روز جمعه ۲۸ خرداد ماه سیزدهمین دور انتخابات ریاست جمهوری با حضور پر شور مردم در سراسر کشور و همچنین در ۱۳۳ کشور خارجی برگزار شد. در این دور از انتخابات آیت‌الله سید ابراهیم رئیسی با کسب ۱۸ میلیون و ۲۱ هزار و ۹۴۵ رای به عنوان هشتمین رئیس جمهور ایران انتخاب شد و قرار است سکان دولت سیزدهم را در دست بگیرد.
رئیس جمهور منتخب ۳۱ خرداد ماه در نشستی خبری درباره سیاست خارجی دولتش گفت: دنیا باید بداند که سیاست خارجی دولت ما از برجام شروع نمی‌شود، به برجام هم محدود نخواهد شد. با همه دنیا و همه کشورهای دنیا به عنوان یک اصل، تعاملی گسترده و متوازن را در سیاست خارجی دنبال خواهیم کرد، ان‌شاءالله و در مذاکرات، هر مذاکره‌ای که منافع ملی در آن تضمین شود، این مذاکره حتما مورد حمایت خواهد بود.
در همین خصوص با «محمدصادق کوشکی» استاد دانشگاه و کارشناس مسائل سیاسی درباره مشخصه‌های وزیر امور خارجه و سکاندار دستگاه سیاست خارجی در دولت سیزدهم به گفت‌وگو پرداختیم.
* وزیر خارجه انقلابی باشد/ سیاست خارجی را به سمت سیاست خارجی مزیت‌محور سوق دهد
کوشکی در گفت‌وگو با خبرنگار گروه سیاست خارجی خبرگزاری فارس، گفت: اولین ویژگی یک وزیر خارجه متناسب با دولت آینده، این است که به تعبیر رهبر انقلاب، انقلابی باشد. یعنی جهت‌گیری‌ها و روش‌ها انقلابی باشد. در همان دوگانه‌ای که رهبری گفتند «من دیپلمات نیستم، انقلابی هستم»؛ چون ما هشت سال تجربه دیپلمات‌ها را داشتیم و سیاست خارجی به بن‌بست رسید.
به گفته وی انقلابی بودن در نقطه مقابل دیپلمات بودن، یک شاخصه اصلی است.
عضو هیأت علمی دانشگاه تهران در تشریح شاخصه دوم عنوان کرد: شاخصه دوم این است که وزیر امور خارجه شناخت دقیقی از توانمندی‌های کشور داشته باشد و ابعاد مختلف قدرت جمهوری اسلامی را بشناسد و سوم این‌که سیاست خارجی را به سمت یک سیاست خارجی مزیت‌محور سوق بدهد.
وی توضیح داد: سیاست خارجی مزیت‌محور با جهان براساس توانمندی‌ها و قدرت داخلی روبرو می‌شود. در حالی که در هشت سال گذشته سیاست خارجی نیازمحور را داشتیم، یعنی دستگاه وزارت امور خارجه با محوریت نیازهای کشور به سمت جهان رو می‌کرد و دستش را به سمت قدرت‌های غربی دراز می‌کرد، در حالی که در دولت جدید باید سیاست خارجی «مزیت محور» باشد و به همین دلیل است که کسی که وزیر خارجه می‌شود باید شناخت دقیقی از توانمندی‌ها و قدرت کشور داشته باشد.
به گفته کوشکی این سه رکن می‌تواند یک تحول مبنایی و اساسی را در عرصه سیاست خارجی ایجاد کرده و طرف‌های روبروی ما را در صحنه جهانی دگرگون کند.
وی توضیح داد: یعنی به جای این‌که اولویت ما در سیاست خارجی آمریکا و اروپای غربی باشد، اولویت ما برای ارتباط به سمت کشورهایی خواهد رفت که ما در قبال آنها مزیت و برتری داریم و از این طریق امکان حل بسیاری از مشکلات اقتصادی فراهم خواهد شد، چرا که وقتی با مزیت‌هایمان با جهان ارتباط برقرار کنیم، این امر موجب رونق اقتصاد داخلی، گردش کار و سرمایه، افزایش صادرات و افزایش اشتغال و افزایش درآمد ملی خواهد شد.
* وزیر امور خارجه دولت پیش رو، خودش را موظف به انتقال و نشر تفکرات انقلاب اسلامی در عرصه جهانی بداند
کوشکی ادامه داد: در کنار اینها باید وزیر امور خارجه دولت پیش رو، خودش را موظف به انتقال و نشر تفکرات انقلاب اسلامی در عرصه جهانی بداند، چون در قانون اساسی چنین وظیفه‌ای بر عهده دولت و دستگاه سیاست خارجی سپرده شده است.
این کارشناس مسائل سیاسی همچنین گفت: براساس اصولی که در بالا ذکر شد دستگاه سیاست خارجی باید به پشتوانه محکم صادرات تبدیل شود و حامی صادرکنندگان و فعالان اقتصادی ایران در عرصه جهانی باشد. یعنی وزیر خارجه یکی از ماموریت‌های اساسی خودش را افزایش صادرات، اعم از صادرات کالا و همچنین صادرات خدمات فنی و مهندسی بداند و تسهیلگر تجارت بین‌المللی با تراز مثبت برای ایران باشد.
وی با ذکر این نکته که باید به تدریج پالایشی در درون دستگاه سیاست خارجی رخ بدهد، توضیح داد: چون برخی از نیروها و مدیرانی که در دستگاه سیاست خارجی هستند، طرز تفکرشان، تفکر «نیازمحور قرن نوزدهمی» است و این افراد نمی‌توانند مدیران شایسته‌ای برای اجرای سیاست خارجی «مزیت‌محور» باشند.
این تحلیلگر مسائل بین‌الملل با ذکر این نکته که سیاست خارجی مزیت‌محور، جهان را چند قطبی و ایران را در آستانه تبدیل شدن به قطب برتر غرب آسیا می‌بیند، یادآور شد: حال آن‌که مدیرانی که نیازمحور هستند و سال‌ها در وزارت امور خارجه حضور داشتند، ایران را یک کشور جهان سومی می‌بینند که در بهترین حالت می‌تواند هم ردیف عربستان یا مالزی باشد.
* وزیر امور خارجه به فکر پالایش دستگاه سیاست خارجی باشد
وی گفت: به همین خاطر چنین نیروها و مدیرانی در وزارت امور خارجه نه تنها همراه مدیر سیاست خارجی حرکت نخواهند کرد، بلکه مانع هم خواهند شد. به همین خاطر وزیر امور خارجه باید به فکر پالایش دستگاه سیاست خارجی از این نیروها که رهبر انقلاب آنها را دیپلمات نامگذاری کردند، باشد.
این استاد دانشگاه تهران در پاسخ به این پرسش که به اعتقاد شما وزیر امور خارجه باید از بدنه وزارت خارجه باشد یا دیگر دستگاه‌ها؟ نیز گفت: در بدنه وزارت خارجه نیز گروه‌های انقلابی و متناسب با این مسیری که گفتیم وجود دارد و اولویت هم همان نیروهای انقلابی وزارت خارجه است، چون با فضای وزارتخانه آشنا هستند. حال آن‌که اگر کسی بخواهد از بیرون به دستگاه اضافه شود، آن کارایی را نخواهد داشت.
* وزیر امور خارجه چند زبانه باشد
کوشکی به توانمندی‌هایی که وزیر خارجه باید داشته باشد نیز اشاره و بیان کرد: وزیر امور خارجه باید چند زبانه باشد.
وی در توضیح بیشتر با بیان این‌که جهان اطرافمان را کشورهای عرب زبان احاطه کرده‌اند، خاطرنشان کرد: در پیرامونمان ۲۲ کشور عرب زبان داریم و غیر از ترکیه، همه کشورهای منطقه ما عرب زبان هستند و وزیر امور خارجه‌ای که زبان عربی را نفهمد، شایستگی وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران را ندارد.
کوشکی همچنین زبان انگلیسی را به عنوان ابزار کار در وزارت امور خارجه برشمرد و افزود: این یک امر بدیهی است و در عین حال باید تحصیلات وزیر امور خارجه در حوزه کاری و مشخصا علوم اجتماعی و علوم انسانی باشد.
این کارشناس مسائل سیاسی خاطرنشان کرد: این‌که کسی با تخصص پزشکی و مهندسی و امثالهم به عنوان وزیر خارجه تعیین شود، با درک مفاهیم پایه حوزه سیاست خارجی مشکل دارد و قطعا بدون هیچ تردیدی اولویت با کسانی است که تحصیل کنندگان موفقی در حوزه علوم اجتماعی و علوم انسانی باشند.
