اتفاقات چند روز اخیر در عراق را می‌توان از دو بُعد مورد ارزیابی قرار داد اولاً از نظر سیاست خارجی و تحولات بین‌المللی و دوماً از نظر داخلی و تاثیراتش بر سایر وقایع که البته تشریح و تحلیل آن از نگاه راهبردی می‌تواند در فهم مسائل منطقه و کشور دوست و برادر عراق کمک شایانی کند.
در ابتدا باید یادآوری کنم که هیچ‌گاه نباید از این موضوع غافل شد که تمام فتنه‌هایی که در سطوح قومی و نژادی با گرایش امنیتی در منطقه غرب آسیا به وجود می‌آید به صورت قطعی ریشه در جریان غربی–عِبری به سرکردگی ایالات متحده دارد، لازم به ذکر است راهبرد اصلی ایالات متحده در طول سال‌های گذشته «جلوگیری از تشکیل دولت» و به تبع آن عدم برقراری ثبات و امنیت در آن کشور‌ها است.
اما در بُعد داخلی اقدام معنادار آیت الله حسینی حائری ، مقتدی صدر را در یک سردرگمی عجیبی قرار داده است. حضرت آیت الله حائری که پس از شهید آیت الله سید محمد صدر و به وصیت ایشان به عنوان مرجع دینی مقلدان ایشان معرفی شده بود، اعلام کرد به دلیل ناتوانی جسمی از مرجعیت استعفاء داده و از مقلدانش خواست تا از «حضرت آیت الله خامنه ای» که شایسته‌ترین فرد برای رهبری امت اسلامی است پیروی کنند. ایشان اضافه کرده‌اند هر کسی بخواهد با بهره بردن از نام دو شهید صدر میان مردم عراق اختلاف بیندازد، در حالی که فاقد درجه اجتهاد و دیگر شرایط لازم است و بخواهد رهبری شرعی را بر عهده بگیرد از صدری‌ها نیست.
این مرجع شیعیان اگرچه نامی از مقتدی صدر نبرده؛ اما پر واضح است که با این اقدام ضمن برائت از مقتدی، خواسته تا تکلیف مقلدان خود را در این بزنگاه حساس روشن و برایشان راه را از چاه مشخص نماید. ایشان با این اقدام تاریخی، ضمن اثبات بصیرت و آگاهی بی‌نظیرشان پیام بسیار مهم و معناداری منتقل کردند و در واقع حق را از باطل مشخص نمودند.
نام بردن از آیت الله خامنه‌ای و معرفی ایشان به مقلدان خود، ضمن روشن کردن مسیر برای مردم عراق، خصوصاً حامیان جریان صدر، حاوی این پیام بود که هم مردم و هم مقتدی صدر بدانند طرف حق و طرف باطل کدام است.
این حرکت آیت الله حائری بنیان‌های تفکرات مقتدی صدر را فرو خواهد ریخت و حامیان واقعی شهیدان صدر را از اردوگاه مقتدی دور خواهد کرد. هر چند مقتدی صدر پس از این تصمیمِ آیت الله حائری اعلام کرد برای همیشه از سیاست کناره خواهد گرفت، لیکن با سوابقی که از وی موجود است، احتمال تحرکات مجدد از سوی او وجود دارد، و یقیناً اگر زمانی تصمیم به بازگشت بگیرد، هستند نفوذی‌هایی که اراذل و اوباش را گرد او جمع کنند و سبب آشفتگی شوند.
اما اتفاق مهم این امر مشروعیت‌زدایی از مقتدی صدر بود که جبهه‌بندی‌ها را روشن و تکلیف جریان‌های شیعی عراق را روشن‌تر از پیش نمود.
لازم به توضیح است سخنرانی مقتدی صدر و تعیین ضرب‌العجل برای طرفدارانش جهت پایان دادن به درگیری همچنین اعلام برائت از کسانی که به طور احتمالی قصد ادامه این مسیر را داشتند و بیان تبعیت محض از مرجعیت خود، نشان از این دارد که او به عمق این فاجعه و تبعات آن در آینده پی برده است.
اکنون با این دو اقدام برخورد با قانون‌شکنان و اوباش برای دستگاه‌های امنیتی عراق راحت‌تر شده است، زیرا حق روشن‌تر از همیشه شده و قطعاً عقلای عشایر عراق درک بهتری از شرایط خواهند داشت، خصوصاً آن که در بیانیه آیت الله حائری تلویحاً بر ادعای رهبری احتمالی مقتدی صدر خطی قرمز کشیده شده است.
در پایان باید گفت این حرکت تاریخی آیت الله حائری همچنین پیروان واقعی شهیدان صدر را به پیروان حضرت آیت الله سیستانی و محور مقاومت نزدیک‌تر می‌کند، خصوصاً اینکه در روز‌های اخیر صدری‌ها در واکنش به مواضع نماینده آیت الله سیستانی که مردم را صرفاً به تبعیت از مرجعیت و نه شخص دیگری دعوت کرده بود واکنش‌های غیر منطقی نشان داده بودند و تکلیف جریان صدر را برای همیشه در تحولات عراق روشن کرد.
محمدحسن دهقانی کارشناس مسائل استراتژیک
