ایران تمام و کمال به برجام پایبند بوده و هیچگونه نقضی از سوی تهران سر نزده است؛ این گزاره‌ای است که همه طرف‌های سند برجام به آن اذعان دارند؛ همین دیروز بود که سازمان ملل پس از نشست توجیهی پنجشنبه شب شورای امنیت پیرامون قطعنامه 2231، صراحتا اعلام کرد که ایران به برجام پایبند بوده است. ظریف هم در پیام توئیتی نوشت: سازمان ملل و تمام دنیا می‌گوید ایران بطور کامل به تعهداتش پایبند است، اما آمریکا به خاطر نفرت نهادینه شده‌ای که از تهران دارد، مجبور است حقیقت را انکار کند.
اما در طرف مقابل این پایبندی، دیده نمی‌شود و چه آمریکایی‌ها و چه بعضا اروپایی‌ها با طرح‌ها و قطعنامه‌هایشان به مخدوش کردن و نقض روح و جسم برجام مبادرت می‌ورزند.
همین دیروز بود که اتحادیه اروپا فهرست افراد و نهادهای ایرانی مورد تحریم خود را به‌روز رسانی کرد. فهرستی که در آن نام اشخاصی همچون سردار قاسم سلیمانی و 26 فرد و نهاد دیگر ایرانی به چشم می‌خورد.
در آمریکا اوضاع تخریب و نقض برجام آشفته تر است؛ در بیش از 5 ماهی که از آمدن ترامپ به کاخ سفید می‌گذرد، تقریبا هر ماه یک تحریم علیه ایران اعمال شده است.
15 بهمن 1395 به فاصله دو هفته از آغاز کار ترامپ بعنوان رئیس جمهور آمریکا، وزارت خزانه داری این کشور، 13 فرد و 12 شرکت مرتبط با ایران را به بهانه نقش‌آفرینی در توسعه سیستم موشکی تهران، مورد تحریم قرار داد.
در 4 فروردین 1396 به فاصله 48 ساعت پس از پیام نوروزی ترامپ، وزارت خارجه آمریکا اعلام کرد این کشور تحریم‌هایی را علیه 30 فرد یا شرکت خارجی به علت انتقال فناوری حساس به ایران برای برنامه موشکی این کشور یا به علت نقض کنترل صادرات بر ایران، کره شمالی و سوریه اعمال کرده است.
درست 20 روز بعد از تحریم یادشده، در بیست و چهارم فروردین ماه در شرایطی که سرخط خبری رسانه‌های دنیا به تجاوز آمریکا به فرودگاه «الشعیرات» واقع در حمص سوریه و استفاده ارتش این کشور از «مادر بمب‌ها» در افغانستان معطوف بود وزارت خزانه‌داری آمریکا در بیانیه‌ای، از تحریم «اداره کل زندان‌های استان تهران» و «سهراب سلیمانی» سرپرست معاونت امنیتی و انتظامی سازمان زندان‌ها، خبر داد.
این وزارت‌خانه در ادامه بیانیه خود اعلام کرد که واشنگتن در صورت نیاز همچنان از اختیارات خود برای اعمال تحریم‌های غیرهسته‌ای برای مقابله با آنچه «حمایت از تروریسم، برنامه موشکی، نقض حقوق بشر و اقدامات بی‌ثبات‌کننده ایران در منطقه» خوانده شده، استفاده خواهد کرد.
اما علاوه بر دولت ترامپ که مواضع خصمانه‌اش علیه ملت ایران بر کسی پوشیده نیست، سناتورهای آمریکایی نیز وارد میدان شده‌اند و به رئیس جمهور آمریکا در تحریم کشورمان یاری می‌رسانند؛ پنجشنبه سه هفته گذشته در تاریخ 25 خردادماه 96، سنای آمریکا به بهانه آنچه که مقابله با اقدامات ثبات زای ایران می‌نامید، تحریم‌های جامع غیرهسته‌ای را علیه کشورمان وضع کرد؛ تحریم هایی که به تصریح همه طرف‌ها نقض برجام است و نیروهای دفاعی ایران را هدف گرفته است.
طرح تحریمی جدید سنای آمریکا که موسوم به «قانون مقابله با اقدامات بی‌ثبات‌کننده ایران- 2017» است، پس از دوبار به تاخیر افتادن، پنجشنبه 25 خرداد 1396 با 98 رأی موافق و تنها دو رأی مخالف در فهرست مصوبات مجلس سنا قرار گرفت. این طرح برای تبدیل شدن به قانون باید به تصویب مجلس نمایندگان آمریکا و امضای دونالد ترامپ رئیس جمهور این کشور نیز برسد؛ فرآیندی که به نظر می‌رسد بدون هیچگونه مانعی صورت گیرد.
حمله توان دفاعی
عمده تمرکز طرح تحریمی و ضدبرجامی اخیر هیئت حاکمه آمریکا، بر روی توان دفاعی و تسلیحاتی جمهوری اسلامی و ضربه زدن به نیروهای مسلح ما معطوف شده است؛ طبق این طرح اشخاص دخیل در برنامه موشکی بالستیک ایران و کسانی که با آنها داد و ستد دارند، مورد تحریم قرار می‌گیرند.
همچنین مطابق با طرح سنای آمریکا، مسئولان سپاه پاسداران و مرتبطین آنها نیز با ادعای واهی و مضحک حمایت از تروریسم در لیست تحریم قرار می‌گیرند! آنچه در این طرح قابل تامل است آنکه طبق بندی از آن، سپاه پاسدارن انقلاب اسلامی یک سازمان تروریستی قلمداد می شود! و رئیس‌جمهور آمریکا را ملزم می‌شود به فاصله حداکثر 90 روز بعد از اجرایی شدن طرح مزبور، تحریم‌هایی را علیه سپاه پاسداران انقلاب اسلامی و اشخاصی که در زمره مقامات، پرسنل یا وابستگان این سازمان هستند، اعمال کند.
علاوه بر اینها، طرح ضدبرجامی اخیر سنای آمریکا، رئیس‌جمهور این کشور را ملزم می‌سازد تا دارایی افراد و نهادهای درگیر در فعالیت‌های خاص مرتبط با تأمین، فروش و یا انتقال تسلیحات منع شده و مواد مرتبط به، یا از ایران را توقیف کند.
بند دوم نامه تایید مشروط برجام
اما همانطور که در نامه تایید مشروط برجام که در تاریخ 29 مهرماه 1394 از سوی مقام معظم رهبری مرقوم شد، دست‌اندرکاران پیشبرد برجام بویژه دولتمردان موظف به مقابله به مثل در برابر نقض این قرارداد توسط آمریکا هستند؛ در بند دوم نامه معظم له خطاب به رئیس جمهور در تایید مشروط برجام، تصریح شده بود: در سراسر دوره ۸ ساله وضع هرگونه تحریم در هر سطح و به هر بهانه‌ای (از جمله بهانه‌های تکراری و خودساخته‌ی تروریسم و حقوق بشر) توسط هر یک از کشورهای طرف مذاکرات، نقض برجام محسوب خواهد شد و دولت موظف است طبق بند ۳ مصوبه‌ی مجلس اقدام‌های لازم را انجام دهد و فعالیت‌های برجام را متوقف کند.
بند سوم طرح اقدام متناسب و متقابل
مطابق با بند 3 ماده واحده قانون اقدام متناسب و متقابل دولت جمهوری اسلامی ایران در اجرای برجام که 21 مهرماه سال 94، در صحن علنی مجلس به تصویب رسید، «دولت موظف است هرگونه عدم پایبندی طرف مقابل در زمینه لغو موثر تحریم‌ها و یا بازگرداندن تحریم‌های لغو شده و یا وضع تحریم تحت هر عنوان دیگر را به دقت رصد کند و اقدامات متقابل در جهت احقاق حقوق ملت ایران انجام دهد و همکاری داوطلبانه را متوقف نماید و توسعه سریع برنامه‌ی هسته‌ای صلح آمیز جمهوری اسلامی ایران را سامان دهد به طوری که ظرف مدت دو سال ظرفیت غنی سازی کشور به 190 هزار سو افزایش یابد. شورای عالی امنیت ملی مرجع رسیدگی به این موضوع می‌باشد».
تدوین یک طرح تقابلی مقتدرانه
اما در همین راستا، مجلس شورای اسلامی دست به کار شده است؛ علاء‌الدین بروجردی رئیس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس، درباره تهیه طرح مجلس در مقابله با تحریم‌های اخیر مجلس سنای آمریکا به خبرنگار میزان گفت: این طرح دقیق و تقابلی با مصوبه کنگره آمریکاست و فکر می‌کنم یک طرح مقتدرانه‌ای خواهد بود در قبال اقدامی که کنگره آمریکا در جهت تحریم جمهوری اسلامی ایران انجام داده است.
وی با بیان اینکه طرح مقابله با اقدامات سنای آمریکا شامل 20 ماده است، تصریح کرد: تدوین راهبرد، حمایت آمریکا از تروریسم، نقض حقوق بشر توسط آمریکا و مجازات‌های در نظر گرفته شده از جمله بخش های این طرح است.
بروجردی با اشاره به سایر بخش‌های طرح مذکور اظهار داشت: بخش حمایت از نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران، بخش مقابله با تحریم‌های اقتصادی آمریکا، بخش حمایت از اتباع جمهوری اسلامی ایران و بخشی با عنوان هماهنگی نیز در طرح مقابله با اقدامات ماجراجویانه و تروریستی آمریکا تدوین شده است.
این نماینده مجلس همچنین نام طرح مذکور را طرح «مقابله با اقدامات ماجراجویانه و تروریستی آمریکا» دانست و گفت: این طرح پس از تعطیلات مجلس به در صحن علنی مجلس مطرح خواهد شد.
رئیس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس با بیان اینکه این طرح حداکثر شاید یک فوریت داشته باشد، گفت: این طرح نیازمند چکش‌کاری و تبادل نظر نمایندگان هم هست و فکر می کنم منطقی این است با فوریت اعلام وصول شود.
اختصاص بودجه 2000 میلیاردی
چند روز پس از اظهارات بروجردی، کاظم جلالی، رئیس مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی طی مصاحبه‌ای به تشریح طرح «مقابله با اقدامات ماجراجویانه و تروریستی آمریکا» پرداخت و گفت: در طرح مقابله با اقدامات تروریستی امریکا اختصاص ۱۰۰۰ میلیارد تومان برای گسترش فعالیت‌های موشکی و ۱۰۰۰ میلیارد تومان برای مبارزه با تروریسم توسط نیروی قدس سپاه پاسداران پیش بینی شده است.
طرح تجمیعی
پیش‌تر، نقوی‌حسینی سخنگوی کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس از تدوین پیش‌نویس طرح "مقابله متناسب با اقدامات سنای آمریکا" خبر داده بود. وی در همان روز تصویب طرح تحریمی سنا علیه ایران به خبرنگار میزان گفت: «این پیش نویس در اولین جلسه کمیسیون امنیت‌ملی و سیاست خارجی مجلس پس از سرکشی نمایندگان به حوزه‌های انتخابیه بررسی و تصویب می‌شود؛ در این طرح تصمیم گرفته شده است با تجمیع تمامی مصوباتی که در مجلس شورای اسلامی علیه آمریکایی‌ها به تصویب رسیده است اقداماتی را در دستور کار مجلس قرار دهند تا اقدام و مقابله متناسبی را در برابر بدعهدی‌ها و نقض‌عهدهای آنها انجام دهیم».
تصویب در جلسات پیش‌رو
نقوی حسینی با اشاره به طرح دو فوریتی مجلس برای مقابله به مثل با اقدامات ایذایی و تحریمی سنای آمریکا، به خبرنگار میزان گفت: طرح دو فوریتی مقابله با مصوبه تحریمی سنای آمریکا با کمک مرکز پژوهش‌ها تهیه شده است. این طرح در نخستین جلسات بعد از تعطیلات مجلس در صحن علنی مطرح خواهد شد.
در اینکه مصوبه تحریمی اخیر سنای آمریکا، ناقض روح برجام و فضای حسن نیت حاکم بر این معاهده بین المللی است تردیدی وجود ندارد؛ البته آمریکایی ها در این 17 ماه که از عملیاتی شدن برجام می گذرد به کرات روح برجام را لکه‌دار کرده اند؛ اما به نظر می رسد تحریم اخیر موسوم به «تحریم مادر» علاوه بر روح، جسم و نص برجام را هم نقض کرده است. آمریکایی‌ها در برجام (مشخصا بندهای 26 و 29) متعهد شده بودند تا تحریم‌هایی را که تعلیق کرده‌اند، تحت عناوین دیگر بازنگردانند.
طرحی که به موجب مفاد برجام، نقض برجام است
در بند 26 برجام تصریح شده است که«ایالات متحده، با حسن نیت، نهایت تلاش خود را برای دوام این برجام و پیشگیری از ایجاد تداخل در تحقق متمتع شدن ایران از لغو تحریم‌های مشخص‌شده در پیوست دو به عمل خواهد آورد. دولت ایالات متحده، در چارچوب اختیارات قانونی رئیس جمهور و کنگره، از بازگرداندن یا تحمیل مجدد تحریم‌های مشخص‌شده در پیوست 2 که اعمال آنها را وفق این برجام متوقف کرده است، خودداری می‌نماید، فارغ از فرآیند حل و فصل اختلافات پیش‌بینی شده در این برجام». همچنین در بند 29 برجام آمده است: «اتحادیه اروپایی و دولت های عضو و همچنین ایالات متحده، منطبق با قوانین خود، از هرگونه سیاست با هدف خاص تأثیرگذاری خصمانه و مستقیم بر عادی‌سازی تجارت و روابط اقتصادی با ایران، در تعارض با تعهداتشان مبنی بر عدم اخلال در اجرای موفقیت آمیز این برجام خودداری خواهند کرد».
بر خلاف روح و جسم برجام
این نقض برجام در کلام مسئولان ذیربط داخلی نیز نمود داشت؛ علی اکبر ولایتی عضو هیئت عالی نظارت بر برجام پس از مصوبه تحریمی اخیر سنا گفت: اقدام سنای آمریکا در وضع مجدد تحریم‌ها علیه کشورمان مسلما بر خلاف روح و جسم برجام است و قطعا هیئت نظارت بر برجام نیز این مسئله را بررسی و پاسخ مناسبی به اعمال تحریم‌های آمریکا خواهد داد.
هیئت عالی نظارت بر برجام، یگانه مرجع داخلی برای بررسی نقض عهدهای طرف‌های برجامی است؛ این هیئت به دستور مقام معظم رهبری تشکیل شده است و وظیفه بررسی اجرای برجام و تشخیص نقض برجام چه نقض کلی و چه نقض فاحش بر عهده این هیئت است.
نظر هیئت عالی نظارت
علی شمخانی 28 خرداد 96 دبیر شورای عالی امنیت ملی گفت: در جلسه اخیر هیئت نظارت بر اجرای برجام مصوبه مجلس سنای آمریکا به دقت مورد بررسی قرار گرفت و تصمیمات لازم در خصوص انجام اقدامات و فعالیت‌های متقابل اتخاذ شد.
وی با اشاره به اقداماتی که از سوی مجلس شورای اسلامی به منظور مقابله با مصوبه اخیر کنگره آمریکا دنبال خواهد شد، اظهار داشت: یکی از تاثیر گذارترین اقدامات برای بسیج مجموعه ظرفیت‌های کشور در مسیر برخورد با اقدامات ستیزه‌جویانه آمریکا، اتخاذ ساز و کارهای قانونی تکلیف آور است که در این راستا مجلس شورای اسلامی اقدامات لازم را انجام خواهد داد.
واکنش قاطع
نمایندگان مجلس شورای اسلامی پس از سرکشی به حوزه‌های انتخابیه، فردا 11 تیرماه در خانه ملت گرد هم جمع می‌شوند. خانه‌ای که «سازوکارهای قانونی تکلیف‌آور» با استناد به تهیه طرح 20 ماده‌ای «مقابله با اقدامات آمریکا» در آنجا شکل خواهد گرفت. باید منتظر ماند و دید وکلای ملت فردا با قیام و قعود با چه راهبردی از حقوق موکلان خود دفاع خواهند کرد و چه واکنش قاطعی نشان خواهند داد؟
