در طول این سال‌ها همیشه رؤسای جمهور ایالات متحده این تحریم‌ها را تمدید کرده‌اند درحالی‌که حتی یک وقفه یک‌ماهه در تمدید نیز می‌تواند به ابطال آن بینجامد. اسدالله عسگراولادی، تاجر پیش‌کسوتی که ریاست دو اتاق مشترک بازرگانی چین و روسیه را برعهده دارد، در گفت‌وگو با «شرق» درباره آخرین تحولات تحریم دلاری و تأثیر آن بر تجارت خارجی ایران، با بیان اینکه «حالا این تحریم و شکستن آن کاملا سیاسی شده است و ما باید از نظر سیاسی به فکر ابطال این تحریم باشیم»، از مذاکرات برای حل این مسئله خبر می‌دهد. به گفته او اوباما که فقط چند ماه دیگر تا پایان دوره ریاست‌جمهوری خود وقت دارد، می‌خواهد در این چند ماه کاری کند اما کنگره دستش را بسته است.
عسگراولادی معتقد است رئیس‌جمهور آمریکا برای شکستن این تحریم باید جرئت و جسارت داشته باشد و این جرئت و جسارت را باید از نظر سیاسی به دست آورد. گرچه با وجود این تحریم هم ایران معاملات خود را با دلار انجام می‌دهد و دلار حاصل از آن را نیز با راه‌هایی که دارد به داخل می‌آورد و این تحریم، فقط مبادلات بانکی دلار را از دسترس خارج کرده است.
مسئلهای که کم‌وبیش در خبرها به آن پرداخته می‌شود، تحریم دلار است؛ این تحریم دلار چیست و چه تأثیری بر روابط تجاری ایران داشته است؟
نقل و انتقال دلار و معامله با این ارز توسط آمریکا برای شش کشور، از جمله ایران، با بهانه پول‌شویی و حمایت از تروریسم ممنوع شده است. این یک بهانه سیاسی است و حالا برای اینکه ما نتوانیم حتی از ذخایر دلاری خودمان در آنجا استفاده کنیم، آن را پیش کشیده‌اند. سوییفت یک پل ارتباطی مبتنی بر رمز، بین بانک‌هاست که باز است و استفاده از آن برای ارزهایی مختلف مانند یورو، ین، پوند، یوان و حتی دلار فرقی نمی‌کند. آنچه هنوز امکان‌پذیر نیست همین نقل و انتقال دلار است.
یکی از کشورهایی که گفتید ایران است؛ آن پنج کشور دیگر کدام‌اند؟
کشورهای سوریه، سودان، یمن و کره‌شمالی و یک کشور دیگر شاید کوبا یا برمه هم تحت همین عناوین سیاسی و مصنوعی به عنوان حامی تروریسم و کشورهای مسئله‌دار از نظر آمریکا قلمداد شده و مشمول محدودیت‌هایی از جمله همین تحریم معامله با دلار شده‌اند. اخیرا هم در مسئله ویزای آمریکا و تغییرات تازه‌ای که در آن ایجاد کرده‌اند، همین بحث‌ها مطرح شده است. گفته‌اند هرکس به این کشورها سفر کند، برای سفر بعدی به آمریکا باید از نظر سازمان‌های امنیتی آمریکا چک شود تا بتواند دوباره ویزا بگیرد. این محدودیت جزء تحریم‌هایی است که با امضای رئیس‌جمهور آمریکا ایجاد شده اما قابل‌شکستن است. اگر قانون داماتو که از قدیمی‌ترین تحریم‌های معاملات دلاری آمریکاست و سالانه هم تمدید می‌شود بشکند، بقیه هم شکسته خواهد شد.
گویا اخیرا خبرهایی مبنی بر احتمال لغو این محدودیت یا ایجاد تغییراتی در آن توسط وزارت خزانه‌داری یا ریاست‌جمهوری آمریکا منتشر شد. ارزیابی شما از این مسئله چیست؟
به نظر می‌رسد خزانه‌داری آمریکا به این نتیجه رسیده که اروپا در حال جداکردن راه خود از آنهاست. بانک مرکزی اروپا و شورای پارلمان اروپا، تحریم‌های بیشتر علیه ایران را نپذیرفته و با آمریکا همراهی نکرده‌اند. از دیگر سو تحریم معامله با دلار آمریکا و جریمه‌هایی که آمریکایی‌ها به دلیل معاملات با ایران به بانک‌های اروپا تحمیل کرده‌اند، صدای آنها را درآورده است؛ در نتیجه آمریکایی‌ها به این فکر افتاده‌اند که راهی را باز کنند.
با بازشدن این راه چه اتفاق و تغییری در مناسبات مالی و تجاری ایران رخ می‌دهد؟
ما ذخایری در آمریکا داریم که با وجود این تحریم، امکان نقل و انتقال ندارند. در شرایط فعلی وقتی گفته می‌شود مثلا چند ال‌سی باز شده، مربوط به همان ذخایری است که در برخی بانک‌های اروپا داریم وگرنه ال‌سی هم برای همه کالا‌ها و بانک‌ها باز نشده است. برخی شرکت‌های خاص مثل خودروسازها و برخی مؤسسات نفتی که ذخایری در بانک‌های اروپایی دارند، می‌توانند با استفاده از همین پول‌ها ال‌سی باز کنند. ما ذخایری در خارج داریم که آزاد شده اما آن را به ما نمی‌دهند به جایش می‌پذیرند که ال‌سی باز کنیم، کالا بیاوریم یا برای فاینانس از آن استفاده کنیم. فعلا شرایط ذخایر دلاری ما عادی نیست چون تحریم بانک‌های آمریکایی برداشته نشده است. اگر تحریم‌های بانک‌ها برداشته شود، استفاده از این ذخایر دلاری هم آزاد می‌شود.
قدمت این تحریم بانکی به کجا می‌رسد؟
یک تحریم مربوط به زمان ریاست‌جمهوری جیمی کارتر است و به اوایل انقلاب اسلامی برمی‌گردد که دانشجویان ما سفارت آمریکا در ایران را تسخیر کردند. تحریمی هم در زمان ریگان ایجاد شده است. این تحریم‌های دلاری مربوط به تحریمی به نام داماتو می‌شود که براساس آن، معاملات دلاری برای صادرات و واردات با ایران ممنوع است. اختیار این تحریم که سابقه حدود ٢٠ ساله دارد، در دست رئیس‌جمهور آمریکاست و متأسفانه هر سال آن را تمدید می‌کنند. اگر یک ماه این تحریم را تمدید نکنند، خود به خود باطل می‌شود. در دوره خانم کلینتون، وزیر خارجه سابق آمریکا هم تعدادی از شرکت‌های ما را تحریم کردند. همان زمانی که ورود موادغذایی و محصولات کشاورزی به آمریکا را آزاد اعلام کردند، شرکت‌هایی از ایران را به بهانه کمک‌های نظامی تحریم کردند و این اولین‌باری بود که فهرست دادند.
به نظر شما با توجه به شرایط جدیدی که برای اقتصاد ایران به‌وجود آمده است، باید چه اقدامی در برابر این تحریم انجام دهیم؟
بعد از اینکه مذاکرات به نتیجه رسید، تحریم‌های مربوط به پرونده هسته‌ای که با قطع‌نامه‌های شورای امنیت ایجاد شده بودند، همگی با ابطال آن قطع‌نامه‌ها برداشته شدند اما هنوز تحریم‌هایی که آمریکا قبل و بعد از مسئله هسته‌ای وضع کرده، برداشته نشده است. این تحریم باید بشکند تا بسیاری از کارها حل شود. ما باید از نظر سیاسی به فکر ابطال این تحریم باشیم. امیدوار هم هستیم که خداوند متعال وزارت خارجه را کمک کند که این کار را به‌خوبی انجام دهد. حالا این تحریم و شکستن آن کاملا سیاسی شده است. حالا در مورد ارزهایی مانند یورو، ین، یوان و سایر ارزها تحریمی نداریم. مسئلهای که وجود دارد این است که سوییفت باز شده و ما می‌خواهیم ال‌سی باز کنیم اما بانک‌های اروپایی برای معامله با بانک‌های ایرانی هراس‌هایی دارند.
چه هراسی دارند، آیا این هراس‌ها توجیه‌پذیر است؟
یکی اینکه بانک‌های ما را به پول‌شویی متهم می‌کنند. دوم اینکه بانک‌های ما را قبول ندارند، به بانک‌های ما اطمینان ندارند؛ چون بانک‌های ما به جز چند بانک بزرگ و رسمی، سپرده‌ای در خارج ندارند. در این شرایط به فرض که یکی از بانک‌های اروپایی با یکی از بانک‌های کوچک یا متوسط ما معامله‌ای ١٠میلیون دلاری انجام داده باشد، این بانک‌های اروپایی از کجا باید پولشان را بگیرند و به وصول آن اطمینان داشته باشند؟ سوم اینکه بانک‌های خارجی می‌ترسند معامله‌ای با ایران انجام دهند و بانک‌های آمریکا آنها را جریمه کنند؛ چون این کار را در گذشته انجام داده‌اند. فرضا بانک «بی ان پی پاری‌با» به دلیل معامله با ما جریمه داده و اگر نمی‌داد خزانه‌داری آمریکا شعب این بانک را در آمریکا می‌بست و این بانک دیگر اجازه کار در آمریکا نداشت.
من چند بار در سفر‌هایم با تعدادی از اینها حرف زده‌ام، واضح است که ترس دارند. اروپایی‌ها در حال جداکردن راهشان هستند و می‌خواهند با ما کار کنند چون قراردادهای بزرگی در ایران هست که می‌تواند برایشان جذاب باشد؛ ما در دو، سه سال آینده می‌توانیم حداقل سرمایه‌گذاری صد‌میلیاردی داشته باشیم؛ به همین دلیل همه دوست دارند وارد ایران شوند. هیأت‌های متعددی به ایران آمدند و به تفاهم‌های خوبی رسیدند. دو روز پیش هم یک هیأت تجاری از هنگ‌کنگ در تهران بود که ما دو ساعت با آنها حرف زدیم؛ همه اینها آماده‌اند اما برای شروع همکاری ترس دارند. سایه ترس از جریمه آمریکایی‌ها به دلیل معامله با ایران بر سر اینهاست. به‌هرحال به آنها گفته‌اند که ایران جزء شش کشوری است که اگر با آن همکاری کنید، به خطر می‌افتید. به همین علت بانک‌های اروپایی ترس دارند. برای پیگیری فعالیت‌های اقتصادی با بانک‌های اروپایی، این ترس از آمریکاست که باید بریزد. حالا اینکه وزارت خارجه ما چه کاری می‌تواند بکند، باید امیدوار بود.
اگر این تحریم معامله با دلار یا همان داماتو را لغو کنند اما بقیه تحریم‌های آمریکایی پابرجا بماند، این ترس بانک‌های خارجی از آمریکایی‌ها ادامه پیدا نمی‌کند؟
رئیس‌جمهور آمریکا اختیار دارد این تحریم را تمدید یا باطل کند. اوباما چند ماه دیگر بیشتر وقت ندارد و در این هشت‌ماه می‌خواهد کاری بکند، اما از سوی کنگره دستش بسته است. اگر یکی از این محدودیت‌ها را لغو کند بقیه هم می‌شکند، منتها رئیس‌جمهور آمریکا باید جرئت و جسارتی داشته باشد که این جرئت و جسارت را باید از نظر سیاسی به دست بیاورد.
منظورتان این است که باید برای این مسئله مذاکره کرد؟
مذاکرات در جریان است، من نمی‌توانم بگویم در جریان نیست؛ همه دارند زحمت می‌کشند به‌خصوص وزارت امور خارجه که بسیار فعال و پیگیر است. اما از این طرف دولت را می‌بینم که در کارهایی که در داخل کشور انجام می‌دهد، مشکل دارد.
حالا دولت برای رفع تحریم دلار هم باید وارد مذاکره شود؟
وارد مذاکره شده است. خیلی وقت است که در مذاکره است، اما این کار پیچیدگی‌های سیاسی دارد و باید نتیجه‌گیری سیاسی شود. ما برای حفظ ارزش‌هایمان به هیچ عنوان برجام٢ را نپذیرفتیم. مقام معظم رهبری قرار گذاشته بود وقتی مذاکرات اولیه به توافق می‌رسد همه تحریم‌ها باید برداشته شود اما آنها تحریم‌های خودشان را برنداشتند. تحریم‌های هسته‌ای قطع‌نامه‌ای لغو شد، اما تحریم‌های آمریکایی باقی ماند.
تحریم دلار که هسته‌ای نبود؟
باید کل تحریم‌ها لغو می‌شد، حتی تحریم بانک‌های آمریکا. تحریم‌های بانک‌های آمریکایی اگر برداشته شود دست اروپایی‌ها برای معاملات باز می‌شود. آمریکایی‌ها روی تحریم بانکی معامله با دلار اسم حمایت از تروریسم زدند. اسمش را این گذاشتند، اما دلیلش سیاسی است. ما در منطقه صاحب حرف، قدرت و نفوذ شده‌ایم و اینها نمی‌خواهند این را بپذیرند و به بهانه‌های مختلف می‌خواهند گیر بدهند.
در مدت زمانی که معامله با دلار تحریم شده، واردات و صادراتمان چگونه بوده است؟
تجارت ما عادی بود، منتها مستقیم نبود. ما از طریق کشورهای دیگر کار می‌کردیم؛ یعنی معامله دلاری ما توسط خودمان انجام نمی‌شد.
بیشتر از طریق چه کشورهایی؟
از طریق چین، روسیه، امارات و امثالهم، اما سهم امارات بیشتر بود.
روال کار چطور بود؟ در این تجارت به دلار نیازی نداریم؟
هم نیاز داریم هم بی‌نیازیم. در حقیقت دلار مورد نیاز خودمان را از کشورهای دیگر تأمین می‌کنیم. همه صادراتمان به کشورهای منطقه با دلار است. دلار را هم به ایران برمی‌گردانیم؛ بالاخره راه‌هایی داریم که ١٢ سال است از آن استفاده می‌کنیم و باز هم راه‌های دیگری داریم و کار ادامه دارد.
از طریق سیستم بانکی هم؟
نه. نقل‌و‌انتقال دلار از طریق سیستم بانکی ممنوع است. حتی در شرایط فعلی با ترسی که در فضای بانکی به دلیل تحریم آمریکا وجود دارد انتقال بقیه ارزها هم عادی نیست.
