رهبر انقلاب در سخنان روز 19 دی‌ماه خود در جمع مردم قم با اشاره به رفتار آمریکا درباره برجام بیان داشتند: «از حالا نشسته‌اند، دارند برای دوران بعد از پایان برجام فکر می‌کنند که بعد از آن چه محدودیّت‌هایی را بر ایران تحمیل کنیم -که دوران برجام به خیال آنها ده سال، دوازده سال مثلاً باید طول بکشد- از حالا دارند فکر آن‌وقت را می‌کنند که ما با ایران، آن‌وقت چه کار کنیم، چه بگوییم، چه‌جوری عمل کنیم که محدودیّت ایجاد کنیم.»
روایت واشنگتن پست از زیاده خواهی آمریکا
واشنگتن پست در گزارشی درباره آینده برجام نوشته است: «وقتی دونالد ترامپ به عنوان رییس‌جمهور انتخاب شد، انقضای خود توافق هسته‌ای هم ممکن شد. در جریان کارزار انتخاباتی، ترامپ مرتباً از توافق ایران به بدی یاد می‌کرد. او برخی اوقات متعهد به خروج از آن یا مذاکره مجدد درباره آن شد یا اینکه آن را به طوری شدید و به سختی اجرا کند که شاید این کار باعث فروپاشی توافق شود.»
در ادامه گزارش واشنگتن‌پست آمده است: «ترامپ یک سال و نیم پس از حصول توافق در وین که توانایی ایران برای جمع آوری مواد لازم به منظور ساخت سلاح‌های هسته‌ای را محدود می‌کند، به منصب خواهد آمد . اگرچه برخی ابعاد توافق برای 10 یا 15 سال باقی خواهد ماند اما جان‌کری وزیر خارجه گفته که ایران باید به بازرسان آژانس بین‌المللی انرژی اتمی دسترسی «ابدی و همیشگی» به تأسیسات هسته‌ای‌اش بدهد». رهبرانقلاب در جایی دیگر از سیاست فشار و امتیازگیری توسط آمریکا سخن گفتند و تأکید کردند:« اینها قصد دارند تا آخر دوره برجام به همین شیوه کار خود را پیش ببرند و برای بعد از اتمام دوره برجام نیز برنامه دارند.»
ایشان به مسأله تحریم‌ها هم نکته مهمی را ذکر کردند و آن اینکه: «تحریم را هم که به‌ظاهر برمی‌دارند جوری برمی‌دارند که مشکلات برداشته نشود.» تحلیلگر اندیشکده محافظه‌کار و جمهوری‌خواه «بنیاد هریتیج» نیز بر لزوم فشارهای غیرهسته‌ای به ایران به منظور اجبار این کشور به ابطال و خروج از توافق هسته‌ای پیشنهاد کرده است مایکل روبین» گفته است: «با تحریم‌های غیرهسته‌ای بیشتر، فشار به آژانس بین‌المللی انرژی اتمی برای بازرسی بیشتر، ما می‌توانیم آنها (ایرانی‌ها) را مجبور کنیم که دکمه (ابطال برجام) را فشار دهند».
ضعف دولت و تیم مذاکره کننده در مذاکرات چه بود؟
اما آیا رهبر انقلاب صرفاً قصد اتمام حجت با طرف‌های خارجی را دارند؟ خیر. اگر به قسمت‌های دیگر بیانات رهبری توجه شود می‌بینیم که یک کفه نقد رهبر انقلاب به دولت بر می‌گردد. ایشان بیان می‌دارند که تصور مقامات آمریکایی این است که «با سخت‌گیری می‌توان از ایران امتیاز گرفت» و در ادامه بلافاصله اضافه می‌کنند: «همان‌طور که گرفت»! رهبر انقلاب در ادامه سخنان خود در کنار دشمن بیرونی، دشمن درونی را هم مورد توجه قرار می‌دهند و تأکید می‌کنند: «علاوه بر اینها یک دشمن دیگری وجود دارد و او درون خود ماست. خود ما یعنی چه؟...ما هم اگر بد عمل کنیم، اگر به وقت عمل نکنیم، اگر تنبلی کنیم، اگر دشمن را اشتباه بگیریم،... ضربه خواهیم خورد.»
دو روز دیگر، تولد یکسالگی اجرای برنامه جامع اقدام مشترک یا برجام است، برجامی که به اذعان رسانه‌های غربی به جز تحویل یک فروند هواپیمای ایرباس نتیجه ملموس دیگری نداشته است و تصویب قانون ایسا نیز تیر خلاصی بر پیکره برجام بود . آقای محسن رضایی در توئیت خود نوشته است: «این دولت تنها دولتی بود که با آمریکا مذاکره کرد اما باید دید که نتیجه آن چه شد، آیا این مذاکرات نتیجه‌ای هم داشته است؟ به طور قطع جواب این پرسش خیر است.»
توافق پاویونی
اما چرا توافق بین‌المللی برجام، با موانع روبروست و تاکنون نتایج و اهداف آن محقق نشده است ؟ شاید بتوان جواب این پرسش را اظهارات حضرت آیت‌الله خامنه‌ای فرمانده معظم کل قوا در هفتم آذرماه در دیدار فرماندهان و مسوولان نیروی دریایی ارتش جست‌وجو کرد. ایشان در آن دیدار بروز مشکلات در توافق هسته‌ای را ناشی از عجله در انجام کار خواندند و افزودند: «وقتی عجله داریم که کار را زودتر تمام کنیم و به جایی برسانیم، از جزئیات غفلت می‌کنیم و گاهی غفلت از یک امر جزیی، موجب ایجاد رخنه و نقطه سلبی در آن کار می‌شود، بنابراین باید مراقب بود که کارها متین، محکم و با شتاب مناسب انجام شود». ایشان حتی در قبل‌تر نیز(20 فروردین‌ماه سال گذشته) تأکید کرده بودند: «به‌نظر من بنشینند، بشنوند، بحث کنند. حالا ممکن است بگویند آقا ما سه ماه بیشتر زمان نداریم؛ خب، حالا سه ماه بشود چهار ماه، آسمان که به زمین نمی‌آید؛ چه اشکالی دارد؟ ... چه اشکال دارد، وقتی گرفته بشود، یک خرده زمان آن تصمیمات نهایی عقب بیفتد؛ طوری نخواهد شد.»
در همین دی ماه بود که آقای ظریف در جمع اعضای کمیسیون امنیت ملی درباره اعتماد به آمریکا ابراز پشیمانی کرده بود و آقای کریمی قدوسی که بخشی از سخنان وزیر امورخارجه را رسانه‌ای کرد در جمع خبرنگاران از این توافق به عنوان توافق پاویونی نام می‌برد و می‌گوید: «موقعی که توافق آمد، آقای روحانی عازم سفر خارج بود، زنگ زد به آقای لاریجانی، آقای لاریجانی هم آمد کلیات برجام را در پاویون نهایی کرد، آن هم شد برجام پاویونی. این برجام پاویونی همانی شد که نتیجه‌اش را می‌بینیم و از نظر قوانین موجود آمریکا برجام کارش تمام است».
پادزهر مشکلات
اما رهبر انقلاب در کنار رهنمودها و انتقادهای خود توصیه‌ها و راهکارهایی را هم برای حل مشکلات بیان می‌کنند. در ادامه سخنان خود تأکید می‌کنند که هدف دشمن، تداوم مشکلات اقتصادی در داخل است و این مشکلات، ابزار اصلی فشار آنهاست. از این رو به هیچ وجه حاضر نیستند با لغو واقعی تحریم‌ها، این مشکلات رفع شود. از این طرف، عامل اصلی اقتدار ایران نیز اقتصاد قوی و پایدار است. تا زمانی که اقتصادمان ضعیف باشد و جامعه دچار مشکلات اقتصادی باشد باید تحت فشار خارجی قرار بگیریم و امتیاز بدهیم! ... پادزهر ما این است که ما کاری کنیم که اقتصاد، اقتصاد قوی، مقاوم و پایدار [بشود]، یعنی همان «اقتصاد مقاومتی». این هم از عوامل اقتدار کشور است. کشوری که اقتصاد قوی داشته باشد، پولش هم ارزش پیدا می‌کند، مسوولانش هم ارزش پیدا می‌کنند، مردمش هم اعتبار پیدا می‌کنند و دیگر نمی‌شود بر اینها تحمیل کرد. باید بتوانیم اقتصاد کشور را مقاوم کنیم، جوری کنیم [که آن را] استحکام ببخشیم. این یکی از عوامل اقتدار است.» جمع‌بندی مباحث رهبر انقلاب، تقدم راهکارهای اقتصادی و داخلی بر راه حل‌های دیپلماتیک در حل مشکلات کشور است. رهبری درواقع ضمن تهدید طرف‌های خارجی به عدم علاقه جمهوری اسلامی به تداوم توافقی یک طرفه، به دولت‌های مستقر در جمهوری اسلامی نیز هشدار دادند که اگر نمی‌توانید مشکلات اقتصادی را با برنامه‌ریزی و راهکارهای اقتصادی حل کنید، وجود شما علت اصلی ضعف اقتدار جمهوری اسلامی در خارج و تداوم مشکلاتی چون رکود و بیکاری در داخل است.
