مهندس «مصطفی میرسلیم» عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام به مناسبت ۱۲ فروردین روز جمهوری اسلامی به بررسی آغازین روزهای پس از پیروزی انقلاب اسلامی و اختلاف نظرات موجود در آن زمان در خصوص ساختار نظام سیاسی پرداخت.
متن کامل گفتگو با وزیر اسبق ارشاد به شرح زیر است:
* شما از بدو پیروزی انقلاب در جریان سازماندهی نظام پس از دوران ستمشاهی بودید و فعالیت می‌کردید. لطفا بفرمایید اندیشه همه پرسی اول درباره اساس جمهوری اسلامی چگونه شکل گرفت؟
مرحوم امام در آغاز دهه فجر ١٣٥٧ دولت موقت را تعیین فرمود و از مهندس بازرگان به عنوان نخست وزیر خواست قول او را درباره همه پرسی برای اساس نظام برپا شده با انقلاب اسلامی به اجرا گذارد.
* آیا با اقتداری که امام داشت به عنوان رهبر انقلاب نیازی به برگزاری همه پرسی وجود داشت؟
امام بنیان گذار انقلاب اسلامی و رهبر بلامنازع انقلاب بود و اقتدار او مقبولیت عام داشت و شاید بر مبنای همان اقتدار که موجب تشکیل دولت موقت شد، امام می توانست نوع نظام را نیز تعیین کند. ولی امام اعتقاد داشت که همان طور که پیروزی انقلاب با مشارکت جانانه مردم حاصل شده بود تعیین سرنوشت نظام نیز باید با مشارکت مردم انجام گیرد تا در باره شالوده نظام و مقبولیت عمومی آن بعدها هیچ گونه ابهامی باقی نماند؛ لذا دولت را موقت نامید و تعیین تکلیف سرنوشت نظام را به آراء عمومی موکول کرد و از دولت موقت خواست که همه پرسی تعیین نوع نظام را برگزار کند.
البته دولت بختیار پس از تعیین دولت موقت یک هفته بیشتر دوام نیاورد و عملاً تمام امور اجرایی در اختیار دولت موقت قرارگرفت که مشروعیت خود را از امام گرفته بود و مردم نیز با راهپیمایی عظیم خود بر آن انتخاب صحه گذاشتند.
* سازماندهی همه پرسی چگونه انجام گرفت؟
با توجه به اهمیتی که همه پرسی نوع نظام داشت، شورای انقلاب قانون آن را تدوین و تصویب کرد. ایجاد تشکیلات برای برگزاری همه پرسی باید در وزارت کشور انجام می گرفت ولی وزارت کشور از لحاظ ستادی رمق لازم را نداشت زیرا تمام استانداران و فرمانداران و بخشداران دوران طاغوت فراری یا معزول بودند و تعیین همه آن مسئولان ستادی با استفاده از عناصر وفادار به انقلاب در کوتاه مدت میسر نبود.
خوشبختانه مرحوم شهید بهشتی با تفکر تشکیلاتی منظم و دقیقی که داشت بلافاصله پس از پیروزی انقلاب با همکاری مرحوم شهید باهنر و مرحوم موسوی اردبیلی و مرحوم هاشمی رفسنجانی و حضرت آیت الله خامنه ای، حزب جمهوری اسلامی را تأسیس کردخوشبختانه مرحوم شهید بهشتی با تفکر تشکیلاتی منظم و دقیقی که داشت بلافاصله پس از پیروزی انقلاب با همکاری مرحوم شهید باهنر و مرحوم موسوی اردبیلی و مرحوم هاشمی رفسنجانی و حضرت آیت الله خامنه ای، حزب جمهوری اسلامی را تأسیس کرد و خود به عنوان دبیرکل حزب، سر رشته امور سیاسی را به دست گرفت و با توجه به محدودیت هایی که قهرا بر سر راه دولت موقت وجود داشت، مقرر شد حزب با تمام توان برای برگزاری دقیق و درست همه پرسی نظام، با دولت همکاری کند.
معاونت تبلیغات حزب مأموریت یافت چنان امر مهمی را به سرانجام مطلوب برساند و این جانب که در آن زمان زیر نظر حضرت آیت الله خامنه ای در معاونت تبلیغات مشغول بودم، متصدی آن همکاری شدم و بدان منظور اتاقی را در حزب با ۱۰ خط تلفن اختصاص دادیم و برای اجرای قانون همه پرسی به کمک وزارت کشور شتافتیم. البته باید اضافه کنم که نظارت بر همه پرسی نیز به مدرسه شهید مطهری که آن روز موسوم به مدرسه سپهسالار و زیر نظر آیت الله امامی کاشانی بود واگذار شد و آن نظارت نیز با هماهنگی کامل با فعالیت های ستادی حزب انجام گرفت.
* آیا درمورد موضوع همه‌پرسی اتفاق نظر وجود داشت؟
خیر؛ عده ای اعتقاد به جمهوری داشتند، برخی مدعی جمهوری خلق بودند و دولت موقت نیز از جمهوری دموکراتیک اسلامی دفاع می کرد اما امام خمینی(ره) نظر به جمهوری اسلامی داشت. ما هم که اصلا حزب جمهوری اسلامی بودیم. البته جمهوری دموکراتیک و جمهوری دموکراتیک خلق و... و نیز طرفدارانی داشت. مرحوم امام در سخنرانی خود مردم را آزاد گذاشتند و فرمودند «من به جمهوری اسلامی رأی می دهم نه یک کلمه بیشتر و نه کمتر».
غیر از حزب بزرگوارانی همچون شهید مطهری مدافع جمهوری اسلامی بودند و جمهوری دموکرتیک اسلامی را لغو می دانستند. بر همین مبنا تکلیف سؤال همه پرسی که باید پاسخ آری یا نه داشته باشد روشن شد و وزارت کشور برگه های همه پرسی را با هدایت شورای انقلاب به صورت آری با رنگ سبز به جمهوری اسلامی و نه با رنگ قرمز چاپ و آماده کرد تا توزیع شود.
* پس بقیه نظریات چه شد؟
در کل معلوم بود که نظر غالب همان جمهوری اسلامی است و این را مردم به دفعات مختلف در تظاهراتی که منجر به پیروزی انقلاب اسلامی شده بود ابراز داشته بودند ولی برای آن که اعتبار بقیه نظریات هم مشخص شود مقرر شد که در پشت برگه «نه»، مخالفان جمهوری اسلامی آزادانه نظر خود را بنویسند.
* با توجه به امکانات آگاهی رسانی در آن زمان، مردم بویژه در نقاط دوردست کشور چگونه از موضوع همه پرسی و نحوه مشارکت مطلع شدند؟
در آن زمان با پیروزی انقلاب، همه متوجه اهمیت تعیین سرنوشت نوع نظام شده بودند ولی آشنایی با فرآیند همه پرسی به طور کامل و جامع وجود نداشت. این کار نیازمند تبلیغات سیاسی بود و این کار را حزب جمهوری اسلامی به عهده گرفت و با اعزام مبلغ و چاپ و توزیع آگهی دیواری بخوبی از پس آن وظیفه برآمد و اشتیاق لازم به طور طبیعی در مردم برای مشارکت گسترده شکل گرفت.
* آیا عملا در اجرا مشکلی پیش نیامد؟
از نظر سازماندهی، گردهم آمدن معتمدان در حوزه های رأی گیری و تعیین مسئولان پای صندقهای اخذ رأی و تعیین ناظران و توزیع برگه ها، کارها بخوبی پیشرفت ولی با توجه به استقبال پرشور مردم و عدم امکان رساندن صندوق های سیار به نقاط دوردست، کار اخذ رأی در روز دهم فروردین ناقص ماند و به دستور امام اخذ رأی ناگزیر ٢٤ ساعت تمدید شد و همه پرسی در شامگاه یازدهم فروردین ماه ١٣٥٨ خاتمه یافت و همان شب شمارش نتایج آغاز شد.
* نتایج چه موقع و چگونه اعلام شد؟
با توجه به شمارش بلافاصله پس از خاتمه همه پرسی و این که رأی غالب «آری» بود، شمارش کل آراء مأخوذه و تعداد برگه های سبز به سرعت انجام گرفت و نتیجه روز ١٢ فروردین اعلام شد. از کل واجدین شرائط به تعداد ٢٠ میلیون و ٨٥٧ هزار ٣٩١ نفر، تعداد ٢٠ میلیون و ٤٤٠هزار و ١٠٨ نفر یعنی ٩٨٪ در همه پرسی شرکت کردند و ٢٠ میلیون و ١٤٧ هزار و ٨٥٥ نفر یعنی بیش از ٩٩٪ به جمهوری اسلام آری گفتند. نتیجه تکمیلی که در برگیرنده آراء خارج از کشور و اقلیت اندکی که به جمهوری اسلامی نه و به گزینه‌های دیگر آری گفته بودند بعدا اعلام شد.
* آیا ناظران بین المللی مستقل هم مترصد جریان همه‌پرسی بودند؟
در مورد اساس همه پرسی جمهوری اسلامی، چون همه موافق همه پرسی بودند و مدعی شکایت وجود نداشت، درخواست حضور ناظر بین المللی موضوعیت پیدا نمی‌کرد و بعد از همه پرسی نیز شکایتی مطرح نشد و لذا مرحوم امام ضمن تبریک در پیامی خطاب به ملت ایران روز ١٢ فروردین را روز فتح و ظفر ملت و روز جمهوری اسلامی اعلام کردند و از مردم خواستند که این روز را بزرگ را عید بگیرند و زنده نگهدارند.
