دهه نود شمسی یکی از درخشانترین ایام ظهور و رخ نمایی نسل های جدید و متفاوت پهپادهای ایرانی بوده که یکی از جدیدترین آنها، حماسه است. این پهپاد (پرنده هدایت پذیر از دور) که در سال 92 یعنی سال "حماسه سیاسی و حماسه اقتصادی" رونمایی شد، نشان از ورود کشورمان به سطوح جدیدی از طراحی و ساخت پهپادها را داشت که البته پس از رونمایی رسمی از آن، کمتر به ویژگی ها و مشخصات آن پرداخته شد.
حماسه نیز مانند بسیاری از پهپادهای دیگر ایرانی از پیکربندی مرسوم دم یا همان Twin-boom استفاده کرده و بال های این پهپاد در بالای بدنه نصب شده اند تا فضای کافی زیر بال تا سطح زمین امکان نصب تسلیحات را به وجود آورد.
یکی از تفاوت های مهم پهپاد حماسه با اکثر نمونه های ساخت داخل، بال های بسیار بلند (دهانه بال بزرگ) آن است. این بال ها که از لحاظ نسبت منظری (Aspect Ratio) بسیار بالا و نزدیک به گلایدرها قابل طبقه بندی هستند، نیروی برآی زیاد در عین کاهش نیروی پسای ناشی از آن (پسای القایی) را به ارمغان می آورند که یکی از اصول مهم برای دستیابی به هواپیمایی با مداومت پروازی بالا است.
امیر عبدالکریم بنی طرفی مدیرعامل سازمان صنایع هوایی نیروهای مسلح نیز در حاشیه هشتمین نمایشگاه بین‌المللی هوایی کیش، با اشاره به تغییرات صورت گرفته در پهپاد حماسه گفته بود که "یکی از این تغییرات، در طراحی جدید بالهای این هواپیماست که بزرگ تر شده تا بتواند مدت زمان بیشتری پرواز کند" لذا به نظر می رسد مداومت پرواز، از ارکان مهم مورد توجه وزارت دفاع در طراحی این پهپاد بوده است.
ارابه های فرود این پهپاد از نوع ثابت هستند که نیروی پسای بالایی در حین پرواز ایجاد می کنند و برای پروازی های طولانی مدت تأثیر منفی خود را بیشتر نشان می دهند البته سادگی طراحی، وزن کم و قابلیت اطمینان بالا هم از مزایای چنین ارابه فرودی است.
نکته دیگر آنکه ساخت و آزمایش موفق پهپاد حماسه گویای تسلط کشورمان در ساخت سازه هایی از جنس مواد مرکب(کامپوزیت) با طول زیاد است زیرا عدم خمش بیش از حد بال به عنوان یک تیر بلند که از یک تکیه گاه آویخته است (Cantilever) نیاز به فناوری بالایی دارد.
نمایشگاه بزرگ هوایی کیش که طی روزهای گذشته به کار خود پایان داد، علاوه بر آنکه برای اولین بار شاهد حضور سوخوهای روسی و گروههای نمایش هوایی بود، به محلی برای معرفی برخی از دستاوردهای جدید دفاعی کشورمان نیز تبدیل شد که یکی از آنکه پهپاد حماسه بود.
این پرنده جدید، بر خلاف نمونه اولیه که با پرچم کشورمان رنگ آمیزی و حالتی نمادین و اولیه به خود گرفته بود، با قالب و مدلی کاملا عملیاتی و حرفه ای پا به نمایشگاه گذاشته بود. از جمله تغییراتی که پس از 3 سال می شد در نگاه اول در خصوص این پهپاد تشخیص داد، استفاده از آنتن های خاص ارتباطی برای این پهپاد بود که کمتر در نمونه های ایرانی شاهد آن بوده ایم.
تفاوت دماغه پهپاد جدید حماسه و نمونه قبلی -نصب آنتن های جدید کاملا مشخص است
به طور معمول در پهپادهای خارجی با برد و مداومت پرواز بالا نظیر «پریدیتور» و «گلوبال هاوک»، در فضای برجسته تعبیه شده در قسمت نزدیک به دماغه هواپیما آنتن ارتباط با ماهواره (SATCOM) یا آنتن ارتباط در خط دید مستقیم با یک وسیله هوایی دیگر (که نقش رله ارتباطی را دارد) قرار می گیرد.
در واقع علت این برجستگی ایجاد قابلیت چرخش 360 درجه برای آنتن و فراهم کردن دید در تمام سمت ها است.
با توجه به عدم برخورداری کشورمان از ماهواره های مخابراتی در حال حاضر، دو احتمال بیشتر قابل طرح است. پهپاد حماسه یا دارای آنتن ارتباط ماهواره برای استفاده از ماهواره های خارجی است (که به دلیل اهمیت مسائل نظامی بعید به نظر می رسد) یا برای افزایش برد کنترل پهپاد و امکان ارسال بی درنگ اطلاعات از مسافت های دور، آنتن ارتباط در دید مستقیم (با هواگرد رله و از طریق آن به ایستگاه زمینی) در این هواپیمای بی سرنشین قرار داده شده است.
در هر دو حالت فوق، حماسه با اتکا به چنین سامانه هایی خواهد توانست از مسافت های دور اطلاعات کسب شده را به مراکز فرماندهی مخابره کرده و اطلاع آنها را از آخرین شرایط محل تحت نظر افزایش دهد. البته احتمال کمتری برای نصب سامانه ای غیر از موارد فوق نیز در محل برجستگی مذکور وجود دارد.
در نمونه جدید معرفی شده در نمایشگاه کیش، دو آنتن مذکور به خوبی قابل مشاهده است در حالی که در نمونه رونمایی شده در سال 92، چنین چیزی دیده نمی شد.
پهپاد حماسه رادارگریز است؟
بررسی نمونه اولیه نشان می داد اصول مهم پنهانکاری راداری برای ایجاد قابلیت رادارگریزی در حماسه دیده نمی شده (مثلا قرارگیری دم عمودی با زاویه 90 درجه در این پهپاد) بنابراین قاعدتا تنها با اتکا به جنس مواد تشکیل دهنده سازه و بدنه و پوشش های جاذب رادار اقدام به کاهش بازتاب راداری (RCS) در این هواپیمای بدون سرنشین شده بود.
در عین حال، یکی از علل عدم معرفی نموه قبلی حماسه به عنوان یک پهپاد رادارگریز، نصب یک رادار جستجو - مشابه نمونه های دیده شده در قایق های تندرو کشورمان - در فضای بین دو ارابه فرود اصلی پهپاد حماسه بود که در آن پهپاد می توانست برای کشف برخی اهداف و عوارض زمینی و خصوصا گشت دریایی مورد استفاده قرار گیرد اما در نمونه جدید حذف، یا به داخل بدنه منتقل شده که در افزایش امکان رادارگریز شدن آن بسیار موثر است.
همچنین برخی برجستگی های قرار گرفته روی بدنه بالهای نمونه اولیه "حماسه" بویژه در محل قرارگیری تسلیحات، در نمونه جدید حذف شده است که به کاهش بازتاب راداری کمک خواهد کرد.
حماسه چه موشکی شلیک خواهد کرد؟
هر چند در زمان رونمایی (اردیبهشت 92) از حماسه به عنوان یک پهپاد با قابلیت های رزمی یاد می شد اما هیچ اشاره ای به نوع تسلیحات محمول آن نشد و در مراسم رونمایی از آن نیز، زیر هر یک از بال ها یک جایگاه حمل سلاح دیده می شد که صرفا هر یک از آنها یک فروند راکت 107 میلیمتری نصب شده بود.
اگرچه ترکیب راکت های 107 میلیمتری و رادار جستجو (مشابه نمونه به کار رفته در حماسه قبلی) ترکیب تجهیزاتی پرطرفدار قایق های تندروی کشورمان است، اما توقع از چنین پهپادی بیش از آن بود و انتظار بر این بود که این پهپاد قابلیت نصب موشک های ضد زره نیمه سنگین و یا موشک های هوا به هوا(در رده دوش پرتاب) را داشته باشد.
اما در نمونه جدید معرفی شده، نوعی موشک خاص در زیر بالهای حماسه نصب شده بود که از ویژگی های ظاهری می شد آنرا نمونه ای موشک های "شلیک کن، فراموش کن" به حساب آورد که دقت و عملکردی بسیار بالا را به همراه دارد.
نصب موشک "شلیک کن، فراموش کن" برای اولین بار در بازدید حجت الاسلام روحانی رئیس جمهور از وزارت دفاع در سالهای قبل مشاهده شد. این موشک (با نام شفق) در حالی در جایگاه زیر بدنه پهپاد رزمی کرار نصب شده بود که پوشش فلزی با دماغه پهن بخش جلویی آن را شکل داده و نوع حسگر آن قابل تشخیص نبود.
با این اوصاف حماسه می تواند طیف وسیعتری از مأموریت های رزمی شامل پشتیبانی هوایی نزدیک، ضد زره و برقراری پوشش هوایی برای واحدهای زمینی را بر عهده بگیرد. البته برای برخی از این مأموریت ها نیاز به نصب حسگرهای لازم یا کشف هدف توسط سایر سامانه های هوایی و زمینی و اطلاع به پهپاد وجود دارد که خود نیازمند وجود امکان عملکرد شبکه ای است.
با مشاهده ظاهر جدید پهپاد حماسه، می توان این پرنده را در رده پهپاد شاهد-129 که دارای مداومت پروازی 24 ساعت، سامانه الکترواپتیکی پایدار شده، دم v شکل و بال هایی با دهانه بال بزرگ است، دانست که می تواند در نقش برادری مطمئن و مجهز، پشتیبان ماموریت های خاص محوله به پهپادهای ایرانی در داخل و خارج از مرزها باشد.
