسی خود در برابر فشارهای آمریکا بسیار شکننده‌تر و آسیب‌پذیرتر هستند.
به اعتقاد «محمد مرندی» تحلیلگر سیاسی، چنانچه اروپائیان شهامت ایستادگی در برابر آمریکا را ندارند، بنابراین نباید انتظار داشته باشند که بتوانند شریک ما شوند. در واقع می‌توان گفت اگر برخی از درب‌ها بسته و برخی دیگر باز باشند، نبایدبرای همیشه پشت درب‌های بسته منتظر ماند.
