علی اکبر صالحی درباره انتخابات آمریکا و اینکه فردی مانند بایدن روی کار آمده است و فردی مانند ترامپ که ضربات سنگینی به کشور زده است، از میان رفته خوشحال هستید؟ پاسخ داد: ببینید بحث خوشحالی و بدحالی ما که به این گونه امور ربطی پیدا نمی کند. ما به دنبال منافع ملی و رفع مشکلات مردم هستیم. یعنی هرکسی در هر ارگانی از وزارت امور خارجه گرفته تا سازمان انرژی اتمی به ویژه در این مورد به خصوص پرونده هسته ای، تمام تلاش این هست که کید شیطان را بتوانند برطرف کنند و تاجایی که امکان دارد نگذارند که شیطان آسیبی به مملکت وارد کند. لذا همه هم و غم ما این است که چگونه از فرصت های پیش آمده حسن استفاده را در جهت تامین منافع ملی ببریم.به هرحال این واقعیتی است که رویکرد بایدن با رویکرد ترامپ فرق خواهد کرد. این یک فرصت است. البته ما هنوز باید صبر کنیم ببینیم بایدن چگونه می خواهد عمل کند ولی قطعا در رویکردها تفاوتهایی هست. حداقل در صحبت هایی که کرده اند چنین به نَظر می رسد. وقتی که ما یک ارزیابی از گذشته آن ها انجام می دهیم و همین طور اطلاعی که تا حدودی از نگاهشان به مسائل بین المللی و سیاسی داریم، تصور می کنم اگر رفتارشان هم همان گونه که ما استنباط و برداشت کرده ایم باشد به نظر می رسد با آمدن بایدن میتواند فرصتی پیش بیاید که مسائل و مشکلاتی را که ترامپ به وجود آورده بود به نحوی حل و فصل شود. حالا بایستی دید چه اتفاقی می افتد
سوال: فکر می‌کنید بعد از سرکار آمدن بایدن، احتمال این که آمریکا به برجام و کشور هم به شرایط سال 94 بازگردد ممکن است؟
صالحی: ببینید چیزی که تا به حال بایدن و مشاورانش گفته اند ناظر بر این امر هست که بازگردند. آنها اگر بخواهند بازگردند که ما استقبال می‌کنیم. بدون قید وشرط البته. به همان شرایط قبل از خروج ترامپ اگر بازگردند بارها مسوولان ما اعلام کردند که استقبال می کنند. تا به امروز هم شنیده ها ناظربر این امر هست که گویا می خواهند باز گردند. من آخرین صحبت هایی که از مشاوران بایدن، سالیوان و دیگران شنیدم این بود که فعلا در این موضوع علاقه مندند بازگردند. حالا ممکن است موضوعات دیگری مد نظرشان باشد که بخواهند راجع به آن صحبت کنند که بحثی جداگانه است ولی ما فعلا داریم درباره برجام صحبت می کنیم. قطعا جمهوری اسلامی هم گفته که ما هیچ شرط و شروطی را برای برگشت امریکا به برجام از منظر آنها نمی پذیریم. این که منتفی است. حالا باید منتظر شد و دید که ایا به گفته هایشان عمل می کنند یا خیر.
سوال: آقای دکتر فکر می کنید موضوع اصلی سیاست خارجی بایدن در دولت آینده چه چیزی می تواند باشد؟
صالحی: من فکر می کنم بایدن غیر از مشکلات متعددی که ترامپ با خارج شدن از خیلی از موسسات بین المللی برای آمریکا به وجود آورد، مثل یونسکو، WHO یا خیلی از معاهدات بین المللی ولی عمده محورهای سیاست خارجی بایدن با مطالعاتی که انجام دادیم سه محور اصلی است. یکی چین است که رقیب اقتصادی امریکاست و امریکا برای حفظ هیمنه خودش به عنوان قدرت مطلق اقتصادی و نظامی باید چین و روسیه را مهار کند. روسیه رقیب نظامی اش است و چین رقیب اقتصادی و اینها دارند مدام رشد می کنند و تا این دوتا را مهار نکند نمی تواند تضمین کننده قدرت مطلق خودش برای دهه های آینده باشد
سوال: ایران می تواند با این دو گزینه بازی کند؟
صالحی: ایران هم برایش مهم است. از چه نظر؟ ایران نه رقیب نظامی اش است و نه رقیب اقتصادی اش. ایران به عنوان یک بخشی مهم است که اولا می تواند در خاورمیانه که یک منطقه مهمی در جهان است نقش آفرینی کند. این خاورمیانه تامین کننده انرژی چین است. بخش عمده خاورمیانه زیر نظر وسلطه آمریکاست. اگر آمریکا اراده کند عربستان سعودی نفت به چین نخواهد فروخت، کویت نفت به چین نخواهد فروخت. پس تنها کشوری که قابلیت فروش نفت و گاز به مقدار وسیع دارد ایران است و اگر آمریکا بتواند به گونه ای با ایران کنار بیاید- من البته دارم از منظر آمریکا صحبت می کنم تصور اشتباه پیش نیاد- که من بتوانم به چین فشار بیاورم می توانم منابع انرژی چین را مهار کنم و این گونه چین را در مضیقه قرار دهم. آمریکا نمی خواهد با چین وارد جنگ شود. چون هزینه جنگ زیاد است.
سوال: پس ایران هم می تواند از این مسیر امتیازات خودش را بگیرد
صالحی: حالا ببینید روسیه را چه طور می خواهد مهار کند. بلاخره روسیه کشور بزرگی است و دور آن طوقی انداخته است. یکی یکی دارد درون کشورهای اطراف روسیه نفوذ می کند. لتونی، استونی؛ لاتزیا،بلاروس و.. را دارد وارد جبهه خودش می کند. به نظر من این کمربندی که دور روسیه انداخته اند سگکش روی ایران بسته می شود و ایران یک همسایه بزرگ مستقلی برای روسیه است. استقلال سیاسی اینجا معنی پیدا می کند. کشوری است که خودش برای خودش تصمیم سیاسی می گیرد و مانند باقی کشورها نیست که در مدار سیاسی کشورهای دیگر بچرخد. لذا برای امریکا مهم است که اگر یک جوری با ایران تعامل کند می تواند به روسیه فشار بیاورد. روس ها و چینی ها این را فهمیده اند. چین دارد پیشنهاد می دهد که بیایید در منطقه بحث مذاکره جمعی کنید. این نشات گرفته از این حقیقت است که نگران است که در آینده چه خواهد شد و از حالا می خواهد جای پایش را در منطقه خاورمیانه وغرب آسیا قوی کند. البته این جور فکر می کند بالاخره او هم تلاش خودش را می کند
سوال: ایران می تواند در زمین هردو بازی کند
صالحی: این به همین راحتی نیست. چون همه دست یکدیگر را خوانده‌اند. اگر ما یک مثلثی را در نظر بگیریم. یک راس آمریکا یک راس چین و یک راس روسیه، یک فرصتی اینجا برای ایران پیش آمده است. بله فرصت تاریخی که چگونه در این برهه زمانی عمل کند که منافع خودش را حداکثر کند. استقلال سیاسی خودش را حفظ کند و به هیچ طرفی غش نکند. توجه می کنید؟ این نیاز به یک اجماع، وحدت و انسجام درونی دارد. به این راحتی حاصل نمی شود. لذا برای بایدن در مرحله نخست چین مهم است. در مرحله دوم روسیه است. برای این که اگر از چین غافل شود چین بر آمریکا غلبه می کند و دیگر دلار یواش یواش از عرصه خارج می شود. اگر دلار از تعاملات بین المللی خارج شود دیگر آمریکا، آمریکا نیست. آمریکا دارد کاغذ چاپ می کند و می دهد و در مقابل اموال مردم دنیا را می گیرد. کاغذ می دهد نفت می گیرد. کاغذ می دهد طلا می گیرد. اگر این امتیاز را از دست بدهد دیگر آمریکا نیست. لذا چین در حال بالا آمدن است و اولین مشکل بایدن چین است دومین مشکلش روسیه است. چه اعلام کند چه نکند. ایران اینجا در جایگاه یک نقش آفرین برایش مهم است. ایران هم که اصول واستقلال سیاسی و اهداف خودش را دارد.
سوال: با این اوصاف بایدن راحت تر و بدون پیش شرط به برجام بازگردد..
صالحی: به عنوان یک تحلیلگر صحبت می کنم نه به عنوان معاون رئیس جمهوری. تصورم این است که بایدن باید مساله ایران را از این که هست پیچیده تر نکند چون نفعی نمی برد. چین و روسیه را چه طور می خواهد مهار کند. چه قدرت مهمی دارد که مهارشان کند؟ چیزی که اثرگذار باشد منبع انرژی است. شما یک لحظه تصور کنید آمریکا بگوید هر کشوری که به چین نفت بفروشد تحریمش می کنم، همان طور که با ما هم همین کار را با تحریم های ثانویه کرد. آن وقت چه می شود؟ لذا بایدن به جای این که بخواهد بیش از این با ایران کلنجا برود بهتر است شروع به بازسازی دیوار اعتمادی که از دست رفته بکند.
سوال: ترامپ در دو سه ماه آینده کار خطرناکی می تواند علیه ایران بکند؟
صالحی: بعید است. ترامپ با این شکستی که خورد، به فکر 2024 است. از حالا این زمزمه را می کند برای این که یک پایگاه مردمی نسبتا قوی هم دارد. غرب و شرق آمریکا که عمدتا نخبگان و فرهیختگان آمریکا هستند به بایدن رای دادند. درون آمریکا که بیشتر طبقه عادی و کشاورز و با گرایش های ملی گرایانه هستند به ترامپ رای دادند. لذا پایگاه اجتماعی اش را دارد و 2024 می تواند حساس باشد لذا بایدن باید کاری کند که علاوه بر این که آن میراث ترامپ را از بین می برد، تمایل قشر ملی گرا هم به ترامپ کم شود.
