بعد از مدت‌ها گمانه‌زنی برای ورود جنگنده‌های پیشرفته روسی (سوخو 35 و یاک 130) به ناوگان هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران، بالاخره - طبق اخباری که در رسانه‌ها منتشر شد - هواپیمای آموزشی یاک 130 وارد کشور شده است و تصاویر حضور و پرواز آن در یکی از پایگاه‌های نیروی هوایی ارتش نیز منتشر شد.
هواپیمای یاک 130 یک هواپیمای پیشرفته است که بنا به سفارش ارتش روسیه برای جایگزینی با جت آموزشی آل 39 طراحی شد و قابلیت‌های پرواز با هواپیماهای نسل 4++ مانند سوخو 35 و نسل 5 مانند سوخو 57 را فراهم می‌کند.
این هواپیما که برخی کاربران فعلی آن در جهان کشورهایی نظیر الجزایر، ویتنام، بنگلادش، بلاروس، میانمار و سوریه هستند، از سال 2011 رسما وارد خدمت شد.
بهره‌گیری از بدنه آلومینیومی و کامپوزیت و توانایی حمل 30 تن انواع مهمات (نظیر بمب‌های 250 و 500 کیلویی، راکت‌های 80، 122 و 330 میلیمتری، بمب‌های هدایت‌شونده کاب 500 و موشک هدایت‌شونده خا 29 و 2 موشک حرارتی آر 73 برای درگیری هوایی)، یاک 130 را قادر می‌سازد علاوه بر ماموریت‌های آموزشی، در نقش یک جنگنده پشتیبانی نزدیک زمینی (CAS) نیز ایفای نقش کند.
برد عملیاتی این هواپیما - بسته به نوع آرایش تسلیحاتی و نصب مخازن سوخت خارجی- بین 600 تا 800 کیلومتر بوده و مجهز به مخازن داخلی با ظرفیت 1700 کیلوگرم است که این ظرفیت با نصب مخازن خارجی به 2600 کیلوگرم نیز می‌رسد.
۲ موتور توربوفن AL-222-25 با قدرت رانش 49 کیلونیوتن، قوای پیشران این جنگنده را تشکیل می‌‌دهند که در صورت جایگزینی با موتور AL-222-28 این توان به 53 کیلونیوتن قابل افزایش است که این قابلیت را به هواپیما می‌دهد تا در ارتفاع 1200 متر و با بیشترین سرعت (1050 کیلومتر بر ساعت) و سرعت کروز 800 کیلومتر در ساعت پرواز کند.
کابین هر 2 خلبان این هواپیما علاوه بر فضای دید وسیع، به ۳ نمایشگر دیجیتال رنگی مجهز است که اطلاعات پرواز را برای آنها به نمایش می‌گذارد (خلبان کابین جلو از یک نمایشگر HUD برای نمایش اطلاعات هدف، کنترل و شلیک تسلیحات نیز بهره می‌برد).
یاک 130 در دماغه خود نیز از یک رادار OSA با توان رهگیری 8 هدف و درگیری همزمان با ۲ هدف و برد کشف 60 کیلومتر برخوردار است. این رادار همچنین توان درگیری با اهداف دریایی را به این هواپیما می‌دهد. این هواپیما در حوزه ناوبری مجهز به سامانه‌های موقعیت‌یاب گلوناس (برای نسخه‌های روسی) و جی‌پی‌اس (برای نسخه‌های صادراتی) است.
همان‌طور که گفته شد، یاک 130 یک هواپیمای دومنظوره (آموزشی و رزمی) به حساب می‌آید اما به نظر می‌رسد آنچه نیروی هوایی ایران را در طول سال‌های گذشته مجاب به خرید این هواپیما کرده، بیش از بعد رزمی، قابلیت آموزشی آن باشد.
یکی از کاربردهای یاک 130 آموزش خلبان‌ها برای پرواز با هواپیماهای نسل 4++ مانند سوخو 35 است؛ از این رو، بسیاری از کارشناسان ورود این هواپیما را نشانه‌ای از قطعی بودن خرید جنگنده سوخو 35 می‌دانند اما فارغ از این مساله که اصلا سوخو 35 به ایران بیاید یا نیاید، در اختیار گرفتن هواپیمای یاک 130 (که البته هنوز اعلام نشده اکنون چند فروند به ایران آمده است) یک گام بسیار بلند در نوسازی هواپیماهای آموزشی برای آموزش خلبانان با هواپیماهای نسل جدید است؛ نیازی که پیش از این با هواپیماهای قدیمی موجود در نیروی هوایی یا اعزام خلبانان به کشورهای دیگر نظیر پاکستان تا حدی برطرف می‌شد.
جمهوری اسلامی ایران در طول چند دهه گذشته بیشترین تحریم‌ها را در حوزه نظامی بخصوص بخش هوایی متحمل شده و ماجرای خرید جنگنده‌های نسل جدید نظیر سوخو 35 نیز به نظر می‌رسد به همین دلایل تاکنون به نتیجه نهایی نرسیده است.
در حوزه آموزش، علاوه بر به‌کارگیری هواپیماهای قدیمی نظیر میگ 29، اف 5 و... چند پروژه ساخت هواپیما در داخل نیز در دستور کار قرار داشت که جنگنده یاسین آخرین نمونه آن است که نسبت به طرح‌های قبلی (مثل تذرو، برهان و شفق) مقبولیت بیشتری داشت و توسط وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح (با همین قابلیت آموزشی - رزمی) ساخته شد.
البته هنوز این هواپیما نیز به تولید انبوه نرسیده اما فارغ از این موضوع، ورود و به‌کارگیری هواپیمای یاک 130 به کشور، جهش بزرگی برای آموزش خلبانان ایرانی با هواپیماهای به‌روز است. حالا باید صبر کرد و دید آیا در آینده شاهد حضور جنگنده‌های سوخو 35 نیز خواهیم بود؟ اقدامی که تحقق آن، خون جدیدی در رگ‌های نیروی هوایی ارتش جهوری اسلامی ایران جاری خواهد کرد.
مهدی بختیاری
