بدون شک در هفته‌ی گذشته علی باقری کنی، معاون سیاسی وزارت امور خارجه ، یکی از برجسته‌ترین سیاستمداران جهان در نگاه رسانه‌ها بود. زیرا هر کلامی از زبان این دیپلمات ارشد ایرانی، منجر به بروز انواع تحلیل و تفسیر از رسانه‌های مختلف داخلی و خارجی شد.
باقری ترجیح داد، قبل از آغاز گفتگوها برای رفع تحریمها ی ظالمانه علیه کشورمان و همچنین تمکین ایالات متحده برای اجرای برجام و قطعنامه‌ی شورای امنیت، با مقامات سه عضو اروپایی برجام وارد رایزنی شود.
وی قبل از اعزام به اروپا در توئیتر نوشت: از هیچ کوششی برای پیشبرد منافع ملی خود از جمله لغو تحریم‌های غیرقانونی فروگذار نخواهیم کرد.
اولین نکته‌ای که در نحوه سفر باقری به چشم خورد، سیاست تیم جدید مذاکره کننده کشورمان در برخورد با سه کشور اروپایی (فرانسه، انگلیس و آلمان) و مذاکره به صورت مجزا بود. از آنجایی که این سه کشور علی‌رغم وجود اختلافات در بین خود، بواسطه اتخاذ مواضع غیرسازنده در برابر کشورمان متحد می‌شوند، این تصمیم می‌تواند هوشمندانه باشد.
مذاکره مجزا با کشورهای اروپایی، هوشمندانه است
از طرف دیگر اروپایی‌ها به عنوان کشورهای مستقل عضو برجام، شریک جرم آمریکا در سرپیچی از قطعنامه شورای امنیت هستند. زیرا در سال‌های اخیر همسو با آمریکایی‌ها در ایجاد فشار و تحمیل مشکلات بر علیه مردم ایران اهتمام داشتند.
نکته‌ی دوم، جلسه علی باقری با شمار زیادی از خبرنگاران و فعالین رسانه‌ای حوزه دیپلماسی قبل از سفر به اروپا بود. بنابر روایت نگارنده، در این جلسه وی در فضای صمیمی پس از ارائه توضیحات از روند مذاکرات گذشته، به سوالات و ابهامات همه‌ی حضار به تفصیل پاسخ داد.
هماهنگی امیرعبداللهیان و باقری برای پیشبرد منافع ملی
نکته‌ی مهم آخر، تماس تلفنی امیرعبداللهیان با همتایان برجامی خود قبل از سفر آقای معاون به اروپا بود که تضمین‌کننده کارآمدی سفر پیش‌روی باقری و نشان‌دهنده همکاری مطلوب بین سرمربی و کاپیتان تیم ملی مذاکره کننده کشورمان است.
امیرعبداللهیان در تماس تلفنی با «ژان ایو لودریان» وزیر امور خارجه فرانسه، بر افزایش توان دفاعی کشورمان تاکید کرد و با بیان اینکه ایران خواهان دستیابی به توافق خوب است، مسئولیت آمریکا در بروز وضعیت کنونی برجام و نقش سکوت سه کشور اروپایی در زیاده‌خواهی آمریکا را به وی یادآوری کرد.
وزیر خارجه فرانسه نیز در این تماس با بیان اینکه پاریس از بازگشت همه طرفها به برجام حمایت می‌کند و هر آنچه در توان داشته باشد در این راستا انجام می‌دهد، ابراز امیدواری کرد که گفت‌وگوهای پیش رو در وین با پیشرفتی سریع همراه شود.
امیرعبداللهیان در تماس تلفنی دیگر با «لیز تراس» همتای انگلیسی خود به گفتگو پرداخت و یادآور شد که بخش اعظم توافقات تجاری بین دو کشور پس از برجام اجرایی نشده و ارتقای حجم تجارت و تسهیل مراودات مالی بین دو کشور نیازمند افزایش تحرک و اقدامات لندن است.
سکوت در برابر اقدامات آمریکا منجر به وخامت اوضاع می‌شود
وزیر امور خارجه کشورمان همچنین بر مسئولیت آمریکا در به وجود آمدن شرایط کنونی تأکید کرد که برخی طرفها نیز با مسئولیت‌ناپذیری و سکوت در برابر اقدامات آمریکا، به بروز وضعیت فعلی دامن زده‌اند.
وی به همتای انگلیسی یادآور شد، عادی‌سازی روابط تجاری با ایران یکی از تعهداتی بوده است که طرف مقابل در برجام پذیرفته است و این موضوع باید به نحو کاملی در مذاکرات وین محقق شود.
«هایکو ماس» مخاطب سومی بود که امیرعبداللهیان در گفتگو با وی آمریکا را مقصر اصلی وضع موجود دانست. وی همچنین تصریح کرد خروج آمریکا و بدعهدی سه کشور اروپایی بی‌اعتمادی را به شکل فزاینده‌ای افزایش داده و لغو کامل تحریمها یک ضرورت است.
گزارش عجیب روزنامه اصلاح‌طلب
اما تحرکات دیپلماتیک دستگاه سیاست خارجی کشورمان به مذاق حامیان دیروز «دنیای گفتمان‌ها» خوش نیامد و روزنامه‌ی اصلاح‌طلب اعتماد روز پنج‌شنبه ۲۰ آبان در یک گزارش عجیب، تلاش‌ها برای گشایش و رفع تحریم‌های ظالمانه را مورد انتقاد قرار داد و نوشت: به نظر نمی‌رسد در حالی که معاون سیاسی یک وزیر راهی سه کشور است ضرورتی برای این تماس تلفنی در سطح وزرا باشد. آیا دلیل این تماس جبران عدم موافقت تروئیکا برای دیدار وزرای خارجه با علی باقری بوده است؟
این گزارش که به طرز محسوسی سعی در القای ابهام در سفر باقری دارد، در حالی نوشته شده است که نویسنده در جلسه تفصیلی معاون سیاسی وزارت امور خارجه با خبرنگاران شرکت و از جزئیات سفر اطلاع داشت.
مذاکرات هسته‌ای در سال ۱۳۹۴ به پایان رسید
باقری در اولین ایستگاه اروپایی، در وزارت امور خارجه فرانسه با «فیلیپ ارورا» همتای خود در مذاکرات دیدار و گفتگو کرد. وی همچنین در تشریح جزئیات سفر خود با رسانه‌ها به اظهارات «لودریان» وزیر امور خارجه فرانسه مبنی بر اینکه مذاکرات احیای برجام باید از جایی که تا ۲۰ ژوئن رسیده بود از سر گرفته شود، واکنش نشان داد و گفت: ما مذاکرات هسته‌ای نداریم، چون موضوع هسته‌ای در سال ۱۳۹۴ در قالب توافقی که بین ایران و ۱+۵ شکل گرفت به طور کامل توافق حاصل شد.
این واکنش صحیح از آنجایی منشا می‌گیرد که طرف غربی با خلق ادبیاتی مانند پرونده هسته‌ای» و یا «مذاکرات برجام» به دنبال بازگشایی باب مذاکره مجدد برای کسب امتیازات بیشتر از پرونده‌های مختومه شده است. در مورد نقطه شروع مذاکرات نیز فرانسوی‌ها به خوبی می‌دانند که نقطه‌ی شروع مذاکرات ۲۰ ژوئن نیست بلکه لحظه خروج آمریکا از برجام است و این کشور به عنوان متهم شماره یک باید اقدامات جبرانی خود را آغاز کند.
«فعالیت هسته‌ای» به جای «پرونده‌هسته‌ای»
موضوع پرونده‌ی هسته‌ای نیز بحث انحرافی دیگری است که طرف غربی دنبال می‌کند. زیرا پرونده ساختگی هسته‌ای کشورمان پیش‌تر در برجام بسته شده است و امروز ما صرفاً «فعالیت هسته‌ای» را تحت قوانین بین‌المللی و نظارت آژانس بین‌المللی انرژی اتمی داریم.
باقری در گفتگویی دیگر که با روزنامه فرانسوی فیگارو انجام داد، بر عدم فرسایشی شدن مذاکرات تاکید کرد و گفت: بهترین گزینه برای ما توافقی است که حقوق مردم و منافع ما را تامین کند. قرار نیست تا ابد میز مذاکرات در وین برقرار باشد، بلکه قرار است مذاکرات در وین به توافق منجر شود.
تجربه ثابت کرده است طرف آمریکایی اگر بدون چارچوب مشخص در مذاکرات شرکت کند، با مطرح کردن زیاده‌خواهی‌های دیگر، فضای مذاکرات را به سمت مسیر بن‌بست و مقصر جلوه دادن طرف مقابل می‌برند. الان نیز لغو تحریمها چارچوب مشخص و مطالبه ایران است.
خطیب‌زاده: همه‌ی تحریمها باید لغو شود
سعید خطیب‌زاده سخنگوی وزارت امور خارجه کشورمان نیز در همین راستا گفت: آمریکایی‌ها فراموش نکنند که تحریم‌های غیرقانونی را که در دولت ترامپ اعمال و در دولت بایدن به آن اضافه شد، باید لغو کنند.
وی تاکید کرد: مسیر بازگشت آمریکا به برجام روشن است آنان باید بپذیرند به عنوان مقصر وضع کنونی از مسیری که رفتند، بازگردند.
در واکنش به این مواضع منطقی از سوی دستگاه دیپلماسی ایران، صادق زیباکلام فعال سیاسی اصلاح طلب در توئیتر نوشت: من نمی‌دانم چرا جناب خطیب زاده اینقدر با غربی‌ها رودربایستی دارند. ایشان فقط سه تا از شروط ایران برای بازگشت به برجام را اعلام کردند؛ عذرخواهی آمریکا، لغو همه تحریمها و ضمانت خارج نشدن از برجام. شرط چهارم که بایدن میبایستی دو دورکولی دور میدان آزادی به آقای رئیسی بدهند را ذکرنکردند.
به‌نظر می‌رسد نگارنده این توئیت بدون درنظر گرفتن عزت ملی انتظار دارد ایران بابت لگدمال شدن یک توافقنامه بین‌الملل از طرف دولت ایالات متحده و همچنین استمرار تحریمها باید از طرف‌های غربی عذرخواهی کند!
باقری در ادامه به برلین و لندن سفر کرد و در این کشورها نیز علاوه بر گفتگو با مقامات سیاسی، با رسانه‌ها نیز به گفتگو پرداخت.
باقری در مصاحبه با روزنامه انگلیسی «گاردین» هر گونه مذاکره در خصوص توان دفاعی کشورمان را رد کرد و بر لزوم به نتیجه رسیدن مکانیسم راستی آزمایی لغو تحریمها تاکید کرد.
با توجه به تاکید چندباره‌ی مقامات کشورمان در خصوص عدم مذاکره بر سر موضوعات دفاعی، به‌نظر می‌رسد طرف غربی علی‌رغم لغو تحریم‌های تسلیحاتی کشورمان همچنان به دنبال سنگ‌اندازی و استمرار این نوع تحریمها است.
معاون سیاسی وزارت امور خارجه ایران همچنین در گفتگوی رسانه‌ای دیگر از پرداخت بدهی انگلیس به ایران در آینده نزدیک خبر می‌دهد.
ادامه گفتگوها برای تسویه‌حساب انگلیسی‌ها در تهران
بر اساس گزارش بلومبرگ، باقری با بیان اینکه «مسئله اصلی در خصوص پرداخت بدهی و میزان آن توافق شده، اما نحوه و روند پرداخت هنوز حل نشده است» گفت: گفتگوها هفته آینده در تهران ادامه خواهد یافت.
باقری همچنین در مصاحبه با «کریستین امان‌پور» مجری شبکه آمریکایی «سی‌ان‌ان» گفت: «موضوع اصلی در گفتگوهای پیش رو موضوع رفع تحریم‌های غیرقانونی است که به خاطر خروج آمریکا از برجام و نقض تعهداتش علیه ملت ایران تحمیل شده است.»
باقری در پاسخ به سوال مجری برنامه که آیا ایران خواستار رفع تحریمها قبل از حصول توافق یا به عنوان بخشی از یک توافق است گفت: «قاعدتاً بخشی از آن است ولی ابتدا باید به یک نتیجه و جمع‌بندی مطلوب از نظر ما برسد.»
ارزیابی وزیر از سفر اروپایی معاون: صریح؛ شفاف؛ مفید
همزمان امیرعبداللهیان در توئیتی سفر همکارش را موفق ارزیابی کرد و نوشت: این روزها دکتر باقری گفتگوهای موفقی را در اروپا دنبال می کند. ما در میز مذاکرات وین آماده نیل به توافق خوب هستیم. بازگشت همه طرفها به تعهدات یک اصل مهم و راهگشاست.
باقری در آخرین مقصد اروپایی خود به اسپانیا سفر کرد و با مقامات سیاسی این کشور به رایزنی پرداخت.
البته به‌نظر می‌رسد هدف از سفر به مادرید، دیدار و هماهنگی با انریکه مورا هماهنگ کننده کمیسیون مشترک برجام بود.
همزمان با آخرین روز از سفر اروپایی، امیرعبداللهیان در صفحه اینستاگرامی خود رایزنی‌های باقری را صریح، شفاف و مفید تلقی کرد و گفت: جمهوری اسلامی ایران قصد ندارد در بن‌بست‌های باقی‌مانده از گفتگوهای پیشین بماند. ضمن اینکه آن‌را در دسترس خود دارد. معتقدم اگر طرف‌های مقابل با رویکردی جدی و مثبت وارد وین شوند، دستیابی به یک توافق خوب آن هم در کوتاه مدت امکان‌پذیر است.
در نهایت می‌توانیم به این جمع‌بندی برسیم که ایران در دور جدید گفتگوها برای لغو تحریم‌های ظالمانه علیه کشورمان که از ۸ آذر در وین آغاز می‌شود، سه محور را دنبال می‌کند.
سه محور از مطالبات ایران
اول؛ اطمینان از لغو تحریمها قبل از مذاکره برای سایر موارد
دوم؛ ارائه تضمین در سه حوزه مکانیسم ماشه، عدم اعمال تحریم‌های جدید و عدم سرپیچی از اجرای برجام (مانند اجرای لغو تحریم‌های تسلیحاتی، دسترسی کامل ایران به منابع مالی)
سوم؛ اطمینان از عدم تکرار رفتار آمریکایی‌ها در خروج از برجام و همچنین کشورهای اروپایی برای همراهی با آن‌ها.
