سید محمد حسین ملائک سفیر اسبق ایران در چین در نشست تخصصی مجمع بین المللی اساتید مسلمان دانشگاه ها که با موضوع « قرارداد ۲۵ ساله ایران و چین » برگزار شد، گفت: ما از ۴ تیرماه که دولت اعلام کرد که یک پیش نویسی را به تصویب هیئت دولت رسانده، تا الان با مقدار زیادی انعکاس متفاوت از این موضوع و برداشت‌های متفاوت از این موضوع در جامعه خودمان مواجه بودیم و این جلسات برای روشن کردن بیشتر عمق روابط ایران و چین است و باصطلاح آگاهی رساندن بیشتر به جامعه.
وی افزود: حتماً روابط ایران و چین یک رابطه ساده دو جانبه نبوده، نیست و نخواهد بود. این در نظام بین‌الملل تعریف شده. جایگاه ایران یک جایگاه ویژه‌ای است در جهان، جایگاه چین هم یک جایگاه ویژه است، هر دو کشور که بخواهند بهم نزدیک بشوند در واقع فرایند جدیدی را بوجود می‌آورد که این فرایند می‌تواند نقاط مثبت برای یک عده و نقاط منفی برای یک عده داشته باشد و لذا این واکنش‌ها هم بسیار طبیعی است که داشته باشیم.
ملائک ادامه داد: جایگاه دو کشور ایران و چین جایگاه متفاوتی است، نزدیک شدن این دو کشور بهم اثرات بسیار بااهمیتی در نظام سیاسی جهان و منطقه خود ما دارد و لاجرم مخالفینی دارد و این مخالف می‌تواند از سوی آمریکا باشد که این روابط دو کشور را تشبیه کند به ترکمنچای، برای اینکه بتواند در داخل کشور ما جو بسازد.
سفیر اسبق ایران در چین گفت: یک بخش عمده واکنش ها و شاید بیش از 70 ـ 80 درصد این واکنش‌ها منطبق هست بر یک شایعه سازی که petroleum economist در واقع یک سال و نیم قبل انجام داد و براساس آن خانم شیرین هانتر یک مقاله باصطلاح عاطفی نوشت که ایران از دست رفت و دارد باصطلاح ایران واگذار می‌شود به کشورهای خارجی و اینها و دیگر بقیه بر اساس این دو تا اطلاعات غلطی که در جامعه پخش شد این جوی در داخل کشور ساخته شد این بحثی که در مورد نیروی نظامی حمایت کننده از سرمایه‌گذاری چین در ایران یا مثلا امتیازهای بسیار ویژه برای چینی‌ها.
وی تصریح کرد: هیچ وقت در صحنه سیاسی ایران یا حتی مقامات سطح دو و سه ایران هم به این فکرها نیافتند که بعد از انقلاب کوچکترین امتیازی به کشورهای خارجی بدهند. اما یک بخش واکنش، واکنش جدی است که به نظر من جزو چیزهایی است که حتما در این پروژه باید به آن توجه شود. آن واکنشی است که آقای فرشاد مؤمنی انجام داد.
ملائک گفت: آقای مومنی قابل احترام برای بنده و خیلی‌ها هستند اما ایشان یک نکته‌ای را مطرح می‌کنند و معتقد هستند که این تفاهم‌نامه به نفع ایران نخواهد بود یعنی جزء منتقدین این تفاهم‌نامه هستند و استدلالشان این است که تا نظام اقتصادی سیاسی ایران درست نشود هر گونه همراهی هماهنگی و توسعه روابط با کشورهای خارجی فقط مشکل مردم را اضافه می‌کند. اما استدلالشان ناصحیح نیست استدلالشان منطقی است ملموس هست.
وی افزود: از نظر من نظام بین الملل بعد از تحولات نزدیک به سه سالی که آمریکا و چین دارند با همدیگر هم آوردی می‌کنند نظام بین الملل در یک نقطه جدیدی قرار گرفته. یعنی اصلا شما نمی‌توانید تعریف کنید که روابط آمریکا و چین به عنوان عناصر اصلی نظام بین الملل همانی است که در چهار سال پیش بود. یعنی این روابط از یک اعتماد کمتر از یک سختی بیشتر، از یک نارسایی فراتر برخوردار شده و نظام بین الملل اجازه می‌دهد که کشورهایی مثل ما یک نگاه دقیق‌تری به موضوع داشته باشند و آن اینکه چگونه می‌توانند شرایط خودشان را در وضعیت نوین بهبود ببخشند. بنابراین از این زاویه باید به روابط ایران و چین توجه کرد.
سفیر اسبق ایران در چین اضافه کرد: اما یک نکته درمورد موضوع این تفاهم نامه 25 ساله این است که، فعلا وزارت خارجه هنوز تأیید نکرده این متنی که در فضای مجازی در حال گردش است اصالت دارد یا ندارد؟ ما هم کاری نداریم که آیا الان می‌خواهند تأیید کنند یا نمی‌خواهند تأیید کنند. بلکه برداشتی که از این تفاهم نامه می‌شود کرد این است که این یک توصیفی است از مجموعه روابط دو جانبه.
وی افزود: بنده در 1376 تا 1380 مسئولیت روابط ایران و چین را در پکن بعهده داشتم در سال 1379 جناب آقای هاشمی ( معاون اجرایی ریاست جمهوی ) تشریف آوردند چین. تفاهم نامه‌ای به عنوان تفاهم نامه روابط همکاری‌های اقتصادی دو کشور امضاء شده.آن تفاهم نامه با این چیزی که الان پخش شده خیلی تفاوتی ندارد، یعنی پتانسیل‌های دو کشور برای همکاری اسم آورده شده، لیست شده و براساس آن پتانسیل‌ها ابراز امیدواری شده که بتوانند با همدیگر همکاری کنند.
ملائک ادامه داد: تا سال 2000 روابط ایران و چین یک مؤلفه سیاسی قوی داشت به همین دلیل مسئول روابط ایران و چین، معاون نخست وزیر چین بود اما از سال 2000 که چین وارد WTO شد و وارد جرگه جهانی شد، ارزش روابط ایران و چین به یک ارزش تجاری خیلی مختصری کاهش پیدا کرد به همین دلیل چینی‌ها فشار آوردند که همکاری دو کشور در قالب مذاکرات دو وزارت بازرگانی باشد. ایران هم پذیرفت.
وی تاکید کرد: در سال 2006 در واقع در 2006ـ 2008 ما به موضوع بحران اقتصادی جهانی رسیدیم آمریکا اینجا عقب افتاد، غربی‌ها بسیار عقب افتادند از روند توسعه .چینی‌ها بدون اینکه خیلی مشکل داشته باشند یک گام بزرگی به جلو برداشتند برای اینکه این مقدار نقدینگی که داشتند و برای اینکه بتوانند این را مصرف کنند و وارد کار بشوند 2013 آن طرح مربوط به یک جاده ،یک کمربند را مطرح کردند. 2015 ببینید اینها سرعت‌هایش خیلی بالاست.
ملائک گفت: سال 2015 چینی‌ها طرحی دادند بنام چین 2025 که ظرف ده سال چین را از یک کارخانه جهان به قول خودشان تبدیل کنند به یک باصطلاح کشور نوین دیجیتالی و الکترونیکی و دیگر چین کارخانه جهان به مفهومی که می‌خواهیم تولید کنیم با کارگر ارزان به چین توش نباشد. اینجا نکته ای است که ما باید به آن توجه کنیم. یعنی با این طرح 2016 آقای شیجینگ پینگ به ایران آمده، قبل از اینکه آقای شیجینگ پینگ به ایران بیاید و اولین ملاقات مسئولین سیاسی کشور با طرف‌های چینی، چینی‌ها عین همین جمله را به طرف ایرانی منتقل می‌کنند و می‌گویند: ما یک موقعی کارخانه جهان بودیم الان می‌خواهیم این کارخانه بودن جهان را بدهیم به کشورهایی مثل شما، شما تولید کنید طرف‌های ایرانی این را به عنوان یک اهانت تلقی می‌کنند.
سفیر اسبق ایران در چین افزود: در سال 2016 که آقای شیجینگ پینگ به ایران می‌آید عین همین جمله در آن تفاهم نامه علاقمندی‌هایشان اشاره می‌شود که ما بخشی از امکانات و آنچه کاری که ما چرخاندیم می‌خواهیم به دیگران واگذار کنیم ، شما هم بپذیرید، که خب پذیرفته نمی‌شود. یعنی آن زمان پذیرفته نمی‌شود یا به آن توجه کمتری می‌شود تا اینکه به مرور بعد از اینکه تحریم‌ها شروع می‌شود ما احساس می‌کنیم که اگر ما این پیشنهاد می‌پذیرفتیم می‌توانستیم در چرخه تولید و در زنجیره ارزش جایگاهی داشته باشیم. پس این تبدیل شده به این نکته‌ای که ما الان به آن می‌رسیم تحت عنوان تفاهم‌نامه 25 ساله دو کشور.
وی گفت: امیدواریم که طرف چینی در ارتباط با پول ناشی از مربوط به خرید نفت از ایران تسهیلات بیشتری را به طرف ایرانی واگذار کند که این نمودار این است که در ذهن تحریمی تفاهم نوشته شده. در حالی که ما اگر از زاویه نظام بین الملل و تعهدات نظام بین الملل وارد بشویم ،چین الان در شرایطی است که دارد دنبال ائتلاف سازی می‌گردد بنابراین چین یک نیاز جدی سیاسی ژئوپلوتیک به ایران خواهد داشت که در کنار پاکستان قرار بگیرد. این نیست که تفاهم نامه ما بر اساس نیاز ما که ناشی از تحریم باشد. اگر به این نکته اشاره بشود به نظرم شرایط متوازن‌تری با چین خواهیم داشت و این تفاهم نامه همانطور که گفتم به دلیل اینکه کمک می‌کند روابط ما با یک کشور بزرگ جهان در یک چهارچوب منظم قرار داشته باشد این یک نقطه عطف در سیاست خارجی ایران است.
ملائک با اشاره به زمان قرارداد تاکید کرد: اگر چین وارد فرایند سرمایه گذاری در ایران بشود سرمایه‌گذاری سال به سال مورد بررسی قرار نمی‌گیرد. اگر یک کسی یک کارخانه‌ای در ایران زد بالاخره باید 20 سال 25 سال مطمئن باشد که بتواند تولیدات این کارخانه به طور ثابتی بتواند کار بکند لذا به نظر من این نقطه 25 ساله که یک خبرنگاری از من پرسید و من واقعا فکر کردم که چه جوابی به او بدهم بعد از تحقیقی که کردم به این نتیجه رسیدم این است که اگر ما وارد فرایند سرمایه‌گذاری بشویم باید تفاهم نامه‌های بلند مدت با شرکت‌ها و کشورها داشته باشیم که بتوانیم به تعهدات خودمان پاسخ بدهیم و امتیازش را داشته باشیم.
ملائک اظهار داشت: روابط ایران با چین مخالفینی دارد مخالفینش هم خیلی واضح خودشان آمدند وسط یعنی الان هم آمریکا موضع‌گیری کرد هم اسرائیل موضع‌گیری کرد. یکی از نتانیاهو پرسیده بود که حالا که چینی‌ها با ایران می‌خواهند رابطه برقرار کنند تو رابطه‌ات را با چین می‌خواهی چکار کنی؟ یعنی اینچنین ابعادی پیدا کرده.
وی گفت: یک سری مخالفین هم عربهایی هستند که رابطه بیشتری با چین دارند الان عربستان، عمارات، عمان، عمان اولین صادر کننده نفت به چین است اینها همه روابط بهتر از ما با چین دارند بلحاظ عددی، اما به لحاظ کیفی وضعیت ایران ، وضعیت متفاوتی است که مورد توجه همه اینها قرار گرفته. بنابراین مخالفین این قضیه با کلیه ابزارها آمدند برای اینکه این تفاهم نامه را به نظر من لوس و خرابش کنند.
سفیر اسبق ایران در چین افزود: انتقادی که به سیستم اجرایی کشور وارد است این است که در هیچ جای دنیا این نیست که یک پیش نویسی که قرار است مذاکره بشود این پیش نویس مورد تأیید و تصویب هیئت دولت بگیرد. در دو هفته اول مواجه بودید که عوامل دولتی یک ترس استراتژیک داشتند از اینکه همچین چیزی را تأیید کنند. در حالی که بعداً یه مقداری به اعصابشان مسلط شدند یه مقداری اعتماد به نفس بیشتری پیدا کردند و آمدند و از این تفاهم نامه حمایت شد.
وی ادامه داد: به نظر من این تفاهم نامه چون کمک می‌کند به ثبات سیاسی در روابط بین الملل دو کشور اهمیت جدی دارد صرف نظر از ماهیت سیاسی دو کشور یعنی ماهیت سیاسی ایران و ماهیت سیاسی چین. این کمک می‌کند به این که یک ثبات سیاسی بین المللی بوجود بیاورد و هر دو طرف از این بهره ببرند.
