یکی از تشکیلاتی که با سازماندهی جوانان نقش بزرگی را در جریان شکل‌گیری، پیروزی و تدوام انقلاب اسلامی ایفا کرده تشکلات دانشجویی است و نقش جنبش دانشجویی در دوران مختلف بخصوص در آخر عمر حکومت پهلوی به روشنی مشخص است.
تشکل‌های دانشجویی از ابتدای شکل‌گیری تا به امروز با فراز و نشیب‌های فراوانی روبرو بوده‌است که بارها در مورد آن گفته شده است. اگرچه این تشکل‌ها در اکثر مواقع وظیفه خود را به خوبی انجام داده‌اند ولی گاهی هم در چنگال جریانات و گروه‌های سیاسی گرفتار و از مسیر اصلی خود منحرف شدند.
این مسئله بعد از انتخابات ریاست جمهوری سال 76 به خوبی ملموس است و اوج این مسئله را می‌توان در قبل و بعد از فتنه 88 دید.
در دوره‌های مختلف همواره افراد و گروه‌هایی در داخل کشور بوده‌اند که به خوبی متوجه تاثیرگذاری دانشگاه و دانشجو در جامعه شده‌اند و به همین دلیل سعی کرده‌اند تا از دانشگاه به عنوان پلی برای رسیدن به قدرت و اهداف خود استفاده کنند و برای این کار با رخنه در بدنه تشکل‌های دانشجویی تلاش کرده‌اند تا این جریان را به پیاده‌نظام خود تبدیل کنند.
دوران اصلاحات را شاید بتوان از پر فراز و نشیب‌دارترین زمان‌ها برای جنبش دانشجویی دانست، در آن زمان بخشی از بدنه جنبش دانشجویی با توجه به فضایی که در دوران اصلاحات ایجاد شده بود، آرمانگرایی خود را فراموش کرد و همراستا با جریانات سیاسی بر خلاف آنچه وظیفه جنبش دانشجویی بود، قدم برداشت.
بعد از دوران اصلاحات و شکل‌گیری دولت نهم اتفاقات تازه‌ای برای تشکل‌های دانشجویی به وقوع پیوست، تشکل‌هایی که در دوران اصلاحات خود را پیاده‌نظام احزاب کرده بودند بعد از این دوران و بعد از خاموش شدن آتش فتنه 88 ماموریت خود را پایان یافته دیدند و بنا بر آنچه انتظار می‌رفت به فعالیت‌های خود پایان دادند.
* شکل‌گیری تشکل‌های یکبار مصرف در دولت یازدهم
بعد از اتفاقات سال 88 و خاموشی تشکل‌های حامی دولت اصلاحات، تا حد زیادی جنبش دانشجویی به مسیر اصلی خود بازگشت تا اینکه با تشکیل دولت یازدهم صدای ایجاد تشکل‌های دولت ساخته یا تشکل هایی با مصرف انتخاباتی در دانشگاه‌ها شنیده شد.
تشکل‌های دانشجویی یکبارمصرف یا دولت ساخته گروه‌هایی هستند که چند وقت قبل از انتخابات توسط برخی از جریان‌ها و گروه‌های سیاسی خاص ایجاد می‌شوند و هدفی جز تلاش برای پیروزی جریان سیاسی حامی خود در انتخابات ندارند و تقریبا همه آنها بعد از اتمام روند انتخابات به فعالیت خود پایان می‌دهند.
بیشتر تشکل‌های دانشجویی دولت ساخته از سال 92 به بعد شکل گرفتند و عمده هدف آنها ورود به فضای انتخاباتی و ایفای نقش پیاده نظام احزاب و گروه‌هاست که این مساله متضاد با آرمان‌های جنبش دانشجویی است.
* شدت گرفتن ایجاد تشکل‌های دانشجویی با اهداف انتخاباتی
متین منتظمی دبیرکل اتحادیه جامعه اسلامی دانشجویان در این رابطه می‌گوید: « هدف عمده این تشکل‌ها این است که وارد فضای انتخاباتی شوند و نقش پیاده نظام برخی احزاب و گروه‌ها را ایفا کنند. متاسفانه اخیرا هم شاهد ایجاد گسترده‌تر این تشکل‌ها هستیم و بدتر اینکه از طرف وزارت علوم هم مورد حمایت قرار می‌گیرند.»
غلامرضا خواجه‌سروی معاون فرهنگی سابق وزارت علوم هم در رابطه با تشکل‌های دولت ساخته می‌گوید: « در ابتدای دولت یازدهم با این استدلال که تشکل‌ها و اتحادیه‌های موجود در دانشگاه‌های کشور مربوط به یک جناح هستند زمینه ایجاد و شکل گیری تشکل‌های جدید فراهم شد. بنابراین شاهد این موضوع بودیم که بسیاری از این تشکل‌ها به صورت‌های مختلف با حمایت‌های دولت ایجاد شدند که این نوع تشکل‌ها به عنوان ابزار بشمار می‌روند.»
* احیای تشکل‌های غیرقانونی و تلاش آنها برای تبدیل شدن به اتحادیه
عضو هیات علمی دانشگاه علامه ادامه می‌دهد: « برخی از تشکل‌هایی که در سال‌های گذشته به عنوان تشکل‌های غیرقانونی اعلام شدند اکنون به صورت پنهان و ناپیدا مجددا در دانشگاه‌ها احیا شدند و بسیاری از تشکل‌های دولت ساخته اکنون به دنبال این هستند که تبدیل به اتحادیه شوند و به نوعی در محیط دانشگاه‌ها ماندگار شوند.»
خواجه‌سروی عقیده دارد که « تاسیس و ایجاد تشکل‌های دانشجویی فله‌ای و یک شبه در دانشگاه‌ها به واسطه وجود نگاه ابزاری به این نهادهاست که در زمان‌های نزدیک به انتخابات از آنها استفاده می‌شود و در دیگر زمان‌ها نیز به شکل‌های دیگر از این تشکل‌ها استفاده خواهد شد.»
* اصرار وزارت علوم برای ایجاد تشکل‌های دانشجویی « دولت‌ساخته»
ابوالفضل مظاهری دبیر اتحادیه انجمن‌های اسلامی دانشجویان مستقل نیز در این رابطه می‌گوید: « درحال حاضر یک سری تشکل‌هایی را در دانشگاه‌ها داریم که خودشان را مشخصا عضو دانشجویی یک حزب می‌دانند یا اینکه خود را وابسته به جناحی اسم گذاری می‌کنند و حتی در نام‌گذاری نیز این مساله را به صراحت عنوان می‌کنند به عنوان مثال انجمن‌های اسلامی اصلاح طلب وجود دارند که جدیدا تشکیل شده و پیگیر ایجاد اتحادیه نیز هستند. دو بحث در مورد این تشکل های دولت ساخته وجود دارد یکی اینکه این مدل فعالیت سیاسی اصلا فعالیت سیاسی مناسبی برای فضای دانشگاهی ما نیست چون تجربه این را داشته ایم. در سال های گذشته و متاسفانه دفتر تحکیم وحدت به خاطر همین اتفاقات دچار مشکل و انحراف شد.»
مظاهری ادامه می‌دهد: « خیلی از این تشکل‌ها که تشکیل شده اند به ولایت فقیه به عنوان اصل قانون اساسی، اعتقادی ندارند این را در نشست های خود نیز اعلام می کنند ولی از طرفی وزارت علوم از آن چشم پوشی می‌کند. دست وزارت علوم در صدور مجوز این تشکل‌های دولت ساخته در برخی از دانشگاه ها رو شده است که دانشگاه یاسوج یک نمونه از آن است، دانشگاه شهید چمران اهواز خود رئیس دانشگاه به این قضیه معترض شده است. برخی دانشگاه‌های دیگر مسئولان نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری نسبت به این موضوع معترض شده اند.»
* انتقاد تشکل‌های انقلابی نسبت به حمایت وزارت علوم از تشکل‌های «دولت ساخته»
بسیاری از فعالان دانشجویی و اعضای تشکل‌های دانشجویی انقلابی امروز نسبت به حمایت وزارت علوم از تشکل های دولت ساخته انتقاد دارند و این مسئله را بارها و به روش‌های مختلف بیان کرده‌اند.
آنچه به روشنی مشخص است، تشکل‌های « دولت‌ساخته» به جای مطالبه‌گری و عدالتخواهی به دنبال توجیه سیاست‌های دولت وقت هستند و پس از پایان عمر دولت هم از بین خواهند رفت.
* ایجاد تشکل‌های دانشجویی یکبار مصرف اهانت به جامعه دانشجویی است
زمانی که دولت تدبیر و امید شکل گرفت مسئولان دانشگاهی با این القا که باید صدای همه در دانشگاه شنیده شود عده‌ای از دانشجویان را به ایجاد تشکل‌های حامی دولت تشویق کردند و این جریان تا آنجایی پیش رفت که رهبر معظم انقلاب در یکی از سخنرانی‌هایی که در دیدار با دانشجویان داشتند ایجاد تشکل‌های دانشجویی برای استفاده در هنگام انتخابات را نوعی اهانت به جامعه دانشجویی خواندند و افزودند: جدای از این تشکل‌های یکبار مصرف، تشکل‌های اسلامی و علاقمند می‌توانند در حرکت عمومی کشور، بسیار مفید و تأثیرگذار باشند.
* ایجاد پایگاه اصلاح‌طلبان در دانشگاه خوارزمی در روزهای نزدیک به انتخابات
یکی از نشریات اصلاح طلب اخیرا در گزارشی به تاریخچه انجمن‌های اسلامی دانشجویان پرداخته است. خارج از این موضوع که تا چه میزان مطلب بر اساس واقعیت‌های موجود نوشته شده‌است، در این گزارش از ایجاد یک تشکل دانشجویی اصلاح‌طلب در دانشگاه خوارزمی ابراز خوشحالی کرده است.
در روتیتر این گزارش اینگونه آمده است که « در آخرین سال دولت روحانی، دانشگاه خوارزمی هم صاحب انجمن اسلامی شد»، این در حالی است که در دانشگاه خوارزمی گروه‌های مختلفی تلاش کردند تا انجمن اصلاح طلبی را با عنوان انجمن اسلامی در این دانشگاه ایجاد کنند و موفق نشدند. حال تشکلی در این دانشگاه با عنوان « مجمع اسلامی دانشجویان» ایجاد شده، که البته در گزارش این نشریه اصلاح‌طلب از آن به اشتباه با عنوان تشکیل «جامعه اسلامی دانشجویان» یاد شده است، در صورتی که جامعه اسلامی دانشجویان عنوان یک تشکل انقلابی است که در قالب اتحادیه از سال‌ها قبل فعالیت خود را آغاز کرده است.
در قسمتی از این گزارش آمده است که: « جمعی از دانشجویان ارشد و کارشناسی دانشگاه خوارزمی درخواست تاسیس جامعه اسلامی دانشجویان( مجمع اسلامی دانشجویان) را دادند و این بار ستاره اقبال این دانشجویان بلند بود و توانستند بدون هیچ مشکلی مجوز فعالیت خود را دریافت کنند، به نظر می‌رسد طول چند هفته آینده این تشکل میزبان جمع بزرگی از اصلاح‌طلبان خواهند بود و کار خود را آغاز خواهند کرد».
به گفته یکی از دانشجویان این دانشگاه، کسی که مجمع اسلامی دانشجویان را در دانشگاه خوارزمی تاسیس کرده فردی مشکل‌دار است که با اهداف انتخاباتی دست به تاسیس این تشکل زده است.
به هرحال افرادی که از تاسیس انجمن اسلامی در دانشگاه خوارزمی ناامید شده بودند سعی کردند با عنوان دیگری این تشکل اصلاح‌طلب را در دانشگاه ایجاد کنند و امروز هم اصلاح‌طلبان از اینکه توانسته‌اند یک پایگاه در دانشگاه خوارزمی ایجاد کنند، ذوق زده شده‌اند.
* یارگیری احزاب و گروه‌های سیاسی از تشکل‌های دانشجویی
جامعه تا حد زیادی متاثر از دانشگاه است، این روزها با نزدیک شدن به روزهای انتخابات، احزاب و گروه‌های سیاسی مختلف خود را به فضای دانشگاه نزدیک می‌کنند تا بتوانند از بین دانشجویان و تشکل‌های دانشجویی یارگیری کنند، در این میان هم گاهی در دانشگاه‌ها اسامی تشکل‌هایی را می‌شنویم که تا دیروز اسمی از آنها نشنیده بودیم. وقتی هم پیگیر می‌شویم می‌بینیم این تشکل‌ها برای اهداف انتخاباتی ایجاد شده‌اند و هدفشان تنها پیروزی یک کاندیدای خاص است.
تشکل‌های یکبار مصرف دانشجو را از فضای سیاسی کشور دلزده می‌کنند. این تشکل‌ها عموما توسط افرادی با سوابق خاص در فتنه 88 ایجاد می‌شوند، افرادی که گاهی شنیده می‌شود دوران دانشجویی‌شان هم به پایان رسیده است.
* تشکل‌های دانشجویی از تجربه‌های گذشته درس بگیرند
انتخابات ریاست جمهوری نزدیک است و تجربه به خوبی نشان داده که افراد و احزابی که تشکل‌های دانشجویی برای خود سکوی پرتاب ساخته‌اند پس از رسیدن به قدرت، این تشکل‌ها را به فراموشی سپرده‌اند. به همین دلیل تشکل‌های دانشجویی باید از تجربه‌های گذشته درس بگیرند.
آنچه مهم است این است که دانشجو هوشیار باشد و خود را بازیچه احراب و گروه‌های سیاسی خارج دانشگاه نکند، گروه‌هایی که برای رسیدن به قدرت از هر روشی استفاده می‌کنند و برایشان مهم نیست که دانشجو و دانشگاه از این کار چقدر آسیب می‌بیند.
