رحیم بایزیدی مدیر گروه روابط بین الملل پژوهشکده تحقیقات راهبردی درباره توافق هسته ای، گفت: در حال حاضر شش سال از عمر برجام و قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل می‌گذرد. سه سال از این مدت، در حالی سپری شده که چهار عضو این توافق یعنی آمریکا، انگلیس، فرانسه و آلمان به تعهدات خود ذیل پیوست ۲ برجام که مربوط به رفع موثر تحریمها بوده است، عمل نکرده‌اند.
۵۸ درصد از عمر برجام در بی تعهدی طرف های غربی سپری شد
وی با اشاره به خروج آمریکا از برجام، تصریح کرد: از ۲۶ دی ماه سال ۱۳۹۴ مصادف با اولین روز اجرای برجام تا ۱۰ مرداد ماه امسال، ۲۰۲۳ روز از حیات برجام می‌گذرد، در واقع ۱۱۸۱ روز (از زمان خروج آمریکا از برجام می‌گذرد، یعنی حدود ۵۸ درصد از عمر این توافق در شرایطی سپری شده است که طرف‌های مقابل ایران به تعهدات خود پایبند نبوده‌اند، در حالی که ایران، کم و بیش پایبندی خود را به آن حفظ کرده است.
مدیر گروه روابط بین الملل پژوهشکده تحقیقات راهبردی درباره انتقادات طرف های غربی درباره به تعویق افتادن مذاکرات احیاء برجام، توضیح داد: در چنین شرایطی که دولت ایران در حال انتقال است، مواضع اعلام شده توسط طرف‌های غربی با سه هدف احتمالی قابل تحلیل است؛ هدف اول، اعمال فشار بر دولت جدید ایران برای تسریع در فرایند مذاکرات است. یکی از پیامد‌های مستقیم تغییر دولت ایران، تغییر رویکرد آن نسبت به مذاکرات هسته‌ای خواهد بود.
وی افزود: دولت سیزدهم بار‌ها بر این مسئله تاکید داشته که اولا از اولویت مسائل هسته‌ای در سیاست خارجی کم خواهد کرد و ثانیاً رویکرد متفاوتی در مذاکرات در پیش خواهد گرفت. موضوعی که طرف‌های غربی نیز به آن پی برده‌اند، بنابراین احتمال می‌دهند که تغییرات عمده‌ای در رفتار مذاکراتی دولت جدید در ایران روی دهد. بر همین اساس تلاش دارند از طریق اظهارات هشدار دهنده این نکته را به ایران و به ویژه دولت جدید یادآوری کنند که هر گونه تغییر در رفتار مذاکرات ممکن است پیامدهایی برای ایران داشته باشد.
آمریکا با همراه سازی اروپا درصدد است هرگونه شکست احتمالی در مذاکرات احیاء برجام را به ایران نسبت دهد/ آمریکا گزینه دیگری جز احیاء برجام در اختیار ندارد
بایزیدی تصریح کرد: هدف دوم آمریکا این است که با همراه سازی اعضای اروپایی برجام، هرگونه شکست احتمالی در مذاکرات احیاء برجام را به ایران نسبت دهد، این در حالی است که بخش قابل توجهی از مطالبات برجامی ایران، توسط آمریکا رد شده است. در صورت موفقیت واشنگتن در رسیدن به این هدف، این کشور احتمالا تلاش خواهد کرد تا زمینه فعالسازی مکانیسم ماشه توسط یک یا چند کشور اروپایی را فراهم کند.
مدیر گروه روابط بین الملل پژوهشکده تحقیقات راهبردی ادامه داد: هدف سوم آمریکا می‌تواند کنترل سطح مطالبات دولت جدید ایران باشد. دولت آمریکا بر این امر واقف است که سطح مطالبات تحریمی دولت سیزدهم ایران، فراتر از دولت دوازدهم است و این مسئله می‌تواند به بحرانی جدی در زمینه احیاء برجام برای آمریکا تبدیل شود. به خصوص با توجه به این مسئله که آمریکا گزینه دیگری جز احیاء برجام در اختیار ندارد.
بایزیدی تاکید کرد:گرچه پیشران‌های اقتصادی، تاثیر مهمی بر محاسبات استراتژیک دولت ایران در احیاء برجام دارند، اما اقتصاد ایران در سال‌های اخیر با وجود فشار‌های تحریمی و کاهش قدرت خرید مردم، توانسته شاکله اصلی خود را حفظ کند و تورم را همچنان دورقمی نگه دارد. ضمن اینکه دولت آمریکا نشان داده حتی در صورت رفع تحریمها، ساختار اصلی این تحریمها را حفظ خواهد کرد و به نوعی در تلاش است تا در میان مدت سبد تحریم‌های ایران را از برچسب‌های هسته‌ای به سمت برچسب‌های حقوق بشری، منطقه‌ای و تسلیحاتی تغییر دهد که می‌تواند منافع ناشی از برجام را برای ایران تحت الشعاع قرار دهد.
ایران برخلاف غرب می‌تواند بدون غرب هم به حیات سیاسی و اقتصادی خود ادامه دهد
مدیر گروه روابط بین الملل پژوهشکده تحقیقات راهبردی اضافه کرد: در صورت پیگیری این راهبرد توسط آمریکا، مزیت‌های اقتصادی رفع تحریم‌های هسته ای، احتمالا چندان بلندمدت نخواهد بود و به زودی تحریم‌های دیگری جایگزین آن شوند؛ بنابراین تحلیل، ایران می‌تواند بدون برجام به حیات سیاسی و اقتصادی خود ادامه دهد، اما غرب، نه ظرفیت پذیرش ایران هسته‌ای را دارد و نه توان مقابله نظامی با آن. در این چارچوب و با توجه به اینکه گزینه نظامی، گزینه چندان معتبری به نظر نمی‌رسد، غرب دو گزینه بیشتر نخواهد داشت؛ یا پذیرش مطالبات تحریمی ایران و یا پذیرش ایران هسته ای که به نظر می‌رسد مورد اول گزینه مطلوب‌تر و در دسترس تری برای غرب باشد.
غرب بیش از ایران به احیاء برجام نیاز دارد
وی افزود: برخلاف تحلیل‌های معمول، غرب بیش از ایران به احیاء برجام نیاز دارد که این مسئله می‌تواند دست ایران را در مذاکرات هسته‌ای باز بگذارد تا به مطالبات کلیدی خود از جمله رفع تحریم‌های تصویب شده آمریکا پس از خروج از برجام، تضمین عدم خروج مجدد، جبران بخشی از خسارات، عدم طرح مطالبات فرابرجامی و راستی آزمایی از رفع تحریمها دست یابد.
هایکو ماس، وزیر خارجه آلمان جمعه هشتم مرداد ماه مدعی شد که در کمال ناخرسندی شاهدیم که ایران از یک سو از سرگیری مذاکرات هسته‌ای در وین را به تاخیر می‌اندازد و از سوی دیگر از هسته عناصر اصلی توافق بیشتر فاصله می‌گیرد. ما خواهان بازگشت به برجام هستیم و کاملا معتقدیم نفع همه در این است. هایکو ماس در ادامه با انتقاد از تاخیر در از سرگیری مذاکرات وین گفت: چیزی که مشخص است این است که این گزینه برای همیشه در دسترس‌مان نخواهد بود.
آنتونی بلینکن وزیر خارجه آمریکا هم پنج شنبه هفتم مرداد ماه در کنفرانس خبری مشترک با همتای کویتی خود مدعی شد: ما در وین به طور غیرمستقیم با ایرانی‌ها مذاکره کردیم و حسن نیت و اراده خود را برای بازگشت به توافق هسته‌ای نشان دادیم. وزیر خارجه آمریکا صرف نظر از این واقعیت که کشورش هیچ گامی برای بازگشت به برجام برنداشته، ادامه داد: مذاکرات با ایران در وین نمی‌تواند به طور نامحدود ادامه یابد و توپ اکنون در زمین تهران است.
مقامات دولت آمریکا در حالی داعیه بازگشت به برجام را مکررا عنوان می‌کنند که برغم گذشت بیش از ۶ ماه از روی کار آمدن این دولت هنوز هیچ گام عملی در راستای عمل به توافقی که خود آن را نقض کردند و همچنین برداشتن تحریمها برنداشته اند.
