رزمایش پدافند هوایی مدافعان حریم ولایت پس از طی چندین روز مراحل مقدماتی، در روز شنبه وارد مرحله اصلی شد. در طی این مرحله شاهد حضور چندین سامانه بومی رادار و موشکی بودیم که در سازمان رزم نیروی هوایی سپاه مورد استفاده قرار می گیرند.
این رزمایش پدافندی سپاه با هدف "نمایش اقتدار، هوشمندی و آمادگی های همه جانبه دفاعی برای مقابله با هرگونه تهدید" و شعار "همت جهادی، اراده ایرانی، اقتدار انقلابی، تحقیر تحریم و تهدید" در وسعت 35 هزار کیلومتر مربع برگزار می شود و سامانه های موشکی «سوم خرداد»، «طبس» و «صیاد 2» و نیز سامانه راداری برد بلند «قدیر»، سامانه راداری برد متوسط «مطلع الفجر» و سامانه راداری «رعد» و «کاوش» به صورت عملیاتی مورد استفاده قرار گرفتند.
اگرچه بخش زیادی از ویژگی ها و اقدامات انجام شده در این رزمایش مهم سپاه، رسانه ای نشده و نخواهد شد اما تصاویر پخش شده از این رزمایش، نشانگر بروز یک سری تغییرات مهم در دو سامانه موشکی معروف زمین به هوا یا همان پدافندی سپاه است و از طرف دیگر اطلاعاتی نیز درباره موشک های سامانه پدافندی سوم خرداد منتشر شده است که نشانگر حرکتی مهم و رو به جلو در تولید سامانه های بومی پدافندی در کشور است.
طبس و سوم خرداد؛ برادران ایرانی در پدافند هوایی سپاه
در اردیبهشت ماه سال 1393 و در جریان بازدید فرماندهی معظم کل قوا از نمایشگاه دستاوردهای نیروی هوا فضای سپاه بود که برای اولین بار وجود دو سامانه پدافند هوایی طبس و سوم خرداد اعلام شد. سامانه طبس از لحاظ ظاهری شباهتی به سیستم روسی باک ام 1 و سامانه سوم خرداد نیز به نوعی شباهت بالایی به سیستم روسی باک ام 2 دارند.
در همان زمان و در جریان بازدید رهبر معظم انقلاب، اعلام شد که سامانه سوم خرداد توان درگیری با اهداف در فاصله 50 کیلومتری و ارتفاع 25 کیلومتری از سطح زمین را دارد. این سامانه از رادار آرایه فازی با 1700 المان استفاده کرده و از مقاومت بالایی در برابر شرایط جنگ الکترونیک برخوردار است.
نکته بعدی درباره این دو سامانه، موشک های به کار رفته در آنها است. بر اساس توضیحات اعلامی، این دو سامانه از موشک های سطح به هوای سری طائر 2 بهره می بردند و بر اساس تصاویر منتشر شده از مدل اولیه سامانه سوم خرداد، در آن زمان این سامانه به موشک های طائر 2 ب مجهز بود که از موشک های به کار رفته سری طائر 2 در سامانه رعد، قدری بزرگتر هستند.
مسلح شدن طبس به صیاد2
اما در جریان رزمایش اخیر مدافعان حریم ولایت، شاهد انتشار اطلاعات و تصاویر جدیدی از این دو سامانه ایرانی بودیم. هرچند نمی توان با اطمینان کامل این موضوع را مطرح کرد اما با توجه به شواهد موجود در تصاویر این رزمایش، به نظر می رسد علاوه بر موشک های سری طائر، سامانه طبس با موشک های سری صیاد 2 نیز مسلح و آماده عملیات شده است.
این اتفاق مهم و تاثیرگذار، نشاندهنده این مسئله است که با اضافه شدن موشک بومی صیاد 2 به این سامانه، از این پس باید شاهد افزایش برد و ارتفاع درگیری سامانه پدافند هوایی طبس باشیم.
مقایسه موشک های سری طائر و صیاد 2 و همچنین توضیحاتی که بیش از این درباره جایگزینی سامانه تلاش و موشک صیاد 2 با سامانه اس 200 منتشر شده، نشان می دهد برد و ارتفاع درگیری سامانه طبس به شکل مشخصی افزایش پیدا کرده است.
موشک صیاد 2 به عنوان یکی از دستاوردهای مهم دفاعی کشورمان در حوزه پدافندی، در سال 1392 رونمایی شده و در زمینه طراحی کلی نیز از موشک آمریکایی استاندارد الگو گرفته است. این موارد به علاوه تفاوتهای موجود در اندازه و زوایای لبه حمله و فرار بال دو موشک با وجود مشابهت کلی طرح، نشان دهنده اجرای فرایند طراحی روی موشک ایرانی و نه یک مهندسی معکوس از طرح آمریکایی است.
همچنین هر چند از تصاویر نمیتوان اطلاعات قطعی در زمینه قطر بدنه موشک بدست آورد اما به نظر میرسد در صورت بیشتر بودن قطر صیاد-2 از استاندارد این اختلاف بسیار اندک است هر چند که تأثیر آن روی برد موشک به دلیل ایجاد فضای بیشتر برای پیشران میتواند قابل توجه باشد.
بنا بر این، با توجه به اینکه بر مبنای مقایسه با موشکهای همرده احتمالاً باید برد موشک صیاد-2 در حدود 100 کیلومتر یا کمتر با بیشینه ارتفاع درگیری حدود 30 کیلومتر باشد، این موشک به خوبی بردهای متوسط و ارتفاعات بالا و متوسط را پوشش میدهد.
سوم خرداد به بوک ام 3 روسی رسید
اما مشخصات جدیدی از سامانه سوم خرداد در این رزمایش اعلام شد که به شکل بسیار محسوسی از نمونه قبلی بالاتر و ارتقاء یافته تر است. همان طور که بالاتر نیز به آن اشاره شد، در مدلی که در سال 93 از این سامانه رونمایی شد، توان درگیری آن با اهداف در فاصله 50 و ارتفاع 25 کیلومتری از سطح زمین اعلام شده بود اما در حال حاضر برد جدید برای این سامانه، 75 و ارتفاع درگیری 30 کیلومتر اعلام شده است.
این افزایش به ترتیب 25 و 5 کیلومتری در برد و ارتفاع درگیری، خود نشان دهنده یک گام مهم در زمینه افزایش چتر پدافندی سامانه سوم خرداد است. نکته جالب در عین حال اینجاست که این مشخصات تقریبا همانند سامانه موشکی بوک ام 3 ساخت روسیه است که چند ماهی است که به خدمت ارتش این کشور درآمده چراکه این موشک روسی توان درگیری با اهداف در برد 75 و ارتفاع 35 کیلومتر را دارد.
هرچند موشک روسی به نسبت موشک ایرانی، حدود 5 کیلومتر توانایی بیشتری در درگیری با اهداف در ارتفاع دارد اما با توجه به اینکه سامانه موشکی سوم خرداد برای درگیری با هواپیماهای رزمی، پهپادها و موشک های کروز و همچنین بالگردها توسعه یافته است، اصولا این 5 کیلومتر آنچنان اختلاف فاحشی به حساب نمی آید و در عین حال، در حال حاضر بلند پروازترین پهپادها و هواپیماهای رزمی نیز در برد این موشک ایرانی قرار گرفته اند.
شاید برای برخی از کاربران این شائبه و ابهام پیش بیاید که موشک به کار رفته نسل جدید در سامانه سوم خرداد در حقیقت همان مدل روسی است که شاید توسط ایران خریداری شده و مورد استفاده قرار گرفته باشد.
برای رفع این مسئله کافی است به تصاویر مربوط به موشک نصب شده بر روی سامانه سوم خرداد در همین رزمایش و موشک به کار رفته در سامانه بوک ام 3 نگاه کرد چراکه تفاوت ظاهری خصوصا در بخش باله های به کار رفته در موشک ایرانی به اندازه کافی واضح و مشخص است و تفاوت های متعدد نمونه ایرانی و روسی را نشان می دهد.
شاید به دلیل همین ویژگی ها و حساسیت های خاص این سامانه موفق و مدرن باشد که سردار حاجی زاده فرمانده نیروی هوافضای سپاه، از سامانه موشکی سوم خرداد بعنوان بزرگترین پروژه تحقیقاتی به ثمر رسیده کشور یاد کرده است.
در نهایت باید به این مسئله اشاره کرد که توسعه و افزایش برد سامانه سوم خرداد به همراه تعویض موشک های سامانه طبس، چتر گسترده تری از دفاع هوایی را به روی نقاط کلیدی و همچنین نیروهای عملیاتی کشور ایجاد کرده و ضریب اطمینان کشور در بخش پدافند هوایی را یک گام دیگر به جلو برده است.
در عین حال، استفاده از موشک هایی شبیه به موشک های استاندارد آمریکایی، روی سامانه ای شبیه به بوک روسی نشان می دهد متخصصان دفاعی کشورمان به آنچنان تبحر، اشراف و اعتماد به نفسی در زمینه طراحی و ساخت موشک ها و سامانه های پدافندی رسیده اند که با استفاده از ویژگی های هر طرح و ایده مفیدی -چه در نیروهای نظامی غربی و چه شرقی- امنیت پایدار کشورمان را تامین و تضمین می کنند.
