ریچارد نفیو: محدودیت‌های برجام برای ایران تاریخ انقضا ندارند

روسیه با آمریکا و آژانس در تفسیر راستی‌آزمایی این بند با یکدیگر اختلاف نظر دارند.  روسیه می‌گوید راستی‌آزمایی از این بند در حیطه وظایف آژانس نیست، در حالی که آمریکا و آژانس با این موضع روسیه مخالفند.

ریچارد «نفیو» نوشته است: «برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) علاوه بر جلوگیری از ساخت سلاح‌های هسته‌ای، تهران را از کار با بسیاری از فناوری‌های مورد نیاز برای ساخت سلاح‌های هسته‌ای هم منع می‌کند.»

وی می‌نویسد: «با آنکه در برجام تمهیدات مستحکمی برای تأیید مورد اول وجود دارد، درباره توانایی جامعه بین‌المللی برای راستی‌آزمایی از مورد دوم، اخیراً مناقشاتی مطرح‌شده‌اند.»

بند T برجام فعالیت‌هایی را که می‌تواند در طراحی و توسعه یک وسیله انفجاری هسته‌ای موثر باشد، منع می‌کند. در این بند به مواردی همچون استفاده از مدل‌های کامپیوتری که بمب هسته‌ای را شبیه سازی می‌کند یا طراحی سیستم‌های چند نقطه‌ای، انهدام انفجاری اشاره شده است.

«نفیو» انتقادات مخالفان برجام درباره نامناسب بودن تمهیدات راستی‌آزمایی از بند T را «اغراق‌آمیز» خوانده و نوشته است: «مفاد مرتبط برجام به آژانس اجازه دسترسی به اماکنی را که در آنها شواهدی از فریبکاری ایران وجود دارند، می‌دهند.»

او همچنین تصریح کرده که محدودیت‌های مشخص شده در این بند تاریخ انقضا ندارند. 

دیپلمات سابق آمریکایی نوشته است: «نکته قابل توجه اینکه این بند تاریخ انقضا ندارد و به همین دلیل طرفداران 'برنامه جامع اقدام مشترک' اغلب آن را یکی از دلایل پراهمیت بودن برجام، حتی بعد از کاهش محدودیت‌های این توافق ظرف 10 تا 15 سال بعد از اجرای آن دانسته‌اند.»

«یوکیا آمانو»، مدیر کل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی چندی پیش در مصاحبه‌ای با رویترز در پاسخ به این سؤال که آیا آژانس از ابزارهای لازم برای راستی‌آزمایی از بند T برخوردار است، گفت: «ابزارهای ما محدود هستند. به‌عنوان مثال، در بخش‌های دیگر ایران به ارائه بیانیه‌، قرار دادن فعالیت‌های خود تحت پادمان‌های آژانس یا اعطای دسترسی به ما متعهد شده است. اما در بند T من نشانه‌ای (از چنین تعهداتی) نمی‌بینم».    

نفیو نوشته این اظهارات آمانو بار دیگر بحث‌ها درباره اینکه آیا آژانس از دانش لازم برای اجرای این بند برخوردار است یا خیر را زنده کرده است. 

او می‌نویسد: «منتقدان برجام، این اظهار نظر [آمانو] را دستاویز قرار داده و گفته‌اند که این حرف بی‌کفایتی برجام را برای جلوگیری از تسلیحاتی شدن برنامه هسته‌ای ایران را نشان می‌دهد.»

وی اضافه می‌کند: «معقول‌ترین استدلال‌های این گروه این است که همان‌طور که آمانو اشاره کرده بدون بیانیه‌ای اساسی از جانب ایران درباره مکان ذخیره‌سازی چنین تجهیزاتی و کاربری‌های آنها، برای آژانس اجرای تعهداتش ذیل بند T دشوار خواهد بود.»

نفیو نوشته است: «این گروه استدلال می‌کنند در صورتی که بیانیه‌ای از طرف ایران وجود داشت، آژانس می‌توانست از اماکن مجل تردید بازدید کرده و تأیید می‌کرد که از آنها برای تحقیقات سلاح‌های هسته‌ای استفاده نمی‌شود و سپس شریکان برجام را از تحلیل خود مطلع می‌کرد.»

عضو سابق تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای آمریکا این انتقادات را «اغراق‌آمیز» خوانده است. وی نوشته است: «در واقع، بیانات آمانو به کلامی ساده، دشواری‌های ذاتی مذاکره درباره تمامی انواع توافق‌های کنترل تسلیحاتی میان کشورهای دشمن، آن هم در فضایی که به اندازه فضای پیش روی برجام سیاسی است را مورد تأکید قرار می‌دهند.»

وی می‌نویسد: «این به معنی آن نیست که این قسمت از برجام و سامانه‌های راستی‌آزمایی آن بی‌نقص هستند.»

او تصریح می‌کند: «اما آمانو هیچ‌گاه نگفت که او قادر به راستی‌آزمایی از تعهدات ایران در بند T نیست. بلکه او گفت که ابزارهای او محدود هستند و وظیفه او در صورتی که بیانیه‌ای از جانب ایران وجود داشت، راحت‌تر می‌شد. این ممکن است صحت دشته باشد، اما نباید ما را از این حقیقت دور کند که در صورت وجود شواهدی از فعالیت‌های غیرقانونی، آژانس به موجب برجام، از مسئولیت و حق برای درخواست دسترسی به تأسیسات مرتبط برخوردار است.»

 نفیو تصریح کرده که ماهیت گسترده ممنوعیت‌های در نظر گرفته شده در بند T باعث می‌شود استفاده از اقلام دارای کاربری‌های دوگانه که در برنامه موشکی هم قابل استفاده هستند، بدون تأیید کمیسیون مشترک برجام امکان‌پذیر نباشد.

وی تصریح می‌کند: «به این دلیل، هر نشانه‌ای مبنی بر اینکه از این اقلام برای فعالیت‌های تحقیقاتی ایران استفاده می‌شود نقض فاحش برجام محسوب خواهد شد.»