«یوکیا آمانو» رئیس سازمان انرژی اتمی امروز شنبه ۶ آبان ۹۶ به تهران سفر می‌کند تا با مقامات و مسئولان کشورمان پیرامون روند اجرای برجام و احتمالا موضوعات پیرامونی رایزنی کند.
اهمیت سفر آمانو به ایران در شرایط فعلی بسیار بالاست. حدود سه هفته پیش در روز جمعه ۲۱ مهرماه، دونالد ترامپ رئیس جمهور آمریکا طی نطقی از تایید مجدد برجام سرباز زد و اعلام داشت که ایران به مفاد برجام پایبند نبوده است! این در حالی است که مطابق با یکی از بندهای مفاد عمومی برجام، تنها مرجع رسمی راستی آزمایی فعالیت‌های هسته‌ای ایران و اعلام پایبندی یا عدم پایبندی تهران به توافق هسته‌ای، آژانس بین‌المللی انرژی اتمی است و این نهاد بین‌المللی نیز از زمان انعقاد و اجرایی شدن برجام در دیماه ۹۴، هشت بار پایبندی و عدم تخطی ایران از مفاد برجام را طی گزارش‌هایی رسمی اعلام کرده است.
۸ گزارش تاییدی آژانس در قبال ایران
آخرین بار، در هفته دوم شهریور ماه سال جاری بود که آژانس بین‌المللی انرژی اتمی برای هشتمین بار بعد از اجرایی شدن توافق هسته‌ای بین ایران و ۱+۵ ارزیابی خود از روند اجرای برجام و پایبندی جمهوری اسلامی ایران به این توافق را در قالب گزارشی اعلام کرد و بار دیگر بر پایندی تهران به توافق هسته‌ای خود با ۶ قدرت بزرگ از سال ۲۰۱۵ به این سو تاکید کرد.
در این گزارش، میزان کل اورانیوم با غنای پایین ایران (۳.۶۷) تا تاریخ ۲۱ آگوست ۲۰۱۷( ۳۰ مرداد ۹۶)، در مجموع ۸۸.۴ کیلوگرم اعلام شد. این در حالی است که مطابق برجام ایران می‌تواند تا سقف ۳۰۰ کیلوگرم اورانیوم با غنای ۳.۶۷ درصد ذخیره کند.
همچنین در این گزارش میزان کل آب سنگین ایران نیز ۱۱۱ تن اعلام شد. این امر هم در حالی است که ایران طبق برجام مجاز است تا سقف ۱۳۰ تن آب سنگین ذخیره کند.
پایبندی ایران به مفاد توافق هسته‌ای که پس از عملیاتی شدن برجام، ۸ بار از سوی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی مورد تایید و تاکید قرار گرفته است، تحسین همه طرف‌های توافق هسته‌ای بویژه اروپایی‌ها را بدنبال داشته است، اما آمریکایی‌ها با بهانه‌های و ادعاهای واهی درصدد القاء نقض برجام از سوی ایران هستند که این ادعای یانکی‌ها تاکنون مورد توجه سایر طرف‌های برجام قرار نگرفته است.
تهدید برجامی تهران
البته در این سو نیز مقامات و مسئولان کشورمان صریحا اعلام کرده‌اند که چنانچه آمریکایی‌ها با بهانه‌های واهی، از اعلام پایبندی ایران به برجام سرباز بزنند و متعاقب آن تعهدات خود را وفق برجام بجا نیاورند در آنصورت نیز ایران برای استمرار تعهدات برجامی خود ناظر بر محدودسازی فعالیت‌های هسته‌ای، الزامی ندارد. برای مثال تهران می‌تواند حدود و ثغور در نظر گرفته شده در برجام پیرامون ذخایر اورانیوم غنی‌شده و آب سنگین را رد کند و میزان ذخایر اورانیوم غنی شده را به بیش از ۳۰۰ کیلو گرم برساند و حتی محدودیت غنی سازی در محدوده ۳.۶۷ را پشت سر بگذارد.
در این رابطه نیز چندی پیش علی اکبر صالحی رئیس سازمان انرژی اتمی اعلام کرد که «اگر روزی مسئولان نظام به عللی ببینند که برجام دیگر منفعتی برای کشورمان ندارد و برای از سرگیری غنی سازی ۲۰ درصد در فردو تصمیم بگیرند ، چهار روزه می‌توانیم غنی سازی ۲۰ درصد را آغاز کنیم».
نگرانی آژانس
به نظر می رسد حضور امروز آمانو نیز در تهران در همین راستا باشد. بدین معنا که مسئولان آژانس بین‌المللی انرژی اتمی نسبت به رویکرد خصمانه هیئت حاکمه آمریکا در قبال برجام و تهدید تهران مبنی بر احتمال خروج از برجام در صورت استمرار عهدشکنی‌های آمریکا، احساس نگرانی کرده‌اند، از اینرو عالی‌ترین مقام آژانس راهی تهران می‌شود تا مبادا بواسطه بی‌خردی‌های سردمداران آمریکا، سند برجام مخدوش و کان لم یکن شود.
ماجرای «بند تی»
یک وجه دیگر سفر آمانو به تهران می‌تواند قضایا مرتبط با «بند تی ضمیمه یک برجام» باشد. در هفته نخست مهرماه سال جاری آمریکایی‌ها «بند تی» را بعنوان بهانه جدید خود برای دسترسی به مراکز غیرهسته‌ای و نظامی ایران مطرح کردند.
مطابق بند T ضمیمه یک برجام، هر گونه فعالیتی که به طراحی و توسعه یک وسیله انفجار هسته‌ای بینجامد، برای ایران ممنوع است. این فعالیت‌ها طبق متن توافق هسته‌ای شامل این موارد می‌شود: طراحی مدل‌های کامپیوتری برای شبیه سازی وسایل انفجاری‌هسته‌ای؛ طراحی چاشنی‌های انفجاری چند نقطه ؛ طراحی سیستم‌های تشخیص انفجار؛ طراحی چشمه‌های نوترونی هدایت کننده انفجارات.
آمریکایی‌ها با فشار سیاسی و رسانه‌ای که ایجاد کردند، قصد داشتند چنین القاء کنند که آژانس بین‌المللی انرژی اتمی مسئول راستی آزمایی بند T است و باید زمینه بازدید کارشناسان و بازرسان این آژانس از مراکز غیرهسته‌ای و نظامی ایران فراهم شود.
البته این تنها نظر آمریکایی‌هایی بود و سایر طرف‌های برجام از جمله روس‌ها چنین نظری نداشتند و معتقد بودند که مسئول بحث در خصوص بندT ، کمیسیون مشترک برجام است و در این بند هیچگونه اشاره‌ای به نقش آژانس نشده است.
اگر چه، آمانو مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، اوایل مهرماه، خواستار شفاف‌سازی درباره بند T ضمیمه یک برجام شد اما با دقت در مفاد بند T نیز مشخص می‌شود که تفسیر روس‌ها و طرف‌های غیرآمریکایی برجام از بند فوق‌الذکر مطابق با واقعیت است؛ چرا که در اکثر مفاد بند T از ضمیمه یک برجام، قید تایید کمیسیون مشترک وجود دارد و در آنها هیچگونه نشانی از نقش راستی آزمایی آژانس آنگونه که در سایر ضمائم برجام قید شده، دیده نمی‌شود.
«هیلی» نقش اول خواسته زیادخواهانه آمریکا
«نیکی هیلی» نماینده آمریکا در سازمان ملل که دیدگاه‌های تند و رادیکالی نسبت به ایران دارد و اوایل شهریور ماه عازم وین شده بود تا برای بازدید از مراکز غیرهسته‌ای و نظامی ایران به مسئولان آژانس بین‌المللی انرژی اتمی فشار وارد کند، در قضیه بند T نیز میداندار شده بود. وی پس از شکست تلاش‌های شهریورماهش در متقاعد سازی مسئولان آژانس جهت بازدید از مراکز نظامی ایران، که نهایتا به هشتمین گزارش تایید کننده آژانس منجر شد، اینبار با حربه بند T جلو آمد و روز پنجشنبه ۲۸ سپتامبر (۷ مهر) در جریان نشست شورای امنیت سازمان ملل، به انتقاد از روسیه و تفسیر این کشور از بند T ضمیمه یک برجام پرداخت و گفت «به نظر می‌رسد برخی از کشورها در تلاش هستند در مسیر بازرسی‌های بیشتر از ایران مانع‌تراشی کنند. توافق هسته‌ای ایران بدون بازرسی، وعده‌ای تو خالی است».
البته این اظهارات کنایه آمیز و تهدیدگونه نماینده آمریکا در سازمان ملل با واکنش مقامات روسی همراه بود؛ «میخائیل اولیانوف» رئیس دفتر کنترل تسلیحاتی و امور منع اشاعه در وزارت خارجه روسیه چند ساعت پس از لفاظی‌های «نیکی هیلی» طی بیانیه‌ای تصریح کرد که اتهامات واشنگتن علیه مسکو، کوته‌بینانه است و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی که ۸ بار پایبندی ایران به مفاد برجام را تایید کرده است، دلیلی برای مطرح کردن بازرسی از سایت‌های نظامی ایران ندارد.
رویای تحقق ناپذیر آمریکایی‌ها
مقامات و مسئولان کشورمان به کرات اعلام داشته‌اند که بازدید و بازررسی از تاسیسات غیرهسته‌ای ایران، هرگز قابلیت تحقق ندارد. حتی در شهریور ماه سال ۹۴ که آمانو به همراه معاون امور پادمانی‌اش یعنی «تروا واریورانتا» در سفر به تهران از سایت «پارچین» بازدید کردند، علی شمخانی دبیر شورایعالی امنیت ملی کشورمان، طی مصاحبه‌ای اعلام کرد که «حضور آمانو در پارچین یک بازدید بود نه بازرسی و دیگر هم هیچ بازدیدی در هیچ سطحی از پارچین صورت نمی‌گیرد».
بنابراین می‌توان به صراحت اعلام کرد که بازرسی و حتی بازدید از سایت‌های غیرهسته‌ای ایران، امکان ناپذیر است و رویای آمریکایی‌ها در این خصوص به هیچ وجه تعبیر نخواهد شد. به نظر می‌رسد این موضوع را آمانو هم فهمیده باشد از اینرو قطعا در رایزنی‌های امروزش در تهران حتی از طرح آن هم استنکاف خواهد کرد.
