اندیشکده سلطنتی انگلیس موسوم به «موسسه خدمات متحد سلطنتی» در گزارشی به تشریح برخی چالش‌های احتمالی برای ایالات‌متحده و ایران در دوره پس از «روز اجرای» برجام اشاره کرد.
در این گزارش آمده است: شش ماه پس از توافق درباره طرح جامع اقدام مشترک (برجام)، 1+5 به توافق در زمینه اجرای مرحله بعدی آن دست یافتند. شنبه 16 ژانویه بعنوان «روز اجرا» نامگذاری شد که در آن فرآیند لغو تحریم‌های هسته‌ای اعمال شده علیه ایران آغاز شده است. لغو تحریم‌ها بخشی مهم در توافق صورت گرفته میان ایران و 5+1 بوده و موفقیت توافق مشروط به چگونگی این لغو خواهد بود. نقض آشکار یا ضمنی «برجام» توسط ایران احتمالا سرعت این فرآیند را کاهش می‌دهد. همزمان اگر رفع تحریم‌ها برای ایران منافعی اقتصادی به همراه نیاورد زمینه عدم اجرای توافق از سوی ایران فراهم خواهد شد. گرچه سطح انطباق عملکرد ایران با برجام در ماه‌های نخست تحقق توافق دلگرم‌کننده بود اما مجموع توافق همچنان شکننده محسوب می‌شود. بنابراین دولت‌ها باید برای پیشگیری از معضلات بالقوه دست بکار شوند.
نویسنده این گزارش ادامه داد: توافق ژوئیه 2015 و سطح تعهد به اجرای آن تاکنون، بعنوان نمونه‌ای از روابط نه‌چندان دور میان دولت ایران و دولت اوباما قابل‌تامل است. علیرغم برخی تنش‌‌ها، مشارکت‌ها بخصوص در میان وزرای خارجه در خنثی‌نمودن تهدیدات ضدبرجام موفقیت‌آمیز بوده است. این موفقیت در ایجاد نتایج مثبت در سایر حوزه‌ها نیز بی‌تاثیر نیست. توافق در خصوص تبادل زندانیان میان ایران و آمریکا یکی از حوزه‌ها به شمار می‌آید. با این حال، توافق و این روابط دیپلماتیک بهبودیافته که زیربنای توافق می‌باشد همچنان شکننده باقی مانده است. طی چند ماه آینده، بازیگران داخلی مخالفت قاطع خود را با توافق اعلام کرده و پیامدهای آن در داخل ایران و آمریکا قابل مشاهده خواهد بود.
انتقادات داخلی در ایران و آمریکا
نویسنده گزارش سپس به مخالفت‌های داخلی در ایران و آمریکا با برجام اشاره کرده و نوشته است که در صورت حضور اصولگرایان در مجلس یا روی کار آمدن آن‌ها بعد از پایان دوره ریاست‌جمهوری حسن روحانی، پیشرفت توافق ممکن است دشوار شود.
وی همچنین نوشته است: در ایالات‌متحده، اکثریت اعضای کنگره از ابتدا مخالف توافق هسته‌ای با ایران بودند. استدلال سرسخت‌ترین مخالفان برجام این است که ایران از اهرم بدست آمده بواسطه توافق برای موضع‌گیری قاطعانه‌تر در منطقه استفاده کرده و تست موشک‌های بالستیک در اکتبر و نوامبر، آزمایش راکت در نزدیکی کشتی‌های آمریکایی در تنگه هرمز در دسامبر و بازداشت 10 ملوان آمریکایی در اوایل ماه جاری نمونه‌های از آن می‌باشد؛ تحولاتی که ارتباط مستقیمی با «برجام» ندارند.
اقدام کنگره بر آزمایش‌های موشکی ایران متمرکز شده است. 36 سناتور جمهوری‌خواه در نامه‌ای به اوباما از وی خواستند با بازطراحی تحریم‌های هسته‌ای علیه برنامه موشکی ایران در روز لغو این تحریم‌ها، مانع آزادی عمل اشخاصی شوند که پیشتر تحت تحریم قرار داشتند؛ با این حال و باوجود ابراز نگرانی شدید 21 نماینده دموکرات نیز، اوباما دست به چنین کاری نزد.
سرخوردگی کنگره هنگامی بدتر شد که کاخ‌سفید در 30 دسامبر انتشار جزئیات لیست جدید تحریمی علیه چند نهاد را تا تاریخی نامشخص به تعویق انداخت. بعلاوه، اقدام کنگره در واکنش به حملات تروریستی پاریس و تیراندازی سن‌برناردینو روند معمول اجرای «برجام» را دچار نوسان نمود. تصویب لایحه محدودیت مسافرت بدون ویزا از 38 کشور که دارای تابعیت دوگانه ایرانی داشته و یا طی پنج سال گذشته به ایران سفر کرده‌اند نیز بخشی از این اقدامات به شمار می‌آید. مقامات ایرانی و اروپایی درباره تاثیر چنین اقدامی بر سفرهای تجاری به ایران نیز ابراز نگرانی کردند چرا که این کار موجب تضعیف تعهد به برجام برای ازسرگیری روابط تجاری عادی میان ایران و اروپا می‌گردد.
دفاع از بالا
در مجموع، تمامی این تحولات نشانگر این واقعیت است که بقای برجام تا حدود زیادی به تمایل کاخ‌سفید برای مقابله با تلاش‌هایی بستگی دارد که قصد تضعیف این توافق را دارد. اهمیت این مساله در اظهاراتی که نامزدهای انتخاباتی در تبلیغات خود عنوان می‌کنند، بیش از پیش قابل‌توجه است. کاندیداهای جمهوری‌خواه خواستار موضع‌گیری شدیدتر و مخصوصا اعمال تحریم‌های بیشتر علیه ایران هستند. هیلاری کلینتون نامزد دموکرات و وزیر خارجه سابق آمریکا همچنان از توافق حمایت می‌کند اما تعدیل این حمایت بعنوان ابزاری انتخاباتی برای جلب آرا استفاده خواهد شد.
به همین شکل، اینکه تهران تا چه حد به تعهدات خود تحت «برجام» پایبند بوده و همکاری خود با غرب را ادامه می‌دهد، تا حدود زیادی به نتیجه انتخابات آتی کشور، توانایی جبهه روحانی برای برای حفظ نفوذ داخلی خود و دفع تلاش نجاح مقابل در دستیابی به کنترل مراکز تصمیم‌گیری قدرت بستگی دارد. توافق هسته‌ای ایران در شرایطی به مرحله اجرا درآمد که فضای سیاسی غیرقابل‌پیش‌بینی هم در تهران و هم در واشنگتن می‌تواند طی تنها یک سال آینده آن را از بین ببرد.
