رسانه‌های مالزی روز یکشنبه ۲۹ مرداد ماه از سفر چند روزه «زمبری القادر» وزیر خارجه مالزی به تهران از (۲۰ اوت، ۲۹ مرداد) تا ۲۳ اوت (اول شهریور) در رأس هیأتی تجاری و سیاسی خبر دادند.
این سفر برای نخستین بار در دولت سیزدهم و بعد از وزیر شدن زمبری القادر در دسامبر ۲۰۲۲ انجام شد و وزیر خارجه مالزی روز دوشنبه ۳۰ مرداد در محل وزارت امور خارجه مورد استقبال حسین امیرعبداللهیان همتای ایرانی قرار گرفت.
وزارت خارجه مالزی قبل از انجام این سفر، آن را نشان‌دهنده تعهد دولت «انور ابراهیم» نخست‌وزیر مالزی برای تقویت روابط دوجانبه با ایران خوانده بود. تقویت مراودات با این کشور در دوران جدید را می‌توان در ادامه احیای روابط ایران و عربستان سعودی برشمرد. گرچه مالزی بعد از قطع روابط یک طرفه عربستان با ایران به تبع عربستان، اقدام به تغییر در مناسبات با ایران نکرد. وزیر خارجه مالزی هم ۲۱ اسفند ۱۴۰۱ و در پی توافق ایران و عربستان در پکن برای ازسرگیری مناسبات دیپلماتیک، در بیانیه‌ای اعلام کرد که این کشور باور دارد عادی سازی روابط بین کشورها حرکتی مثبت و سازنده است که منجر به صلح، امنیت و ثبات در منطقه غرب آسیا خواهد شد.
زمبری عبدالقادر روز دوشنبه ۳۰ مرداد ماه و در نشست خبری با امیرعبداللهیان گفت: سفر اول من به تهران گام مثبتی از سوی مالزی در جهت تقویت مناسبات و نشانگر آمادگی مالزی برای تقویت همکاری با ایران است.
دو طرف در این سفر توافق کردند که (نهمین) نشست کمیسیون مشترک اقتصادی دو کشور در آینده نزدیک در تهران برگزار شود، نشستی که از سال ۲۰۱۷ برگزار نشده بود. رئیس دستگاه دیپلماسی جمهوری اسلامی ایران نیز در نشست خبری مشترک با همتای مالزیایی گفت: توافق کردیم کمیته‌های فرعی زیر مجموعه کمیسیون مشترک در زمینه‌های کنسولی، تجاری، اقتصادی، مبارزه با تروریسم، فرهنگی و ... به صورت فعال جلسات و دیدارهای منظم خود را در پایتخت‌ها برگزار کنند. برگزاری این کمیسیون در آینده نزدیک یکی از دستاوردهای سفر وزیر خارجه مالزی به تهران خواهد بود.
سفر وزیر آموزش عالی مالزی به تهران در ماه آینده از جمله مواردی بود که وزرای خارجه درباره آن توافق کردند.
* رئیسی به مالزی دعوت شد/ توافق برای تبادل زندانیان زن در گام نخست
امیرعبداللهیان همچنین گفت: آقای رئیسی از نخست‌وزیر مالزی برای سفر به تهران دعوت کرد و دعوت متقابلی از آقای رئیسی برای سفر به کوالالامپور وجود دارد و از مسیر دیپلماتیک در حال تنظیم سفر و دیدار روسای دو کشور هستیم. وزیر خارجه افزود: توافق کردیم در خصوص استرداد مجرمان و تبادل زندانیان با همکاری قوه قضائیه در دو کشور شتاب بیشتری به تبادل زندانیان ببخشیم. پیشنهاد کردیم در گام اول زندانیان زن مالزیایی در ایران و زندانیان زن ایرانی در مالزی در آینده نزدیک تبادل شوند که امیدواریم هر چه زودتر شاهد این تبادل باشیم.
وزیر امور خارجه مالزی در دیدار با امیرعبداللهیان سفرش به تهران را گامی در راستای تقویت مناسبات برشمرد و بر آمادگی این کشور برای گسترش همکاری‌ها با ایران تأکید کرد.
وزیر خارجه مالزی همچنین روز دوشنبه با «عیسی زارع پور»، وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات به عنوان رئیس کمیسیون مشترک اقتصادی ایران و مالزی دیدار و گفتوگو کرد. زارع‌پور و عبدالقادر با توجه به اهمیت ارتباطات و فناوری اطلاعات در جهان امروز و نقش فزاینده آن بر تحول دیجیتال و اقتصاد دیجیتال بر وجود زمینه متعدد همکاری‌های مشترک دو کشور در این حوزه تأکید کردند.
* مشکلات بانکی ایرانیان در مالزی
پیش از انجام سفر وزیر خارجه مالزی به تهران، «خیری بن عمر» سفیر مالزی در ایران روز یکشنبه ۲۲ مردادماه با «محمد مهدی زاهدی» رئیس گروه دوستی پارلمانی ایران و مالزی دیدار و گفتوگو کرده بود. تبادل استاد و دانشجو، فرصت‌های مطالعاتی، استرداد مجرمان، معاضدت قضائی و همکاری در زمینه خودروسازی از جمله موارد مورد گفتوگو در این دیدار بود. زاهدی در این دیدار به مشکلات دانشجویان ایرانی مشغول به تحصیل در مالزی اشاره کرد و گفت: با کمک دولت مالزی، مشکلات بانکی و مسأله انتقال ارز برای دانشجویان ایرانی قابل حل است.
وی عدم وجود پرواز مستقیم بین ایران و مالزی را یکی از موانع جدی توسعه روابط دو کشور خواند و افزود: هواپیمایی ماهان یکی از بزرگترین خطوط هواپیمایی ایران است که تا چندی پیش بین تهران و کوالالامپور پرواز مستقیم داشت، اما اکنون با بروز برخی مشکلات، این پرواز مستقیم انجام نمی‌شود و ایرانیان با مشکلات فراوانی به مالزی سفر می‌کنند.
خیری بن عمر سفیر مالزی هم به سفر وزیر علوم این کشور به تهران اشاره کرد و گفت: معاونان چند دانشگاه مالزی به همراه وزیر علوم این کشور در سفر به ایران حضور دارند و تمام فرصت‌های همکاری دو کشور را بررسی می‌کنند.
وی در آن دیدار از سفر وزیر خارجه مالزی به تهران خبر داد و موضوع برقراری دوباره پرواز مستقیم بین تهران و کوالالامپور را از طریق گفتوگو قابل حل خواند و افزود: وقفه یکساله در پرواز مستقیم بین ایران و مالزی، زمان بسیار طولانی است که باید موانع برقراری دوباره این پرواز مستقیم سریع‌تر برطرف شود.
* سفر اکتبر امیرعبداللهیان به مالزی
سفیر مالزی همچنین در این دیدار بیان کرد که در سفر ماه اکتبر حسین امیرعبداللهیان وزیر امور خارجه ایران به مالزی توافقی با وزیر امور داخلی مالزی در زمینه انتقال زندانیان به امضا می‌رسد و نسبت به توسعه همکاری‌های دو کشور به ویژه در زمینه توسعه گردشگری و حل مشکلات بانکی دانشجویان ایرانی حاضر در مالزی ابراز امیدواری کرد (جزئیات بیشتر).
* دیدار با قالیباف
«زمبری عبدالقادر» وزیر خارجه مالزی صبح سه‌شنبه، ۳۱ مرداد ماه نیز با حضور در مجلس، با محمدباقر قالیباف رئیس مجلس شورای اسلامی دیدار و گفتوگو کرد.
قالیباف در این دیدار گفت: همانطور که ارتباط با کشورهای همسایه از اولویت‌های برقراری روابط در حوزه سیاست خارجی ما است، توجه به مالزی که در جنوب شرق آسیا قرار دارد نیز در این حوزه تعریف می‌شود. وی با بیان اینکه همواره به دنبال برقراری ارتباط مؤثر با کشورهای «آ.سه.آن» بوده‌ایم، عنوان کرد: از این رو امیدواریم با تقویت روابط خود با مالزی بتوانیم ارتباط در این حوزه را نیز تقویت کرده و توسعه دهیم.
وزیر خارجه مالزی هم سفرش به تهران را نقطه عطفی در راستای تقویت مناسبات بین دو کشور توصیف کرد و گفت: باور داریم بعد از این سفر، سفرهای متعددی در سطوح مختلف از جمله در سطوح عالیرتبه و همچنین در حوزه تجاری بین دو کشور برقرار خواهد شد، چنانچه تعدادی از تجار مالزی نیز من را در این سفر همراهی کرده‌اند.
«زمبری عبدالقادر» همچنین با اشاره به علاقه‌مندی نخست وزیر مالزی نسبت به دولت ایران و دنبال کردن سیاست‌های مشترک دو کشور، خاطرنشان کرد: رویکرد نخست وزیر مالزی این است که مناسبات کشورمان را با کشورهای مسلمان از جمله جمهوری اسلامی ایران افزایش دهد از این رو معتقدیم با در نظر گرفتن منافع دو دولت و دو ملت، همکاری‌های خوبی با یکدیگر داشته باشیم.
محمدباقر قالیباف دهم بهمن ۱۴۰۱ در حاشیه برگزاری هفدهمین اجلاس اتحادیه پارلمانی کشورهای عضو سازمان همکاری‌های اسلامی در الجزیره پایتخت الجزایر، با «خالد جوهری عبدل» رئیس مجلس مالزی، دیدار و گفتوگو کرد. قالیباف با اشاره به تحریم‌های ظالمانه علیه ایران تأکید کرد: با وجود این تحریم‌ها ما بیش از ۷۰ میلیارد دلار تراز اقتصادی در حوزه‌های مختلف تجارت در عرصه بین‌المللی داریم که امیدواریم همکاری‌های خود را با کشور دوست، برادر و مسلمان، مالزی توسعه داده و بخش‌های خصوصی و دولتی به صورت مستقیم و از طریق تهاتر کالا با یکدیگر کار کنند. جوهری عبدل هم در این دیدار با اشاره به آغاز دوره نخست‌وزیری«انور ابراهیم» در مالزی، گفت: رئیس‌جمهور ما قصد دارد با حضور در مسند نخست‌وزیر، مالزی را به وضعیت عادی خود بازگرداند که در این مسیر ایران یکی از اولویت‌ها برای حوزه تجارت است لذا بی‌صبرانه در انتظار برقراری روابط میان دو پارلمان هستیم.
* ایران شریک بسیار مهم مالزی در منطقه و جهان اسلام
وزیر خارجه مالزی عصر روز سه‌شنبه ۳۱ مرداد ماه نیز با آیت‌الله سید ابراهیم رئیسی رئیس جمهور دیدار کرد. رئیس جمهور در این دیدار تدوین برنامه همکاری‌های راهبردی بلندمدت بین دو کشور را ترسیم‌کننده افق‌های جدید در تعاملات ایران و مالزی خواند و افزود: امیدواریم با تهیه و تدوین این برنامه، بتوانیم راه‌های طی نشده، به‌ویژه در افزایش مناسبات و تبادلات اقتصادی را تجربه کنیم.
وزیر خارجه مالزی نیز در این دیدار جمهوری اسلامی ایران را شریک بسیار مهم کشورش در منطقه و جهان اسلام دانست و با تأکید بر اینکه کشورش تحریم‌های ظالمانه آمریکا علیه ایران را هرگز به رسمیت نخواهد شناخت، برگزاری نشست‌های مشترک با مقامات جمهوری اسلامی در این سفر را بسیار مثبت ارزیابی کرد و توسعه و تقویت مناسبات دوجانبه با تهران به‌ویژه در بخش‌های کشاورزی، پزشکی و علم وفناوری را خواستار شد.
این دیپلمات عالیرتبه مالزی همچنین در سفر به تهران ضمن بازدید از مرکز اسناد وزارت امور خارجه، با رئیس مرکز مطالعات سیاسی و بین‌المللی دیدار و دو طرف درباره امضای تفاهمنامه همکاری در زمینه‌های علمی و اندیشکده‌ای توافق کردند.
پس از پیروزی سیدابراهیم رئیسی در انتخابات ریاست جمهوری، «محی الدین یاسین» نخست‌وزیر مالزی ۱۵ تیر ماه ۱۴۰۰ با ارسال پیامی خطاب به رئیس جمهور منتخب، از سوی خود، مردم و دولت مالزی، پیروزی آیت‌الله رئیسی در انتخابات ریاست جمهوری اسلامی ایران را تبریک گفت. علاوه بر آن، پادشاه مالزی پیش از این با ارسال پیامی پیروزی آیت‌الله رئیسی در انتخابات ریاست جمهوری را تبریک گفت و نسبت به تقویت روابط نزدیک و برادرانه ایران و مالزی در دولت سیزدهم ابراز امیدواری کرد.
رئیسی همچنین هشتم آبان ۱۴۰۱ در گفت‌وگوی تلفنی با «اسماعیل صبری یعقوب» نخست وزیر مالزی ضمن تبریک روز ملی مالزی به وی و مردم این کشور، گفت: مالزی دارای جایگاه قابل توجهی در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران است و ظرفیت‌های متنوعی برای توسعه همکاری بین دو کشور دوست، وجود دارد. صبری یعقوب ضمن ابراز خرسندی از توسعه روابط بین دو کشور افزود: جمهوری اسلامی ایران شریک تجاری بسیار مهمی برای مالزی در آسیاست و از اینکه روابط تجاری دو کشور در سال گذشته رشد چشمگیری داشته است، بسیار خوشحالیم.
وزرای خارجه ایران و مالزی پیش از این در تیر ماه سالجاری در حاشیه نشست وزرای خارجه سازمان همکاری اسلامی در باکو پایتخت جمهوری آذربایجان با یکدیگر دیدار و درباره موضوعات دوجانبه، منطقه و جهان اسلام گفتوگو و تبادل نظر کرده بودند. امیرعبداللهیان در آن دیدار دو کشور را دارای اشتراکات فراوان خواند و ارتقای همکاری‌ها در حوزه‌های اقتصادی و تجاری هم‌تراز با سطح همکاری‌های دو کشور در حوزه سیاسی را مورد تأکید قرار داد و توافقات انجام شده در حوزه همکاری‌های قضایی بین دو کشور و استمرار آن در دیگر زمینه‌های مرتبط با آن را در حوزه تبادلات مردمی مهم خواند. زمبری عبدالقادر وزیر خارجه مالزی نیز در این دیدار همکاری‌های دو کشور در حوزه‌های مختلف را مهم ارزیابی و بر آمادگی مالزی برای بررسی راه‌های ارتقای همکاری‌های فیمابین تأکید کرد.
قبل از آن هم در ششم فروردین ماه سال جاری دو وزیر خارجه تلفنی گفتوگو و امیرعبداللهیان در آن گفتوگو ابراز امیدواری کرد که روابط دو کشور در تمامی این حوزه‌ها به شکل فزاینده و رو به جلو پیش رود. وزیر خارجه مالزی همچنین ایران را شریک تجاری مهم خود در منطقه خواند و ابراز امیدواری کرد روابط دو کشور، بیش از پیش توسعه یابد. برقراری مجدد روابط بین ایران و عربستان هم از دیگر موضوعاتی بود که وزیر خارجه مالزی در آن گفت‌وگوی تلفنی به آن اشاره کرد و آن را باعث افزایش صلح و ثبات در غرب آسیا برشمرد.
«زمبری عبدالقادر» همچنین به مناسبت سالگرد پیروزی انقلاب اسلامی در بهمن ۱۴۰۱ با ارسال پیامی به امیرعبداللهیان تبریک گفت. وی در این پیام ضمن ابراز خرسندی از روابط گرم و صمیمانه دو کشور، بر همکاری هر چه بیشتر به منظور تقویت روابط ایران و مالزی در راستای منافع هر دو ملت تأکید کرد.
قبل از انتصاب زمبری القادر به وزارت امور خارجه، حسین امیرعبداللهیان و وزیر خارجه سابق مالزی نیز با یکدیگر به صورت تلفنی رایزنی کرده بودند. پنجم آذر ۱۴۰۰ حسین امیرعبداللهیان و «سیف الدین عبدالله» وزیر امور خارجه مالزی تلفنی گفتوگو کردند.
هفتم اردیبهشت ۱۴۰۱ حسین امیرعبداللهیان و «سیف‌الدین عبدالله» وزرای امور خارجه دو کشور در مورد موضوع فلسطین، تحولات منطقه‌ای و بین‌المللی و مسائل دوجانبه تلفنی گفتوگو کردند. امیرعبداللهیان در این گفتوگو ضمن تأکید بر نهایی‌سازی تفاهمنامه‌های دو طرف در مورد مسائل کنسولی و قضایی، در مورد روابط دوجانبه از صدور حکم عفو تعدادی از اتباع زندانی ایران در مالزی تشکر کرد. طرفین همچنین بر اهمیت توسعه هر چه بیشتر روابط تأکید کردند.
چندی پیش نیز گروه دوستی پارلمانی ایران و مالزی به کوالالامپور سفر کردند.
*مناسبات ایران و مالزی
روابط سیاسی ایران و مالزی در سال ۱۳۴۵ با تأسیس سفارت مالزی در تهران آغاز و سفیر ایران در بانکوک هم به عنوان سفیر آکردیته در مالزی منصوب شد. بعد از انقلاب اسلامی و در سال ۱۳۶۱ سفارت جمهوری اسلامی ایران در کوالالامپور افتتاح شد و از آن زمان روابط دو کشور وارد مرحله جدیدی شده و رفت و آمدها بین مقامات دو کشور برقرار شد.
مالزی واقع در جنوب شرقی آسیا به پایتختی کوالالامپور که سازمان‌های دولتی و وزارتخانه‌های این کشور در شهر جدید پوتراجایا (پایتخت اداری) واقع شده است. اسلام دین رسمی مالزی است و از تعداد ۳۲.۳ میلیون جمعیت این کشور حدود ۶۱ درصد از مردم مسلمان و اغلب آنها شافعی هستند. برخی فرقه‌های دیگر مثل صوفیه و اسماعیلیه نیز در این کشور زندگی می‌کنند.
پس از پیروزی انقلاب اسلامی و شکل گیری مناسبات جدید بین دو کشور، شاهد رفت و آمدها بین مقامات دو کشور بودیم. آنچنانکه آیت‌الله اکبر هاشمی رفسنجانی در سال سال ۱۳۷۳ به مالزی سفر کرد. پس از آن هم محمدخاتمی سه سفر در چارچوب مناسبات دوجانبه، شرکت در اجلاس سران جنبش عدم تعهد و همچنین سازمان کنفرانس اسلامی (سال۱۳۸۱) به این کشور داشت. محمود احمدی‌نژاد هم سه سفر به مالزی انجام داد، او در اسفند ماه ۱۳۸۴ سفر دوجانبه، مرداد ۱۳۸۵ برای شرکت در اجلاس فوق العاده سران کشورهای اسلامی و تیر ماه ۱۳۸۷ به منظور شرکت در اجلاس سران دی هشت به این کشور سفر کرد. در سال ۱۳۹۵ هم حسن روحانی رئیس جمهور وقت ایران در قالب سفر منطقه‌ای به مالزی رفت. روحانی همچنین در اواخر آذر سال ۱۳۹۸ برای شرکت در فروم کوالالامپور به مالزی سفر کرد.
معصومه ابتکار معاون سابق رئیس جمهور در امور زنان و خانواده نیز در تیر ۱۳۹۷ به عنوان نماینده ویژه رئیس جمهور به مالزی سفر و با نخست وزیر و معاون نخست وزیر مالزی دیدار کرد.
ششم شهریور ۱۳۹۸ محمدجواد ظریف وزیر سابق امور خارجه به سه کشور آسیایی چین، ژاپن و مالزی در شرق آسیا سفر کرد. وی روز پنجشنبه هفتم شهریور ماه با «ماهاتیر محمد» نخست‌وزیر پیشین و «سیف الدین عبدالله» همتای مالزیایی خود در پوتراجایا دیدار و گفتوگو کرد.
پس از آن هم «داتو ویرا حاجی مرزوقی یحیی» فرستاده ویژه نخست‌وزیر مالزی به تهران آمد و ۲۶ آبان ۱۳۹۸ با حضور در محل وزارت امور خارجه با ظریف دیدار و گفتوگو کرد.او در این سفر از سوی «ماهاتیر محمد» نخست‌وزیر مالزی از حسن روحانی رئیس جمهور سابق برای شرکت در کنفرانس بین‌المللی کوالالامپور که با هدف بررسی مسائل و معضلات جهان اسلام و یافتن راه‌حل در شرایط جدید بین‌المللی در مالزی برگزار شد، دعوت کرد. در همین راستا حسن روحانی ۲۷ آذرماه ۱۳۹۸ به مالزی سفر و در اجلاس سران کوالالامپور ۲۰۱۹ حضور یافت و سخنرانی کرد.
«داتو قمرالدین جعفر» معاون وزیر امور خارجه مالزی هم در سفرش به منطقه ۱۷ فروردین ۱۴۰۰ با سید رسول مهاجر معاون سابق دیپلماسی اقتصادی وزارت امور خارجه درخصوص توسعه روابط دوجانبه و موضوعات منطقه‌ای دیدار و گفتوگو کرد.
ماهاتیر محمد نخست‌وزیر پیشین مالزی دو بار در سال‌های ۱۳۷۲ و ۱۳۷۶ به تهران سفر کرد. عبدالله احمد بداوی برای شرکت در اجلاس سران دی هشت (در سال ۱۳۸۲) و همچنین در سال‌های ۱۳۸۴ و۱۳۸۷ در چارچوب دو و چندجانبه به ایران سفر کرد. «پاندیکار امین» رئیس مجلس نمایندگان مالزی نیز چندین بار به ایران سفر کرد.
از جمله موافقت‌نامه‌هایی که بین دو کشور به امضا رسیده می‌توان به موافقتنامه تجاری ایران و مالزی در سال ۱۹۸۹، موافقتنامه همکاری فرهنگی در سال ۱۹۹۱، موافقتنامه اجتناب از اخذ مالیات مضاعف در سال ۱۹۹۲، موافقتنامه تشویق و حمایت از سرمایه‌گذاری متقابل در سال ۲۰۰۲، موافقتنامه خدمات حمل و نقل هوایی در سال ۲۰۰۵ اشاره کرد. همچنین در سال ۱۴۰۱ متن نهایی ۳ موافقتنامه همکاری حقوقی و قضایی، معاضدت قضایی در امور کیفری، استرداد مجرمان، انتقال محکومان به حبس بین دو کشور پاراف شده و منتظر امضا نهایی است. هیأت وزیران در جلسه مورخ ۴ اسفند ۱۴۰۰، با هدف گسترش مناسبات حقوقی و قضائی بین دولت‌های ایران و مالزی و حمایت از اتباع ایرانی در زمینه امور کیفری و نیز تسهیل روند انتقال محکومان به حبس، با پیشنهاد وزارت دادگستری مبنی بر صدور مجوز برای مذاکره، پاراف و امضای موقت موافقتنامه انتقال محکومان به حبس بین دو کشور موافقت کرد.
بر اساس اعلام اداره آمار مالزی حجم مبادلات اقتصادی بین دو کشور در سال ۲۰۲۲ حدود ۸۳۶ میلیون دلار بوده است. صادرات مالزی ۷۸۲ میلیون دلار که عمدتا روغن پالم و صادرات ایران ۵۴ میلیون دلار شامل شیلات، خشکبار و پتروشیمی بوده است. روزنامه «مالای میل» در گزارشی ایران را هشتمین شریک تجاری بزرگ مالی و یازدهمین صادرکننده به این کشور در بین کشورهای حوزه غرب آسیا خوانده بود و مبادلات تجاری دو کشور در مقایسه با سال گذشته روند افزایشی داشته است.
مالزی همچنین به قطعنامه ضد ایرانی شورای حقوق بشر سازمان ملل متحد در سوم آذر ۱۴۰۱ رای ممتنع داد. این قطعنامه با ۲۵ رأی موافق، ۶ رأی مخالف و ۱۵ رأی ممتنع به تصویب رسید. چین، پاکستان، اریتره، ونزوئلا، کوبا و ارمنستان به این قطعنامه رأی منفی دادند. بولیوی، برزیل، کامرون، ساحل عاج، هند، اندونزی، قزاقستان، مالاوی، مالزی، موریتانی، نامبیا، قطر، سنگال، سودان، امارات و ازبکستان به قطعنامه مذکور رأی ممتنع دادند.
