بالاخره بعد از کش و قوس های فراوان «جو بایدن» رئیس جمهور منتخب آمریکا لقب گرفت. بایدن یکی از کهنه کاران سیاسی آمریکایی است و سابقه مشاورت کارتر و معاونت اوباما را در کارنامه کاری خود دارد.
رئیس جمهور دموکرات آمریکا بسیار مورد حمایت اوباما بود و حتی وی برای رای آوری معاون سابق خود مستقیما به کارزار انتخاباتی وارد شد و حتی با تلفن به مرد عادی آنها را تشویق به رای دهی به بایدن می کرد. موضوعی که به طور عام با بهره برداری تبلیغاتی همراه شد.
بازگشت آمریکا به تقریبا هیچ!
حالا زمزمه های بازگشت بایدن به معاهدات بین المللی که ترامپ از آنها خارج شد به گوش می رسد. بایدن در اولین پیام خود از بازگشت به معاهده اب و هوایی سخن گفت و کارشناسان بیان می کنند که وی به برجام باز خواهد گشت.
پیشتر، «جیک سالیوان»، مشاور سیاست خارجی «جو بایدن» در گفت و گو با «اندیشکده آتلانتیک» بر ضررت بازگشت آمریکا به پیمان های بین المللی از جمله توافق جامع قدرت های هسته ای جهان با ایران (برجام) تاکید کرد.
سالیوان مطرح کرد: «پیوستن به توافق اقلیمی پاریس و تلاش برای تقویت آن، بازگشت به توافق جامع قدرت های هسته ای جهان با ایران (برجام)، سازمان‌دهی دمکراسی‌های جهان، تخلیه نیروهای آمریکا از افغانستان و بررسی مجدد روابط چین-آمریکا برخی از اولویت‌های نخست دولت جرج بایدن، نامزد دمکرات ها در این کشور خواهد بود.»
«ناصر هادیان»، استاد دانشگاه تهران در گفت‌و‌گو با «اکو ایران» درباره مناسبات ایران و آمریکا با پیروزی جو بایدن، نامزد دموکراتها در انتخابات ریاست‌جمهوری گفت: «اگر بایدن رئیس‌جمهور آمریکا شود، این احتمال وجود دارد که واشنگتن را به برجام بازگرداند؛ اما این امر برای یک بازه زمانی ۱۸ ماهه یا دوساله تعیین‌کننده خواهد بود و بعد از آن به‌دنبال از سرگیری دوباره مذاکرات با ایران است.» به گفته هادیان، این محتمل‌ترین گزینه سناریو در صورت پیروزی جو بایدن در انتخابات خواهد بود.»
بنابراین، کارشناسان هم معتقدند که هدف اصلی دموکرات ها که در زمان اوباما پیگیری می شد برجام های دیگری بود که از جمله اهداف اصلی بایدن در قبال ایران است. اما جالب است که نه تنها ترامپ بلکه اوباما هم برجام را عملیاتی نکرد و تعهدات آمریکا در دوران رئیس جمهور دموکرات پیشین هم محقق نشد تا جایی که «ولی الله سیف» رئیس کل وقت بانک مرکزی ایران در نشستی در نیویورک با گلایه از اینکه آمریکایی ها به وظایف و تعهدات برجامی خود عمل نمی کنند، نتیجه اجرای برجام را صراحتا «تقریبا هیچ» نامید.
موضوعی که تا به امروز به خروج آمریکا از برجام و عدم انجام تعهدات توسط اروپایی ها بر زمین مانده و یک پوسته ای خالی از آن مانده است. اما اینکه برخی خیال می کنند که با آمدن بایدن برجام عملیاتی می شود و این امید را به صورت کاملا سیاسی و تبلیغاتی به جامعه تزریق می کنند با نظر کارشناسان بسیار تفاوت دارد و به نظر می رسد دوباره شاهد تزریق انتظارات فزاینده دیگر در جامعه باشیم که بسیار مخرب و ضد امید اجتماعی است.
موضوع دیگر اینجاست که کارشناسان تاکید می کنند بازگشت آمریکا به برجام و حتی عمل به تعهداتش هم کافی نیست بلکه کاخ سفید باید در این خصوص غرامت پرداخت کند که نه با رفتار ذوق زده اصلاح طلبان و گروه های سیاسی نزدیک به دولت این خواسته همخوانی دارد و نه آمریکایی ها تن به چنین خواسته ای خواهند داد.
هادیان با اشاره به اینکه ایران باید از هم‌اکنون روی مساله پرداخت خسارت از سوی کشوری که برجام را نقض کرده مانور بدهد، گفت: «ما دچار خسران شده‌ایم و این خسارت‌ها باید یا مستقیم توسط آمریکا یا توسط همکاران این کشور همچون اروپا که در تداوم برجام ذی‌نفع هستند، جبران شود.»
این درحالی است که کارشناسان می گوید برجام دیگر معاهده سابق نیست و آمریکایی ها خواسته های بیشتری برای بازگشت به آن دارند.
درهمین رابطه، «محمود جام‌ساز»، اقتصاددان مطرح می کند: «این درست نیست بگوییم بایدن انتخاب شود؛ مشکلات ما حل می شود یا برجام بازمی گردد زیرا برجام اصلا برجام سابق نیست و مطالبات آمریکا بسیار بسیار بیشتر از مساله هسته‌ای شده و مسائلی مانند نفوذ ایران در منطقه، موشک‌های بالستیک، حقوق بشر و ... اکنون مورد توجه است و این سیاست‌ها با انتخاب ترامپ تغییر نمی‌کند. اگر قرار باشد مذاکره‌ای هم باشد آنچنان این روند طولانی می شود که به زیان ملت ایران خواهد بود.»
ترامپ میوه تحریمی اوباما - بایدن را چید
اما خوشبینی های ساده لوحانه درباره بایدن درحالی است که کارشناسان اعتقاد دارند که ترامپ میوه تحریمی اوباما _ بایدن را چید.
آمریکایی‌ها بعد از برجام، ۲ میلیارد دلار از دارایی‌های ایران را با بهانه‌های تروریستی دزدیدند و صدور ویزا را محدود کردند که اثراتی جدی در رفت و آمدها به ایران چه در حوزه علوم و فناوری نخبگانی و چه در تجارت گذاشت. کارشکنی دیگر برجامی دموکراتها تمدید قانون تحریم‌های ایران(ISA)بود و مقامات کشورمان رسماً اعلام کردند که تمدید این قانون نقض برجام بوده است.
مجلس نمایندگان آمریکا روز ۸ دسامبر (۱۷ آذر) طرحی را تصویب کرد که محدودیت‌های تازه‌ای را برای شهروندان ۳۸ کشور که در حال حاضر بدون ویزا به آمریکا سفر می‌کنند، در نظر می‌گیرد. بر اساس فصل ۲۰۳ از متن بودجه سال آینده آمریکا - که بعد از تصویب سنا و امضای اوباما به قانون تبدیل شده - اگر شهروندان این ۳۸ کشور در پنج سال گذشته به سوریه، عراق یا کشورهای حامی تروریسم از نظر وزارت خارجه آمریکا (ایران، سودان و سوریه) سفر کرده باشند، نمی‌توانند مانند گذشته بدون ویزا وارد آمریکا شوند.
«جان کری» وزیر خارجه ترامپ روز 23 اسفند سال گذشته پس از دیدار با وزیران خارجه چند کشور اروپایی در پاریس، تأکید کرد که "نگرانی‌های موشکی به عنوان بخشی از فعالیت‌های قابل تحریم، باقی می‌مانند" و اضافه کرد: اگر نقض [قطعنامه] خواست ایران باشد، آنها پذیرای تحریم‌های اضافی خواهند شد، همان‌طور که ماه گذشته و به عنوان پیامد آزمایش‌‌های پیشین [موشکی] اعمال کردیم.
همچنین مجلس نمایندگان آمریکا هفتم جولای 2016 برای مسدود کردن فروش هواپیماهای مسافربری بوئینگ به دو متمم در این زمینه که به لایحه بودجه خدمات مالی تصویب کردند.
بعد از برجام نه تنها ساختار تحریم‌ها از بین نرفت بلکه حفظ شد و حتی به دلیل هوشمند شدن، تحریم‌های آن دوران تقویت شد! در کنار این تحریم‌ها، فشارها از سوی طرف مقابل برای اجرای دستوراتFATF شروع شد تا اثرگذاری تحریم‌ها بیشتر شود و تحریم‌های هوشمند بتواند اثرگذاری لازم را داشته باشند. تمام اینها کار دولت اوباما-بایدن بوده است.
نزدیکترین افراد به جو بایدن (از جمله سالیوان و بلینکن) رسماً اعلام کرده‌اند در صورت رأی آوردن بایدن، تحریم‌ها را به راحتی برنمی‌دارند و تا زمانی که تضمین محکمی از ایران برای محدودیت در برنامه موشکی و نفوذ منطقه‌ای نگیرند، هیچ تخفیف تحریمی به ایران نخواهند داد.
حسین حاجیلو کارشناس و دیپلمات اقتصادی درباره تفاوت ترامپ و بایدن می گوید: تنها تفاوت دیدگاه بایدن و ترامپ در زمینه تحریم‌های ایران این است که دموکراتها معتقدند برای هر موضوعی باید مذاکرات جداگانه انجام شود اما جمهوری‌خواهان معتقدند در یک توافق باید همه چیز دیده شود که اینجا نیز هوشمندی دموکراتها دیده می‌شود.
