سید جلال ساداتیان درمورد روابط ایران و انگلستان در ۷۰ سال گذشته گفت: الیزابت دوم پادشاه انگلستان از جنگ دوم جهان تاکنون ریاست حاکمیت انگلستان را بر عهده داشت. در انگلستان پادشاه به ظاهر نقش تشریفاتی دارد و بیشتر، احزاب تغییر می‌کنند. بیانیه‌ای را هم که ملکه در ابتدای شروع به کار هر دولتی به عنوان سرفصل سیاست‌ها قرائت می‌کند احزاب می‌نویسند و به ملکه می‌دهند و وی با بیان آن، دولت‌ها را تایید می‌کند و اکنون که ملکه فوت شده است، پسرش بعنوان پادشاه جدید این بیانیه را می‌خواند.
ساداتیان بیان کرد: در سال‌های طولانی سلطنت ملکه، دولت‌های مختلفی سر کار آمدند و قدرت میان حزب محافظه‌کار و حزب کارگر دست به دست شده است.
وی عنوان کرد: ملکه فقط سلطنت می‌کند نه حکومت. در واقع وی فرمانده کل قوا است و سیاست‌هایی را که احزاب نوشته‌اند را ابلاغ می‌کند. به لحاظ تشریفاتی، ملکه رییس مذهبی کلیسای کانتربوری (انگلیکان) را تعیین می‌کند. این کلیسا یک شورا دارد زمانی که رئیس شوراها فوت می‌شود بقیه از میان خودشان فرد بعدی را انتخاب کرده به ملکه اطلاع می‌دهند و ملکه حکم او را صادر می‌کند و اختیارات وی تا این اندازه است.
مدیرکل اسبق شرق آسیای وزارت امور خارجه اظهار کرد: با وجود اینکه انگلستان قانون اساسی ندارد اما می‌توان گفت که به طور سنتی، مُر قانون رعایت می‌شود. قوانینی که دارند و عملکردهایی را که در مقاطع مختلف انجام داده‌اند و مورد پذیرش قرار گرفته به شکل قانون درمی‌آید و بر مبنای قوانینی که پارلمان بر آنها صحه می‌گذارد عمل می‌کنند.
ساداتیان ادامه داد: این سیستم بیش از ۳، ۴ قرن در انگلستان برقرار است لذا دولت‌های آنها سال‌های طولانی بر همین مبنا حرکت می‌کنند.
وی اضافه کرد: آنچه که از جنگ جهانی دوم و همزمان با اوایل روی کار آمدن ملکه انگلیس در سال ۱۹۵۳ مصادف با دهه ۱۳۲۰ شمسی، در آن دهه اتفاق خاصی رخ نداد اما اواخر دهه ۲۰ از سال ۱۳۲۹ شمسی زمزمه ملی شدن نفت پیش آمد و تا سال ۱۳۳۱ ادامه پیدا کرد و همان زمان ماجرای ملی شدن صنعت نفت پیش آمد و بعد از آن، موضوع کودتای ۲۸ مرداد علیه دولت مصدق پیش آمد.
سفیر اسبق کشورمان در انگلیس بیان کرد: این کودتا را عمدتا دولت‌ها یا همان احزاب حاکم در انگلستان انجام دادند اما به لحاظ سلطنتی همزمان با اوایلی است که ملکه بر سر کار آمد. اما در اسناد و مدارک، کودتای آمریکایی نام گرفته بود و حتی در برخی از خاطراتی هم که نوشته شده، نقش انگلستان را در کودتا ۲۸ مرداد ذکر می‌کند.
ساداتیان خاطرنشان کرد: روابط ایران و انگلستان در قبل از انقلاب حدود ۹ سال بعد از کودتای ۲۸ مرداد در دوران مصدق قدری تیره شده بود، به تدریج بهبود پیدا کرد و به سمت عادی شدن پیش رفت که با ثباتی که آنها در حاکمیت ایران دیدند ملکه انگلستان در سال ۱۳۳۹، تنها سفر خود را به ایران و تهران و اصفهان داشت.
وی افزود: بهبود روابط ایران و انگلستان تا جایی پیش‌رفت که ایران در دهه ۵۰ وام قابل توجهی به انگلستان داد که بتوانند مشکل آب لندن را حل کنند و تا جایی که اطلاع دارم هنوز این پول تسویه نشده است.
کارشناس مسائل بین الملل یادآور شد: از زمانی که نفت در سال ۱۹۰۱ در مسجد سلیمان کشف شد و انگلستان متوجه نفت ایران شد، آمدند و امتیاز دارسی را از ایران گرفتند و در سال‌های بعد نفت ایران به شرکت بریتیش پترولیوم واگذار شد. در جنگ اول و دوم جهانی انگلستان از نفت ارزان ایران استفاده کرد و کشتی‌ها و سیستم تامین انرژی آنها به خوبی کار کردند.
ساداتیان بیان کرد: در سال ۱۳۲۹ که مصدق آمد از طریق مجلس به‌دنبال ملی شدن نفت بودند و در نهایت هم موفق می‌شوند، و نسبت به نفت مجانی که از ایران می‌برند از دولت انگلستان خلع ید می‌کنند. از اینجا دعوای آنها با دولت ایران بوجود می آید و درصدد سرنگونی دولت مصدق برمی‌آیند.
وی تصریح کرد: البته بعد از کودتای ۲۸ مرداد هم بریتیش پترولیوم از نفت ایران سهم داشت اما در اینجا با شرکت ۷ خواهران آمریکایی سهیم شدند و بعد از آن تحت عنوان کنسرسیوم نفت ایران را می‌برند. به دلیل افزایش قیمتی که در اوپک به پیشنهاد محمدرضا پهلوی اتفاق افتاد و نفتی که از ایران فروخته می‌شد از یک دلار تا ۱۲ دلار افزایش پیدا کرد.
مدیرکل اسبق شرق آسیای وزارت امور خارجه عنوان کرد: در آن دهه توسعه روابط با انگلستان بیشتر می‌شود از جمله آنها بحث اعزام دانشجو نسبت به قبل، شدت بیشتری گرفت و برخی از صنایع ایران ارتباطات بیشتری را برقرار می‌کنند و بسیاری از صنایعی که در ایران شکل می‌گیرند از انگلستان می‌آید و در نتیجه وابستگی صنعتی بیشتری میان ایران و انگلستان اتفاق می‌افتد و این موضوع موجب شد که در بٌعد اقتصادی ارتباط عمیق‌تری با انگلستان برقرار شود.
ساداتیان گفت: زمانی که انقلاب اسلامی اتفاق می‌افتد حوادث شور و حرارت انقلابی دامن آمریکا را هم می‌گیرد. در تهران دانشجویان سفارت آمریکا را گرفتند و متقابلا در انگلستان هم عده‌ای تحت عنوان گروه تروریستی خلق عرب به سفارت ما در انگلستان حمله می‌کنند و موجب انفجار و آتش‌سوزی در سفارت شده و به شهادت رسیدن دو تن از دیپلمات‌های ما از جمله شهید لواسانی می‌شود.
وی ادامه داد: در این مقطع روابط ایران و انگلستان با تردید و اعتراض و مشکلاتی مواجه می‌شود.
این کارشناس مسائل بین‌الملل بیان کرد: انگلستان به شکل‌هایی از منافقین و گروه‌هایی که با ایران در تضاد هستند حمایت می‌کرد و به آنها میدان می‌داد و این گروه‌ها که در انگلستان حضور داشتند علیه ایران تبلیغاتی را انجام می‌دهند. در دوران جنگ هم در بُعد دیپلماتیک و نظامی از طریق ادواتی که در اختیار صدام قرار می‌دهند به وی کمک می‌کنند.
ساداتیان خاطرنشان کرد: ما در زمان شاه قراردادهایی با انگلستان داشتیم که از آنها تانک چیفتن خریداری کنیم. همچنین قرارداد خرید کشتی و دو ناو جنگی تنب بزرگ و کوچک و ناو تدارکاتی خارک را داشتیم که آنها را تا مدت‌ها به ما تحویل نمی‌دادند اما در نهایت با مذاکرات و گفت‌وگوهایی که انجام شد قطعات یدکی تانک‌های تحویل شده قبل از انقلاب را هم به ما دادند.
وی ادامه داد: قبل از انقلاب قرار بر این شد که توپی که ایران جداگانه از پرتغال خریده بود را بر روی عرشه کشتی سوار کنند و به ایران تحویل بدهند اما ناو خارک را بدون آن به ایران تحویل دادند.
کارشناس مسائل بین‌الملل گفت: در بحث صنایع شیمیایی هم که صدام موفق شد بمب‌های شیمیایی را علیه کُردهای ایران استفاده کند عنوان شد که علاوه بر آلمان، انگلستان هم دستی در این کار داشت و همه این موضوعات موجب می‌شد که ایران هم با اعتراض با انگلستان برخورد کند.
ساداتیان ادامه داد: بعد از انقلاب و بعد از اینکه به سفارت ایران در انگلستان حمله شد سطح روابط ما پایین باقی مانده بود و بعد از پرویز راجی آخرین سفیر شاه در انگلستان، ما سفیری در این کشور نداشتیم. اینگونه اتفاقات موجب می‌شد روابط ما با این کشور به سطح عادی نرسد اما در دوره آقای خاتمی سطح روابط دوباره به سطح سفارت رسید اما بعد از ماجرای سلمان رشدی هم ارتباط ما با انگلستان به‌طور کامل قطع شد و به سطح دفتر حفاظت منافع رسید.
وی عنوان کرد: بعد از آغاز جریان مذاکرات هسته‌ای، به‌تدریج روابط در سطح سفارت برقرار شد و به سطح سفیر افزایش پیدا کرد. در تهران عده‌ای به سفارت انگلستان حمله کردند و برای مدتی روابط ما با انگلستان تیره کرد و دوباره روابط به سطح سفیر نزدیک شد اخیرا هم در آخرین اقدامات تلاش می‌شود که سطح سفارتی خود را از طرفین حفظ کنند.
مدیرکل اسبق شرق آسیای وزارت امور خارجه با اشاره به نوع روابط ایران و انگلستان افزود: تعداد قابل توجهی از خانواده‌های ایرانی در انگلستان زندگی می‌کنند و تعدادی دانشجو در این کشور داریم، رفت و آمدها در سطوح مختلف در انگلستان اتفاق می‌افتد.
سفیر اسبق ایران در انگلستان خاطرنشان کرد: به هر حال ما روابط عادی و معمولی با انگلستان نداشتیم در مقاطعی روابط ما با این کشور انگلستان خوب و مثبت و در مقاطعی هم تیره بوده است و سطح روابط ما در سطح سفارت یا کارداری و گاهی از سطح کارداری به سطح دفتر حفاظت منافع در دوران انقلاب اسلامی کشیده شده است.
ساداتیان بیان کرد: در حال حاضر انگلستان به عنوان یکی از اعضای گروه مذاکره کننده ۱+۴ در آخرین اقداماتی که در حال انجام است بیشتر به عنوان میانجی‌گری نماینده اتحادیه اروپا ایفای نقش می‌کند و سه کشور اروپایی فرانسه، بریتانیا و آلمان هم که عضو ۱+۴ هستند تلاش دارند تا آمریکا را هم وارد قرارداد برجام کنند.
وی اضافه کرد: سلطنت چارلز تاثیر چندانی بر روابط تهران و بریتانیا ندارد و این دولت‌ها در آمریکا هستند که سیاست و روابط با کشورهای مختلف از جمله با جمهوری اسلامی را اداره می‌کنند در نتیجه با روی کار آمدن چارلز سوم نخست وزیر جدید بریتانیا انتظار تغییر خاصی را از کشور انگلستان نداریم.
