به گزارشافکارخبر،تشکیل کمیسیون ویژه برجام در مجلس از حیثعملیات نقد و بررسی نیز بسیار حائز اهمیت است. حضور چهره های جدی موافق و مخالف در جلسات، نشان از ظرفیت بالای عناصر دخیل در این مسأله دارد. محمدجواد ظریف، سید محمود علوی، علی اکبر صالحی، سعید جلیلی، محمد نهاوندیان، علی شمخانی و برخی از چهره های مطرح سیاسی، نظامی و امنیتی، یا در جلسات کمیسیون حضور داشته اند یا به صورت جدی با آن همکاری دارند. این موضوع، جدی بودن سطح کمیسیون و مباحثآن را نشان می دهد. از سوی دیگر، قضاوت شجاعانه کمیسیون برجام دارای ارزش و اهمیت راهبردی است. مهم ترین نکته هم در
این میان این است که این گزارش ثابت می کند نظام جمهوری اسلامی فقط به خاطر سبک شدن بار معیشتی که بر دوش مردم سنگینی می کند و با هدف کمک به دولتی که بخش عمده موفقیت های اقتصادی و سیاسی کشور را به توافق هسته ای گره زده، اجازه داده است چنین توافقی امضا شود و به اجرا گذاشته شود. متن کامل این یادداشت را در ذیل بخوانید:
بررسی جایگاه کمیسیون ویژه بررسی برجام مجلس و تحلیل گزارش آن
چگونگی و چرایی مجلس به موضوع بررسی برجام توضیح و تأثیرات سیاسی و اجتماعی تشکیل این کمیسیون
با اصرار مجلس شورای اسلامی و پس از نظر موافق رهبر معظم انقلاب، مجلس وارد عرصه بررسی برجام شد. طرح چنین موضوعاتی در مجلس نشان دهنده گرایش مصمم مجلس برای ورود به بحثهای جدی کارشناسانه است. پارلمان ها در همه دنیا از زبده ترین کارشناسان عرصه های مختلف برای بررسی موضوعات ملی بهره می برند، به طوری که جمعی از زبده ترین متخصصین امور حیاتی کشورها، دوره ای از زمان خدمت خود را به ارائه مشاوره به پارلمان اختصاص می دهند. کمیسیون تخصصی بررسی توافق هسته ای، حضور جدی پارلمان ایران در یک مسأله چندوجهی داخلی و بین المللی است و نفس این اقدام، امتیازی برای کشور و مجلس شورای اسلامی
است.
تشکیل این کمیسیون در مجلس از حیثعملیات نقد و بررسی نیز بسیار حائز اهمیت است. حضور چهره های جدی موافق و مخالف در جلسات، نشان از ظرفیت بالای عناصر دخیل در این مسأله دارد. محمدجواد ظریف، سید محمود علوی، علی اکبر صالحی، سعید جلیلی، محمد نهاوندیان، علی شمخانی و برخی از چهره های مطرح سیاسی، نظامی و امنیتی، یا در جلسات کمیسیون حضور داشته اند یا به صورت جدی با آن همکاری دارند. این موضوع، جدی بودن سطح کمیسیون و مباحثآن را نشان می دهد.
از سوی دیگر، قضاوت شجاعانه کمیسیون برجام دارای ارزش و اهمیت راهبردی است. مهم ترین نکته هم در این میان این است که این گزارش ثابت می کند نظام جمهوری اسلامی فقط به خاطر سبک شدن بار معیشتی که بر دوش مردم سنگینی می کند و با هدف کمک به دولتی که بخش عمده موفقیت های اقتصادی و سیاسی کشور را به توافق هسته ای گره زده، اجازه داده است چنین توافقی امضا شود و به اجرا گذاشته شود.
گذشته از این، این گزارش به وضوح دلالت بر این دارد که محصول ۵/۲ سال نشست و برخاست با آمریکا به هیچ وجه و برخلاف آنچه برخی ادعا می کنند یک سند افتخارآمیز تاریخی نیست بلکه یک متن حداقلی است که حین اجرا باید از ۶ جهت مراقب بود تا به کشور خسارت بیشتر وارد نکند. از همین جا می توان نتیجه گرفت تلاش ها برای سرایت دادن این مدل به سایر حوزه های منازعه استراتژیک ایران و غرب فاقد هرگونه منطق قابل دفاع است. داوری نمایندگان ملت در کمیسیون برجام به ما می گوید مذاکرات هسته ای و توافقی که از دل این مذاکرات بیرون آمده یک مدل نیست بلکه یک استثناست و ماموریت آینده کشور در حوزه امنیت ملی
هم این است که دیگر اجازه خلق چنین استثنائاتی را ندهد.
بنابراین نمایندگان مجلس نباید گرفتار پروژه های عملیات روانی شوند که تلاش می کند آن ها را از کوشش برای تصحیح متن بترسانند. کاملا برعکس، ماهیت واقعی کاری که مجلس باید انجام دهد این است که با تصحیح برخی اشتباهات فاحش رخ داده در مذاکرات، برجام را از گرفتار شدن به سرنوشت توافقاتی که در همان ماه های اول اجرا جوان مرگ می شوند نجات دهد. دولت اگر واقعا خواهان دوام آوردن این توافق است باید از انجام اصلاحات ضروری در آن استقبال کند والا این توافق، با متن فعلی، حین اجرا به مشکلات عبورناپذیری برخورد خواهد کرد که عمر آن را از آنچه دولت های غربی روی آن حساب کرده اند بسیار کمتر
خواهد کرد.
و در نهایت، ماموریت مجلس این است که کشور را به نحو مناسبی از فضای برجام خارج کرده و در فضای پسابرجام قرار بدهد. یک طرح هوشمندانه کشور را به نحو مناسبی از فضای کشدار بحثدرباره برجام خارج خواهد کرد و روی تهدیدزدایی از فضای پساتوافق متمرکز خواهد کرد. همین امر مسؤولیت نمایندگان مجلس را در هفته های آینده صدچندان می کند.
جایگاه قانونی مجلس برای بررسی برجام
به لحاظ رویه ای و عملکردی، در سال های گذشته و در مقاطعی که در مسأله هسته ای نیاز به حضور مجلس بوده است، نمایندگان اقدام به تصویب قوانینی(ازجمله ممنوعیت پذیرش پروتکل الحاقی مگر با تصویب مجلس) کرده اند و در سایر مقاطع که توافقی در کار نبوده، نمایندگان خواهان اعمال نظارت قانونی بوده اند.
به لحاظ حقوقی برای تأکید بر بررسی کلیت و مفاد برجام در مجلس دلایلی وجود دارد که در مهم ترین آن ها یعنی اصول قانون اساسی بایستی توجه نمود. در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران ۲ اصل(اصل ۷۷ و اصل ۱۲۵) درباره معاهدات بین المللی دولت های ایران وجود دارد که طی آن ها به صراحت بر ضرورت عملکردی و ورود مجلس در این معاهدات اشاره شده است.
صراحتی که در این ۲ اصل موجود است، علاوه بر رد نظر مخالفان طرح برجام در مجلس، تکلیف بررسی برجام در مجلس را نیز مشخص می کند. سعی شده است که استدلالات مخالفان طرح و رد شود و سپس قول مختار مبنی بر لزوم تصویب برجام در مجلس تبیین گردد.
مهم ترین ایرادات برجام
در گزارش مشروح کمیسیون ویژه به نقاط مثبت و منفی برجام به طور تفصیلی و مشروح پرداخته شده است. در این نوشتار به برخی از نقاط اصلی ضعف برجام با استناد به متن گزارش کمیسیون ویژه اشاره می کنیم. توضیح آن که در گزارش کمیسیون نقاط ضعف برجام بسیار بیشتر از موارد پیش رو است که به دلیل ضرورت اختصار، ایرادات اصلی در این گزارش مورد نظر بوده است.
۱. تعهدات ایران روشن و صریح اما تعهدات سایر طرفها پیچیده و دچار آسیب های جدی
«کمیسیون معتقد است صرف نظر از بحثهای حقوقی مبنی بر این که برجام توافقی حقوقی است یا سیاسی، در متن برجام و ضمیمه های آن تعهداتی برای طرفین ذکر گردیده به نحوی که تعهدات طرف ایرانی روشن و صریح بوده، اقدامات اجرائی آن نیز توسط آژانس بین المللی انرژی راستی آزمایی می گردد اما تعهدات سایر طرفها با توجه به احکام پیچیده مندرج در آن دچار آسیبهای جدی است.»
۲. قبول داوطلبانه پروتکل الحاقی قبل از تصویب برجام در مجلس
«کمیسیون برجام، صدور قطعنامه ۲۲۳۱ را قبل از تصویب برجام در مجلس شورای اسلامی و یا حداقل رفع موانع قانونی آن در خصوص قبول داوطلبانه پروتکل الحاقی به عنوان یک نقطه ضعف جدی در مسیر مذاکرات هسته ای ۲ سال گذشته ارزیابی کرده است. دولت اعلام کرده است که به برخی از بخشهای کلیدی این قطعنامه که متزلزل کننده حوزه های دفاعی و امنیتی است، پای بند نخواهد بود که کمیسیون از آن حمایت می کند. البته این امر چیزی از بار حقوقی الزامات این قطعنامه برای کشور کم نمی کند.»
۳. استثناءشدن ایران از معاهده NPT برای ۱۵ سال
«کمیسیون این موضوع را که برجام به مدت ۱۵ سال و در برخی موارد بدون هرگونه سقف زمانی جایگزین NPT برای ایران شده و عملاً ایران را از این معاهده استثناء کرده است، به عنوان یک نقطه ضعف جدی برای این توافق در نظر می گیرد. این سند در بازه زمانی بسیار طولانی برخی از مهم ترین حقوق ملت ایران را محدود کرده و تکالیفی بیش از دیگر اعضای معاهده عدم اشاعه برای آن در نظر می گیرد.»
۴. تعهد دولت به اجرای پروتکل از روز اجرای برجام برخلاف مصوبه مجلس
«در حالی که قانون مصوب مجلس شورای اسلامی در سال ۱۳۸۴ اجرای همه اقدامات داوطلبانه ازجمله پروتکل الحاقی توسط دولت را ممنوع می کند و بند دوم قانون «الزام دولت به حفظ دستاوردها و حقوق هسته ای ملت ایران» مصوب تیرماه ۱۳۹۴ نیز منحصراً نظارت های ذیل پادمان(NPT) را مجاز دانسته و هرگونه نظارتی فراتر از آن را ممنوع دانسته است، دولت در برجام متعهد شده است که پروتکل را از روز اجرای توافق به نحو داوطلبانه اجرا نماید. کمیسیون این تعهد را که فراتر از اختیارات دولت و تیم مذاکره کننده دانسته، گام نهادن در خارج از حدود مجاز قانونی و به عنوان یک جنبه منفی در توافق در نظر گرفته و اعلام
می دارد تا زمان عدم صدور مجوز جدیدی از سوی مجلس یا لغو قوانین فوق الذکر امکان اجرای این بخش از برجام منتفی است.»
۵. مکانیسم های داوری مندرج در قطعنامه و برجام، عامدانه بر ضد ایران تنظیم شده است
«کمیسیون پس از بررسی دقیق نظرات منتقدان و پاسخهای تیم مذاکره کننده به این نتیجه رسیده است که مکانیسم های داوری مندرج در قطعنامه ۲۲۳۱ و بندهای ۳۶ و ۳۷ برجام به طور کاملاً واضح و عامدانه بر ضد ایران تنظیم شده و این مکانیسم ها عملاً برای ایران غیرقابل مراجعه است. جمع بندی کمیسیون این است که ایران در هیچ مراجعه ای به این مکانیسم ها برنده نخواهد بود و بنابراین عملاً نمی تواند به هیچ نقض کلی یا جزئی از سوی ۱ + ۵ به نحوی واکنش نشان بدهد که منجر به بر هم خوردن توافق نشود.»
۶. قطعنامه قبلی شورای امنیت تعلیق یا لغو مشروط می شوند نه لغو
«بررسی های کمیسیون مشخص نمود که بیان لغو شش قطعنامه قبلی شورای امنیت در بند ۷ و ۸ قطعنامه ۲۲۳۱ از نقاط خوب نتایج مذاکرات و این قطعنامه است؛ با توجه به بند ۱۲ این قطعنامه و امکان بازگشت پذیری همه قطعنامه های قبلی با هر بهانه ای، کمیسیون آن لغو را نه لغو کامل که «لغو مشروط» یا «تعلیق قطعنامه های گذشته» استنباط می کند.»
۷. توافق برجام هیچ گونه ضمانت اجرائی حقوقی و قانونی ندارد
«توافق برجام هیچ گونه ضمانت اجرائی حقوقی و قانونی به جز قطعنامه غیرالزام آور ۲۲۳۱ شورای امنیت ندارد و هر یک از اطراف توافق در هر زمان که اراده کند می تواند اجرای آن را متوقف ساخته و تحریم ها علیه ایران را بازگرداند. لذا با توجه به اقدامات اساسی ایران در تغییر و تحدید صنعت و برنامه هسته ای، این معادله از نظر بازگشت پذیری و حقوقی برای ایران مخاطره آمیز ارزیابی می شود.»
۸. هیچ مرجعی برای راستی آزمایی انجام تعهدات طرفهای مذاکره ایران در نظر گرفته نشده است
«کمیسیون دریافته است که علاوه بر ضعف در تعهدات طرف مقابل، خارج از اراده آمریکا و سایر طرفها هیچ مرجعی در برجام برای راستی آزمایی انجام تعهدات طرفهای مذاکره در نظر گرفته نشده است ولی برای انجام انواع تعهدات ایران آژانس بین المللی انرژی اتمی که پیشینه بسیار نامطلوبی در امانت داری و انجام وظیفه فنی و قانونی خود داشته به عنوان مرجع راستی آزمایی تعیین شده است و همین مقدار از تعهدات کشورهای آمریکا و اروپا در تعلیق و لغو تحریم های ظالمانه ایشان و یا انجام دیگر وظایفشان منوط به گزارش آژانس بین المللی انرژی اتمی شده است.»
۹. تعلیق حداقل ده ساله برای برنامه هسته ای ایران در برجام
«استماع مجموعه نظرات و مطالعه مجموعه اسنادی که در اختیار کمیسیون قرار گرفته، کمیسیون را به این نتیجه رسانده است که برجام برنامه هسته ای ایران را بدون دورنمای روشن در آینده، در یک تعلیق حداقل ده ساله و از یک منظر بلندمدت فرو می برد. از آنجا که کمیسیون سند «برنامه بلندمدت غنی سازی» میان ایران و ۱ + ۵ مورد اشاره در برجام را به علت در دست تدوین قرار داشتن و آماده نبودن مشاهده نکرده، متن برجام نیز از این حیثکاملاً مبهم است.»
۱۰. ایجاد محدودیت مشخص در همه ابعاد تحقیق و توسعه و کندشدن مسیر تحقق برنامه صنعتی غنی سازی
«کمیسیون این گونه جمع بندی می کند که در برجام در مجموع و تقریباً در همه موارد مرتبط با بخش فنی برنامه هسته ای ایران به جز غنی سازی در ۵۰۶۰ دستگاه ماشین نسل اول آنچه عملاً رخ خواهد داد نوعی کاهش ظرفیت موجود، ایجاد محدودیت مشخص در همه ابعاد ازجمله تحقیق و توسعه و کند شدن رشد در مسیر تحقق برنامه صنعتی غنی سازی ایران و بالطبع منجر به از بین رفتن زنجیره تأمین و سازندگان قطعات در کشور حداقل برای ده سال خواهد بود.»
۱۱. تعیین تکلیف درباره ذخایر اورانیم غنی شده ایران، نقطه ضعف جدی برجام
«درباره مسأله استراتژیک ذخایر اورانیم غنی شده ایران، کمیسیون تعیین تکلیف انجام گرفته در برجام را نقطه ضعفی جدی می داند. ایران در طول اجرای توافق صرفاً اجازه خواهد داشت از قریب به ۱۰ تن ذخایر موجودش حداکثر ۳۰۰ کیلوگرم اورانیم غنی شده را به شکل UF۶ حفظ کند. بنا بر اظهارات متعدد کارشناسان فنی که به کمیسیون واصل شده است، این امر می تواند برنامه هسته ای ایران را از شتاب لازم بیندازد و ایران اسلامی را با بهانه جویی های آمریکا و هم پیمانانش از مهم ترین سرمایه اش در توسعه این صنعت محروم نماید.»
۱۲. ایجاد مشکل برای صنایع و ممانعت از پیشرفت ایران در علوم مختلف
«برابر گزارش کتبی استادان با تجربه علمی و عملی بالا در دانشگاهها در تخصص های مختلف ازجمله برق، مکانیک، کامپیوتر، نرم افزار و هوافضا به کمیسیون و با توجه به وسعت دامنه اقلام و تجهیزات ذکرشده در لیست موارد با کاربرد دوگانه، کمیسیون معتقد است مشکلات متعددی ازجمله تحدید و ایجاد مشکل برای صنایع مختلف، تحقیق و توسعه(به خصوص صنایع در مرز دانش) و ممانعت از پیشرفت ایران در علوم مختلف و افشای اطلاعات مربوط به زنجیره تأمین و نیازها و توانایی ها و فعالیت های کشور در حوزه های متعددی پیش خواهد آمد.»
۱۳. امکان دسترسی به تأسیسات نظامی ایران در متن برجام
«این موضوع برای کمیسیون محرز شده است که با استناد به متن برجام، دسترسی به تأسیسات نظامی ایران ممکن شده است. طبق متن منتشرشده، ایران موظف است به هر تأسیساتی ازجمله تأسیسات نظامی و امنیتی حداکثر ظرف مدت ۲۴ روز دسترسی مورد درخواست را تأمین نماید. اگر دسترسی هایی که ایران بر اساس سند INFCIRC / ۲۵۴ موظف به ارائه آن به آژانس و کشورهای دیگر شده نیز در نظر گرفته شود، این جمع بندی به طور قطعی وجود خواهد داشت که رژیم دسترسی و بازرسی توافق شده در برجام، یک رژیم کاملاً ویژه و بسیار فراتر از پروتکل الحاقی است. کمیسیون اطمینان یافته است اجرای این رژیم بازرسی در ایران در صورت تحقق
می تواند به جمع آوری بی سابقه اطلاعات از ایران منجر شده و زیرساخت ها، اطلاعات و سرمایه های انسانی، علمی، نظامی و امنیتی ایران را به نحو نگران کننده ای در معرض مخاطره قرار دهد.»
۱۴. حفظ تحریم های تسلیحاتی و موشکی ایران
دریافت کمیسیون از حفظ بخشی از تحریم های شورای امنیت سازمان ملل متحد مرتبط با مسأله هسته ای در قطعنامه ۲۲۳۱، آن است که تحریم های تسلیحاتی و موشکی علیه ایران ولو با شدت و محدودیت زمانی کمتر نسبت به قطعنامه های گذشته که هیچ یک از آن ها مورد قبول ایران نبوده اند همچنان باقیمانده است.»
۱۵. باقی ماندن تحریم سوئیفت تا ۸ سال
«با بررسی های صورت گرفته در کمیسیون معلوم شد که تحریم سوئیفت در خصوص نهادهای خارج شده از لیست انسداد دارایی ها مرتفع شده و این محدودیت از نهادهای اصلی کشور مثل بانک مرکزی، بانک ملت، بانک تجارت و برخی دیگر بانکها در روز اجرا رفع خواهد شد که موضوع بسیار مثبت ارزیابی می شود؛ لکن زیرساخت قانونی تحریم سوئیفت تا روز انتقال هشت سال پس از تصویب قطعنامه ۲۲۳۱ باقی خواهد ماند و در تاریخ مذکور نیز صرفاً تعلیق و نه لغو خواهد شد. این بدان معناست که اضافه نمودن هر شخص حقیقی یا حقوقی به لیست انسداد دارایی ها باعثمی شود که به صورت خودکار مشمول تحریم سوئیفت نیز قرار گیرد. هم چنین
بخشی از نهادهای اسم برده شده در لیست انسداد دارایی ازجمله بانک های سپه، صادرات، انصار و مهر تا هشت سال دیگر همچنان در تحریم سوئیفت باقی خواهند ماند.»
۱۶. امکان مانع تراشی برای انتقال وجوه حاصل از فروش نفت خام
«مؤسسات مالی خارجی به شرطی از شمول تحریم های مالی ثانویه آمریکا خارج می شوند که میزان خرید نفت خام از ایران به صورت پیوسته در حال کاهش باشد و این به معنای مانع تراشی برای انتقال وجوه حاصل از فروش نفت خام ایران خواهد بود. اگرچه استناد می شود که با توقف بند D۱ از ماده ۱۲۴۵ قانون NDAA بندهای مورد منازعه نیز به عنوان تبصره های آن متوقف خواهند شد، اما درج بندهای تبصره ای مشابه(ازجمله D۳) و عدم درج این بندها در متن برجام، می تواند زمینه بهانه گیری آمریکا در لغو بخش مهمی از تحریم های مربوط به نقل و انتقال وجوه نفت قرار گیرد.»
۱۷. حفظ زیرساخت قانونی تحریم ها
«کمیسیون پس از استماع نظرات تیم مذاکره کننده، بررسی متون و جمع بندی نظرات متعدد، به این ارزیابی نرسیده است که مفهوم لغو تحریم به معنای برچیده شدن زیرساخت قانونی تحریم ها در برجام وجود دارد و جز در موارد معدود و بسیار کم اهمیت، در تمامی موارد تحریم ها تعلیق و یا توقف در اجرا شده و زیرساخت قانونی آن ها حفظ می شود و این امر تأمین کننده هدف ذاتی ایران از مذاکرات نیست.»
۱۸. عدم رعایت اصل تناظر در انجام تعهدات دو طرف
«جمع بندی کمیسیون این است که اصل تناظر در انجام تعهدات دو طرف در برجام به طور کامل رعایت نشده و اقدام واقعی از سوی ۱ + ۵ در زمینه تعلیق تحریم ها به انجام تعهدات ایران و راستی آزمایی آن از سوی آژانس موکول شده است. کمیسیون معتقد است که این امر بر اساس اعتماد به آژانس و در نتیجه دارای ریسک بسیار بالایی است. آژانس بین المللی انرژی اتمی از طرف برجام به خصوص در ضمیمه پنجم آن به عنوان یک داور بین المللی مسؤول نظارت بر انجام تعهدات ایران شده است لذا اگر آژانس گام اول از انجام تعهدات ایران را تأیید نکند، طرف مقابل مکلف به برداشتن تحریم ها نخواهد بود. در گام بعدی نیز هرگاه
آژانس گزارشی درباره عدم انجام ایران به تعهدات خود یا عدم صدور مجوز بازرسی از مکانهای مورد نظر آژانس منتشر کند، باعثبازگشت تحریم ها خواهد شد. اما در رابطه با نظارت بر انجام تعهدات طرف مقابل یعنی نظارت بر برداشته شدن تحریم ها، هیچ داور ثالثیا یک نهاد بین المللی ناظری تعیین نشده است. در این طراحی، بدون رعایت تناظر زمانی در انجام تعهدات توسط طرفین از یک سو اقدامات ایران مقدم بر انجام تعهدات طرف مقابل است و ابتدا باید ایران تعهدات خود را کامل انجام دهد تا نوبت اقدامات و اجرای تعهدات طرف مقابل برسد و از سوی دیگر، بر اقدامات ایران انواع نظارت ها و راستی آزمایی ها خواهد
شد ولی متأسفانه با کمال تعجب برای نظارت بر انجام تعهدات طرف مقابل هیچ ناظری در نظر گرفته نشده است.»
۱۹. تحریم های کنگره و ایالات آمریکا و اتحادیه اروپا صرفاً تعلیق می شوند
«کمیسیون در موضوع تناظر کیفی دریافته است که در برابر اقدامات اساسی ایران بر اساس برجام تحریم های کنگره و ایالات آمریکا و اتحادیه اروپا لغو نشده و صرفاً به حالت تعلیق در می آیند. با توجه به این که لغو تحریم های کنگره آمریکا در اختیار دولت آمریکا نیست، کمیسیون معلق شدن آن ها را در چارچوب اختیارات رئیس جمهور پذیرفتنی می داند؛ اما طبق برجام، اتحادیه اروپا که طرف مذاکره ایران بوده است از لغو تحریم ها خودداری کرده و صرفاً آن ها را به حالت تعلیق درآورده است که مورد قبول نیست. تعلیق تحریم ها به معنای حفظ ساختار آن هاست که امکان بازگشت پذیری فوری را به آن ها می دهد.»
۲۰. ایران کشوری مستثنا در حقوق، تکالیف و بازرسی هسته ای
«کمیسیون به طور قطعی به این جمع بندی رسیده است که طبق بند «ک» مقدمه و مفاد عمومی برجام، ایران در حوزه های مختلف ازجمله در حقوق و تکالیف هسته ای، مبانی و سازوکار نظارت و بازرسی هسته ای و پروتکل الحاقی و سازوکار حل و فصل اختلافات از سایر کشورها استثناء شده است.»
چه باید کرد؟
برجام به عنوان یک سند، حاوی داده ها و ستانده ها، می تواند موضوع ارزیابی های متعدد و قضاوت های خوش بینانه و بدبینانه باشد. چنان که قطعنامه ۵۹۸ در متن خود حاوی داده ها و ستانده هایی بود که طبعا تأمین کننده همه خواسته های ما نبود. ضمن آن که متن این دو سند می تواند موضوع بررسی های موشکافانه باشد، ولی فراسوی این جزئیات، روند بزرگی جریان دارد که قطعنامه و برجام تنها مقاطعی بسیار مهم از آن روند کلی است. درک چرایی تحول در مدیریت پرونده های بزرگ نظام اسلامی بدون در نظر داشتن آن روند کلی و اقتضائات آن ممکن نخواهد بود.
پذیرش برجام و قطعنامه ۵۹۸ از سوی مجموعه نظام اسلامی و در راس آن ولی فقیه، باید به عنوان گامی در مسیر کلان انقلاب اسلامی دیده شود که قرار است راهگشای تحقق اهداف کلانی باشد که این انقلاب و نظام در راستای آن ها تأسیس شده است.
هرچند دوگانه سازان تلاش دارند برجام را گامی به سوی تجدیدنظرطلبی در نظام اسلامی تعبیر کنند. واقعیت آن است که برجام تنها یکی دیگر از عرصه های مبارزه با استکبار است، گامی که تنها در سایه ناامیدی دشمنان از تحمیل اراده خود به ایران اسلامی برداشته شده است و طی آن ایران توانسته خواسته های اصلی خود را به طرف مقابل بقبولاند و عزتمندانه و سربلند از این نبرد نفسگیر خارج شود. نظیر آنچه که بعد از پذیرش قطعنامه ۵۹۸ روی داد. در صورت عملکرد شایسته و انتخاب درست گام های بعدی، جمهوری اسلامی موفق خواهد شد تا ضمن به حداقل رساندن معایب این توافق، از آثار مثبت آن برای پیشبرد مبارزه
همیشگی خود با استکبار استفاده کند. برخلاف کسانی که امیدوارند برجام مقدمه ای بر فرسایش روح مبارزه و مجاهده در نظام اسلامی باشد، منطق تعطیل ناپذیر انقلاب، مجاهده ای همیشگی است که غایت آن شکل دادن به یک زیست مؤمنانه و مستقل در سایه های آموزه های دینی است. غایتی که به صورتی جوهری متفاوت با تمدن مادی مستقر در جهان امروز است.
