دیدار برنامه ریزی شده سران دو کشور در مسکو نهمین نشست پوتین و روحانی از آغاز کار دولت یازدهم به شمار می رود.
پوتین و روحانی تاکنون شش بار در جریان نشست های بین المللی خارج از دو کشور از جمله اجلاس مجمع عمومی سازمان ملل دیدار کرده اند ودو مذاکره نیزدر تهران و شهر اوفا پایتخت جمهوری باشقیرستان فدراسیون روسیه برگزار شده است.
آخرین دیدار روحانی و پوتین نیز 18 مرداد ماه سال جاری در حاشیه نشست سه جانبه با رئیس جمهوری آذربایجان در شهر باکو انجام شد که زیربنای توسعه بیشتر روابط را فراهم کرد.
نتیجه این دیدارها و مذاکرات و همچنین بارها رایزنی تلفنی سران سبب شده است، روابط دوکشور از حالت رکود حاکم در سال 91 به شرایط کنونی برسد که سفیر ایران در روسیه آن را مستحکم ترین مناسبات تاریخی خوانده و تاکید کرده هنوز هم زمینه های پیشرفت بیشتری وجود دارد.
مهدی سنایی در این باره اعلام کرده است: روابط مستحکم سیاسی، اقتصادی، علمی، دفاعی، هسته ای و منافع مشترک در خاورمیانه، آسیای میانه و دریای خزر، ایران و روسیه را بیش از گذشته به هم نزدیک کرده است.
وی دیروز (سه شنبه) در یک نشست تخصصی با موضوع روابط ایران و روسیه در مسکو، گفت: همکاری های دو کشور مهم و قدرتمند منطقه، در همه زمینه ها در بهترین و بالاترین سطح قرار دارد.
سفیر ایران در مسکو همچنین با اشاره به سفر پیش روی رئیس جمهوری اسلامی به روسیه، دیدار سران دو کشور را یک گام مهم برای توسعه هر چه بیشتر روابط بر پایه تامین منافع مشترک دانست.
سنایی همچنین مبارزه با تهدید تروریسم، احترام به حاکمیت ملی کشورها و دوری از استانداردهای دوگانه را از رویکردهای مشترک تهران و مسکو خواند.
وی در ادامه، ضمن تاکید بر عالی بودن روابط دو کشور و وجود زمینه های گسترش هر چه بیشتر مناسبات با افق امضای اسناد راهبردی در جریان سفر روحانی به مسکو، افزایش ارتباط های مردمی را نیز برای رسیدن به هدف توسعه فراگیر در روابط مهم برشمرد.
** روابط برجامی:
ایران و روسیه در جریان مذاکرات منجر به برجام توانستند در این زمینه همگرایی و اشتراک دیدگاه پیدا کنند و مسکو در جریان نشست ها و گفت وگوهای هسته ای برخلاف فرانسه و آمریکا دو کشور دیگر عضو گروه 1+5 مواضع سازنده ای داشت.
همکاری با ایران در عرصه های مختلف هسته ای برجامی از جمله چرخه سوخت، تغییر کاربری مرکز فوردو، ساخت نیروگاههای جدید در بوشهر و همچنین پشتیبانی از دیدگاه جامعه جهانی برای حفظ و اجرای برجام از جمله دستاوردهای همگرایی دو کشور است.
سرگئی ریابکوف معاون وزارت خارجه و مذاکره کننده ارشد هسته ای روسیه 23 بهمن سال جاری در مسکو گفت: ما معتقدیم که برجام با ابزارهای خیلی دقیق تنظیم شده است و مکانیسم های متعادلی دارد و با این شرایط نمی توان از این سند و اجرای آن نگرانی داشت.
وی ادامه داد: برجام تاکنون تاثیرهای مثبتی داشته و ایران با مسئولیت تعهدهای خود را انجام می دهد و روسیه هم به وظایف برعهده گرفته عمل می کند. بر این باوریم که آمریکا پس از بررسی عمیق به این جمع بندی برسد.
ریابکوف در باره پیامدهای مثبت اجرای برجام و همچنین برخی مانع تراشی های واشنگتن، اظهار کرد: تحریم ها لغو شده است و اکنون از طریق خود آمریکا مشکلاتی در زمینه تامین مالی برخی پروژه ها و انتقال پول از طریق بانک ها، پرسش هایی وجود دارد و روسیه و ایران در این باره دیدگاه یکسانی دارند.
مذاکره کننده ارشد هسته ای روسیه تاکید کرد: بار دیگر بر این نکته اصرار می کنم که نباید برای تعمیر چیزی تلاش کرد که خوب کار می کند و این یک قانون اصلی و اساسی در دیپلماسی است. باید با برخورد دقیق از دستاوردهای آن (برجام) پاسداری کنیم که در منطقه و جهان تاثیرهای مثبتی گذاشته است.
** همگرایی نفتی-اوپکی:
دستاورد دیگر ارتقای روابط تهران و مسکو به فراتراز سطح دوجانبه، بازیابی جایگاه جمهوری اسلامی در سازمان کشورهای صادر کننده نفت (اوپک) است که براثر تحریم های سازمان ملل و یکجانبه اروپایی و آمریکایی، نقش ایران در این سازمان مهم جهانی کمرنگ شده بود.
ایران با استفاده از فرصت برجام و همچنین افزایش توان تولید نفت در دولت یازدهم، با وجود تصمیم آذرماه اوپک برای کاهش جهانی تولید، موفق شد سهم خود را به میزان بیش از تحریم ها یعنی حدود چهارمیلیون بشکه در روز تثبیت کند و بازاری را که در اختیار کشورهای دیگر قرار گرفته بود، بازپس گیرد.
در جریان نشست آذرماه اوپک در وین با وجود تصمیم گیری برای کاهش تولید، ایران اجازه یافت میزان نفت خام خود را طی شش ماه نخست سال 2017 حدود 90 هزار بشکه در روز افزایش دهد.
جمهوری اسلامی با توجه به اینکه پس لغو تحریم ها توانسته سهم بیشتری از بازار نفت را بگیرد با برنامه ریزی و راهبرد نفتی موفق به کسب موافقت همگانی شد تا از کاهش نفت معاف شود و به عنوان یکی از بزرگ ترین دارندگان منابع نفت و گاز جهان از این پس حق دارد روزانه 3 میلیون و 900 هزار بشکه تولید کند.
اعضای اوپک در وین توافق کردند به مدت شش ماه از اول سال ٢٠١٧ روزانه یک میلیون و ٢٠٠ هزار بشکه از سطح تولید خود بکاهند و مجموع سقف تولید را به ٣٢ میلیون و 500 هزار بشکه در روز برسانند و این منوط به کاستن روزانه 600 هزار بشکه نفت از تولید غیراوپکی ها از جمله روسیه است که آن را اجرا می کند.
بخشی از این دستاورد حاصل همگرایی ایران و روسیه در عرصه بازار جهانی نفت و همچنین حمایت مقام های روسی از لزوم بازگشت جمهوری اسلامی به میزان تولید پیش از تحریم ها بود که بارها مورد تاکید پوتین نیز قرار گرفت.
رئیس جمهوری روسیه در حاشیه اجلاس سران جی 20 با تاکید بر ضرورت همگرایی کشورهای نفتی برای بهبود بازارهای جهانی، حمایت از برنامه های ایران را برای افزایش تولید نفت به سطح پیش از آغاز تحریم ها تکرار کرد.
ولادیمیر پوتین در این نشست که شهریورماه سال جاری در شهر هانگجو در شرق چین برگزار شد، تاکید کرد: این موضوع که ایران بتواند به میزان تولید نفت قبل از آغاز تحریم ها برسد، عادلانه است.
الکساندر نوواک وزیر انرژی روسیه نیز در نشست جی 20 (دارنده اقتصادهای برتر) اعلام کرد: ایران به عنوان عضو سازمان کشورهای صادر کننده نفت (اوپک) باید این امکان را داشته باشد تا بتواند تولید نفت و عرضه آن را به بازارهای جهانی به میزان قبل از آغاز تحریم ها افزایش دهد.
بسیاری از کارشناسان مذاکره تلفنی روحانی و پوتین یک روز پیش از آغاز مذاکرات اوپک با موضوع کاهش تولید نفت در جهان را زمینه ساز موفقیت بیشتر همگرایی های دو کشور از جمله در عرصه نفتی می دانند.
این همگرایی سبب شد، برنامه ریزی عربستان و آمریکا که از حدود سه سال پیش با عرضه گسترده و بسیار پیش از نیاز نفت به بازارهای جهانی سبب سقوط آزاد فیمت ها شده بودند، شکست بخورد.
*دستاوردهای حل سیاسی بحران سوریه:
پیش از این نیز همکاری های منطقه ای ایران و روسیه به پیشبرد راه حل صلح آمیز بحران سوریه به صورت مستقل و همچنین در قالب حضور در مذاکرات بین المللی سوری در ژنو منجر شد.
همچنین برنامه ریزی مذاکرات سوری-سوری با همکاری تهران، مسکو و آنکارا در آستانه پایتخت قزاقستان نیز سبب برقراری آتش بس فراگیر در سوریه با تائید در قطعنامه شورای امنیت سازمان ملل شد.
اکنون با همکاری ایران و روسیه برنامه گروه کشورهای ضدسوری با هدف سرنگونی حکومت بشار اسد، کنار نهاده شده و براساس توافق ها، نتیجه مذاکرات سوری-سوری و همه پرسی داخلی آینده سوریه را تعیین خواهد کرد.
از سوی دیگر، ایران و سوریه با جذب همکاری عراق و روسیه مرکز هماهنگی اطلاعاتی ضدتروریستی در بغداد را با حضور کارشناسان چهار کشور راه اندازی کرده اند، که توانسته در روند مبارزه زیربنایی با تروریسم در منطقه کارآمد باشد.
**همکاری های منطقه ای اقتصادی:
نخست وزیران کشورهای روسیه، ارمنستان قزاقستان، بلاروس، قرقیزستان 15 روز پیش در بیشکک پایتخت این کشور تنظیم موافقت نامه ایجاد منطقه آزاد تجاری با ایران را تصویب کردند که دربر گیرنده فرصت های بسیار گسترده اقتصادی از جمله بازرگانی، سرمایه گذاری و آماده کننده زمینه های همکاری های بیشتر است.
اتحادیه اقتصادی اوراسیا که ژانویه سال 2015 فعالیت رسمی خود را آغاز کرد با عضویت روسیه، قزاقستان، ارمنستان، بلاروس و قرقیزستان 2/2 تریلیون دلار تولید ناخالص داخلی و 3/1 تریلیون دلار تولیدات صنعتی دارد و همچنین تجارت خارجی کشورهای عضو به خارج از اتحادیه بالغ بر 877 میلیارد دلار یعنی برابر 7/3% صادرات و 3/2% واردات کل جهان است.
اتحادیه اقتصادی اوراسیا جمعیتی معادل 180 میلیون نفر را در برمی‌گیرد.
ویتنام از ماه مه 2015تفاهم نامه منطقه تجارت آزاد با این اتحادیه را امضا کرده است و چین، ترکیه، تونس، هند، نیوزیلند و مغولستان نیز خواهان ایجاد چنین منطقه آزاد مشترکی هستند.
ایران و اتحادیه اقتصادی اوراسیا تاکنون چند دور مذاکرات مربوط به مشارکت اقتصادی را برگزار کرده اند که به برنامه همکاری موقت در قالب تسهیل تجارت و دریافت تخفیف تعرفه ای برای برخی کالاهای ایرانی تا حد صفر رسیده اند.
این موفقیت در چارچوب همگرایی ها و حمایت های روسیه در پسابرجام شکل گرفته، زیرا پس از امضای توافق بین ایران و 1+5 و تائید آن به عنوان یک سند معتبر جهانی در شورای امنیت سازمان ملل و برنامه لغو تحریم های قبلی، زمینه های همکاری های اقتصادی و بانکی بین المللی ایران بدون مانع فراهم شد.
همچنین روسیه بارها بر لزوم تبدیل عضویت ناظر ایران در سازمان همکاری های شانگهای به عضویت رسمی تاکید کرده که مذاکرات آن جریان دارد. بخشی از تفاهم ها بین اعضای این گروه منطقه ای هم به عمل آمده و هماهنگی های دیگری نیز برای رسیدن به این هدف در دستور کار است.
** روابط دوجانبه اقتصادی:
پایتخت های ایران و روسیه سال 95 شاهد سفرهای متعدد هیات های اقتصادی، سیاسی، امنیتی و پارلمانی دو کشور بودند که می توان به حضور وزیران امور خارجه، دفاع، وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات، رئیس مجلس شورای اسلامی و دبیر شورای عالی امنیت ملی ایران در مسکو و دیگر هیات ها اشاره کرد و مذاکرات انجام شده نیز دستاوردهای زیادی برای همکاری های دوجانبه داشت.
محمود واعظی وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات و رئیس ایرانی کمیسیون مشترک همکاری های دو کشور نیز که تازه ترین دور مذاکرات خود را با مقام های روسی دیروز (سه شنبه) در مسکو پایان داد، گفت: افزون بر اسنادی که در حال تلاش برای آماده سازی آن هستیم و بیش از 10 سند می شود، امیدواریم در باره سند چشم انداز و نقشه راه میان یا بلند مدت هم به نتیجه برسیم تا در سفر پیش روی رئیس جمهوری ایران به مسکو امضا شود.
وی افزود: باید از همه توان و امکاناتی که وجود دارد، بهره بگیریم تا این سفر و مذاکرات پیش رو در همه بخش ها اثرگذار باشد.
واعظی تاکید کرد: هرچند ارزش روابط تجاری در سال گذشته میلادی نسبت به سال 2015 بین 70 تا 80 درصد رشد نشان می دهد، اما توان دو کشور بیشتر است و خوشبختانه در روابط گمرکی پیشرفت های خوبی داشته ایم که یکی از آنها موافقت راه اندازی گذرگاه سبز گمرکی است.
** روابط دفاعی:
در آخرین روزهای سال 94 پرونده تعلل هفت ساله روسیه در تحویل سامانه دفاع موشکی اس 300 بسته شد و مجموعه های مورد توافق تحویل جمهووری اسلامی ایران شد.
پس از رفع این گره بزرگ، بخش دفاعی در روابط ایران و روسیه نیز شاهد توسعه روزافزون مناسبات شد.
چند سفر سرگئی شایگو و سردار حسین دهقان وزیران دفاع روسیه و ایران به تهران و مسکو، مذاکرات در باره همکاری های فنی و دفاعی و همچنین زمینه سازی برای ارتقای روابط در این بخش از جمله دستاوردهای ارتقای مناسبات به شمار می رود.
مقام های روسی بارها بر علاقه مندی به فروش تانک، تسلیحات، جنگنده و همچنین همکاری در حوزه های دیگر از جمله برگزاری تمرین های مشترک نظامی ابراز علاقه کرده اند.
مبنای این همکاری ها، امضای موافقتنامه دولتی همکاری های نظامی دو کشور در ژانویه سال 2015 در تهران است که زمینه حقوقی گسترش روابط درازمدت در این زمینه را فراهم کرد.
شایگو وزیر دفاع روسیه در این باره گفته است: روابط دیرپا با سطح بالای اعتماد متقابل و آمادگی تشریک مساعی و رویکردهای دو کشور در مسایل مختلف متمایز شده است.
سردار دهقان نیز همکاری های دوجانبه ایران و روسیه درمباحث دفاعی را یکی از بخش های رو به گسترش روابط مسکو و تهران خوانده است.
افق پیش روی روابط تهران و مسکو:
با توجه به تاکید همیشگی سران ایران و روسیه مبنی بر گسترش فراگیر همکاری های دو کشور درعرصه های دوجانبه و منطقه ای و تلاش برای اشتراک بیشتر مواضع در عرصه بین المللی بدون تاثیر از فشارهای نیروی سوم مانند مانع تراشی های آمریکا، انتظار گسترش بیش از پیش روابط می رود.
افزون بر اینکه مناسبات سیاسی دو کشور در سطحی عالی قرار دارد. همکاری های اقتصادی در چارچوب بازرگانی، صنعتی، نفتی، نیروگاهی نیز رو به پیشرفت است و پیش بینی می شود تا سه سال آینده ارزش این بخش به مرز سالانه 10 میلیار دلار برسد.
همکاری های علمی و فناوری، فرهنگی و گردشگری نیز بین روسیه و ایران به عنوان بخش های پرتوان برای توسعه شاهد تحول خواهد بود، زیرا سندهای مختلفی در این حوزه ها امضا و اجرایی شده یا در حال آماده شدن برای اجرا است.
