«وعده صادق» و ادراک اردن از قدرت منطقه‌ای ایران

نگاهی به اظهارات تحلیلگران، اعتراضات داخلی در اردن و دیگر ابعاد صحنه دیپلماسی منطقه، نشان داده که نه ظرفیت سیاسی – دفاعی اردن و نه فضای کنونی حاکم بر افکار عمومی کشورهای عربی و جهان اسلام، توجیه‌گر همراهی با غرب نیست و مقامات امان خیلی زود دریافتند که نباید در تقابل با تهران اقدامی انجام دهند.

ناگزیری دفاع یا خطای شناختی؟

مقامات امان اعلام کردند که تلاش آنها، صرفاً به منظور دفاع از حریم هوایی خود اردن بوده است. اما حتی تحلیلگران غربی نیز، توجیه اردن را نپذیرفتند و به قول پاتریک وینتور از تحلیلگران روزنامه گاردین انگلیس، دولت اردن با این اقدام، خود را در یک موقعیت دشوار و بغرنج قرار داد. جالب اینجاست که حکومت پادشاهی ملک عبدالله دوم شاه اردن، در داخل نیز با واکنش اعتراضی مردم روبرو شد و تلاش نیروی هوایی و دستگاه‌های اطلاعات نظامی اردن برای مهار پهپادهای ایرانی، موجب اعتراض آن دسته از شهروندانی شد که اقدام به حق ایران را در راستای تنبیه اسرائیل و حمایت از مردم مظلوم فلسطین، قلمداد کردند.

عبدالله دوم، پادشاه اردن که قبلاً از سازماندهی ارسال کمک از طریق چتر به غزه حمایت کرده و همسرش و ملکه رانیا از فلسطینی‌ها دفاع کرده بود، خود را در موقعیتی قرار داد که با ظرفیت قدرت اردن در منطقه، منطبق نیست.

گاردین روی دو موضوع مهم دیگر انگشت گذاشته که تصویر روشنی از موقعیت پادشاهی اردن در برابر هر دو وضعیت خارجی و داخلی را روشن می‌کند: ۱. مرز مشترک اردن با اسرائیل و حساسیت‌های ژئوپولیتیک و امنیتی. ۲. حضور بزرگترین جمعیت آوارگان فلسطینی در اردن.

اگر چه گاردین و دیگر رسانه‌های غربی ترجیح داده‌اند از کنار بیان این واقعیت بگذرند اما باید گفت که آوارگان فلسطینی ساکن اردن، یک جمعیت منفعل و خنثی نیستند و از حیث کنش و واکنش سیاسی و اجتماعی، صاحب دینامیسم و پویایی سیاسی گسترده و اثرگذاری هستند و اغلب آنان، حامی گفتمان جمهوری اسلامی در حمایت از آرمان فلسطین هستند.

البته این فقط شهروندان فلسطینی تبار اردن نیستند که به رویکرد اخیر امان اعتراض کردند. علاوه بر آنها، بخش قابل توجهی از اردنی‌ها نیز، از اقدام حکومت پادشاهی عبدالله دوم گلایه کردند و اجتماع معترضین در مقابل سفارت آمریکا در شهر امان، موضوع مهمی بود که مقامات سیاسی امان را نگران کرد. در فضای مجازی نیز هزاران کاربر اردنی و فلسطینی، به تصمیم پادشاه اردن اعتراض کردند و اردن خیلی زود فهمید که قدم در راه خطا گذاشته است.

اقدام موذیانه اسرائیل درباره اردن

اقدامات خصمانه رژیم صهیونیستی علیه اردن، تاریخچه دور و دراز دارد و در شرایط کنونی هم، در حوزه‌های آبی و امنیتی، مشکلات فراوانی برای امان به وجود آورده است. اما در ظاهر، تل آویو به دنبال این است که خود را دوست و متحد اردن نشان دهد.

یکی از ابعاد مهم رویکرد موذیانه رژیم صهیونیستی در برابر اردن، تلاش برای القای این موضوع بود که در ماجرای رویارویی با حمله موشکی – پهپادی جمهوری اسلامی ایران علیه اسرائیل، نیروی هوایی اردن نیز دقیقاً مانند یک متحد نزدیک اسرائیل عمل کرده است. این در حالی است که حجم مشارکت اردن در این ماجرا، قابل مقایسه با میزان مشارکت آمریکا، انگلیس و فرانسه نبود. با این حال، صهیونیست‌ها که قبلاً هم به وضوح نشان داده اند اهل به راه انداختن بازی‌های مبتنی بر جنگ روانی و تفرقه افکنی بین کشورهای عربی هستند، در ظاهر اردن را به عنوان یک دوست نشان دادند اما در باطن، زمینه آن را فراهم کردند که اعتبار اردن در جهان عرب، زیر سوال برود.

پیامی که خیلی زود دریافت شد

نگاهی گذرا به مواضع مقامات اردن و دستگاه دیپلماسی این کشور در روزهای گذشته، نشان داد که امان خیلی زود پیام سیاسی لازم را دریافت کرده است. در این میان، حتی اقدام جانبدارانه آلمان نیز نتوانست اردن را در مسیر همراهی با اسرائیل پیش ببرد.

سفر بربوک ویر امور خارجه آلمان به اردن، در تداوم سیاست‌های جانبدارانه چند ماه اخیر برلین درباره تحولات غزه اتفاق افتاد. آلمان در این مدت، به طور بی‌محابا از رژیم صهیونیستی حمایت کرده و حالا هم به دنبال این است که کشورهای عربی را در صف یاران اسرائیل قرار دهد. اما ایمن الصفدی وزیر امور خارجه اردن اعلام کرد: «تا زمانی که رژیم اشغالگر وجود دارد، صلح وجود ندارد و تا زمانی که اسرائیل به نادیده گرفتن حقوق فلسطینیان ادامه دهد، امنیت وجود ندارد. شورای امنیت باید در مورد آتش بس تصمیمی الزام‌آور اتخاذ کند و نمی‌توان به اسرائیل اجازه حمله به رفح را داد».

در دیداری که در نیویورک بین وزرای امور خارجه ایران و اردن صورت گرفت، ایمن الصفدی نشان داد که اردن طی روزهای گذشته، ارزیابی عینی و روشن‌تری از مسائل منطقه داشته و به خوبی می‌داند که تصمیم جمهوری اسلامی برای تنبیه رژیم صهیونیستی، چه دستاورد امنیتی ارزشمندی برای منطقه داشته است. ایمن الصفدی وزیر امور خارجه اردن، تلاش‌های دیپلماتیک ایران برای توقف جنگ علیه غزه را شایان تحسین دانست و به این موضوع اشاره کرده که مساله فلسطین برای اردن از اولویت بسیاری برخوردار است و این کشور عربی، به تلاش برای پایان جنگ علیه غزه ادامه خواهد داد. ایمن الصفدی همفکری دو کشور اردن و ایران مبنی بر لزوم پایان بخشیدن به جنگ علیه غزه در سریع‌ترین زمان ممکن را دیدگاهی مشترک دانست و بر تداوم تلاش‌های در این مسیر تاکید کرد.

از سوی دیگر، در دیدار حمد بن عیسی آل‌خلیفه و ملک عبدالله دوم پادشاهان اردن و بحرین، بر این موضوع تاکید شده که لازم است جامعه بین المللی قطعنامه‌های آتش‌بس فوری در غزه را اجرایی کند. آنان همچنین نسبت به اقدامات متجاوزانه شهرک نشینان صهیونیست علیه مردم فلسطین در کرانه باختری هشدار دادند. پادشاه اردن در دیدار با عبداللطیف رشید رئیس جمهور عراق نیز خواستار ایجاد آتش بس در غزه و ایجاد راه حل عادلانه برای مساله فلسطین و تضمین تمام حقوق مشروع ملت فلسطین شد.

مجموع دیدگاه‌ها و مواضع بالا، نشان دهنده این واقعیت است که برخلاف هدف موذیانه رژیم صهیونیستی، اردن در مسیر اجرای نقشه‌های شوم حامیان صهیونیسم نیست و عملیات «وعده صادق» موجی از افزایش اعتماد به نفس را در میان کشورهای منطقه به منظور رویارویی با صهیونیسم به وجود آورده است.