«الکساندر کنیازف» استاد دانشگاه دولتی سنت پترزبورگ روسیه و محقق ارشد موسسه مطالعات بین المللی دانشگاه روابط بین المللی مسکو در یادداشتی به بررسی اهمیت و نتایج سفر «ولادیمیر پوتین » رئیس جمهور روسیه به جمهوری اسلامی ایران پرداخت.
در این یادداشت آمده است: رویدادهای جهانی سال 2022 مرحله جدیدی در روابط روسیه و ایران و نزدیکی پویای دو کشور را رقم خواهد زد که سفر کنونی «ولادیمیر پوتین» رئیس جمهور روسیه به تهران شاخص مهم این روند خواهد بود.
شاید به نظر برخی اینگونه برسد که نزدیکی روسیه و ایران تنها به معنای تشریک مساعی برای قالب بندی مجدد سیستم روابط بین المللی بر مبنای اصل «دشمنِ دشمن من دوست من است» خواهد بود. ولی در حقیقت این نزدیکی و رسیدن به بالاترین سطح مشارکت یک ضرورت عینی است، این نیاز حیاتی هر دو کشور از نظر منافع ملی است که طی مدت زمان طولانی در حالت انباشته شدن قرار دارد. کافی است به این نکته اشاره شود که در این روند عنصر بسیار حساسی مانند روابط در واقع هم پیمانی در جنگ سوریه شکل گرفته است.
البته مانند هر حرکتی، مناسبات دوجانبه نیز دارای تناقضات فراوانی است، اما تجربه نشان می‌دهد که بر این تناقضات به نفع دستیابی به نتایجی که برای هر دو طرف مهم باشد، می‌توان فائق آمد.
توافقنامه انرژی که در آستانه سفر پوتین بین شرکت ملی نفت ایران و شرکت «گازپروم» روسیه به امضا رسید، قادر به تاثیرگذاری عمیق بر جغرافیای سیاسی در حال تغییر جهان بوده و منابع انرژی را در جهت افزایش اهمیت کشورهای شرق در دنیای در حال شکل گیری چند قطبی قرار خواهد داد.
گذار از بحث به اجرای واقعی کریدور حمل و نقل بین المللی «شمال-جنوب» که نخستین قطار آن از طریق شاخه شرقی این کریدور عبور کرد، می‌تواند تصویر همه ارتباطات اوراسیا را به طور اساسی تغییر دهد. بر اساس جمله معروف که «جهان دیگر هرگز مثل سابق نخواهد بود»، مسکو و تهران به بازیگران متحد این تغییرات تبدیل شده و از آن نه تنها در راستای منافع خود استفاده خواهند کرد، بلکه در جهت بسیج اقدامات تعداد قابل توجهی از کشورهای که مخالف سلطه غرب بر فرآیندهای جهانی است، گام بر خواهند داشت.
روابط دوجانبه بین روسیه و ایران همچنین از طریق همکاری در قالب‌های چند جانبه نیز در حال تکمیل شدن است: در ماه سپتامبر در اجلاس سران سازمان همکاری های شانگهای در «سمرقند» روند پیوستن کامل جمهوری اسلامی به این سازمان نهایی خواهد شد. تردیدی نیست که درخواست ایران برای مشارکت در «بریکس» نیز پذیرفته خواهد شد. ضمنا نقش طرف روسی در این موارد هم غیر قابل انکار است.
مشارکت فزاینده ایران در اتحادیه اقتصادی اوراسیا که مهمترین پروژه همگرایی برای روسیه محسوب می‌شود، از اهمیت بالایی برخوردار است. حتی نتایج توافقنامه موقت و به لحاظ محتوایی محدود آن در مورد منطقه آزاد تجاری بین ایران و اوراسیا نشان از کارایی بالای چنین تعاملی داشته و شکی نیست که در آینده نزدیک توافقنامه‌ای تمام عیار منعقد خواهد شد که شامل لیست گسترده ای از انواع کالاها همراه با کاهش عوارض خواهد بود.
احتمالاً در آینده نه چندان دور، نیاز به سطح قابل توجه تری از تعاملات بین اتحادیه اوراسیا و جمهوری اسلامی پیدا شود: به عنوان مثال، عضویت ناظر ایران در این سازمان با چشم انداز حضور کامل در یک دوره نسبتا طولانی‌تر.
آغاز معاملات روبل روسیه در بازار ارز ایران
همزمان با سفر پوتین، در بازار ارز ایران معاملات با روبل روسی برگزار شد. یکپارچه سازی سیستم‌های بانکی و همچنین سیستم‌های نقل و انتقالات بانکی و سایر مکانیسم‌های مالی و پولی به دو کشور این امکان را می‌دهد تا منصرف شدن از سوئیفت (SWIFT) را به خوبی جبران کرده و روی ایجاد یک سیستم جدید که برای کشورهای مختلف نیز جذاب باشد، کار کنند.
از این نظر، همکاری بین روسیه و ایران در حوزه بانکی و مالی می‌تواند برای سایر کشورهای مناطق همسایه نظیر خاورمیانه، قفقاز، آسیای مرکزی و آسیای جنوبی مفید باشد. همکاری‌های موثر ایران و روسیه در این زمینه روی این مناطق و حتی فراتر از آن تاثیر خواهد داشت.
بدون تردید توافقنامه همکاری‌های راهبردی جامع بین روسیه و ایران که قرار است به مبنای قانونی قوی جهت توسعه و نزدیکی هرچه بیشتر دو کشور تبدیل شود، دستیابی به سطح جدید مناسبات میان مسکو و تهران را در پی خواهد داشت. این امر در ردیف مجموعه‌ای از فرآیندهای بین المللی در حال شکل گیری، منجر به تحولات مهمی در سطح منطقه‌ای و جهانی خواهد شد.
