داوود عبدی: درحالی‌که اقتصاد روستایی و کشاورزی جزو اقتصاد پایان‌ناپذیر در مقابل اقتصاد نفت محسوب می‌شود که نقش اصلی و اساسی و پایداری در اقتصاد ملی دارد و باوجود «بدترین سرد سالی» و «شدیدترین خشکسالی» و بروز بحران‌های اقتصادی و مالی؛ همچنان پابرجاست و کمترین تأثیر را از آن‌ها پذیرفته است.
بسیاری معتقدند حتی در زمان‌هایی که بخش‌های اقتصادی ما دچار رکود می‌شوند، کشاورزان بر روی قطعه‌قطعه زمین خود برای کشور تولید می‌کنند و این همان اقتصاد و تولید پایدار است که تحت تأثیر هیچ شرایط بحرانی قرار نمی‌گیرد، زیرا بخش کشاورزی به‌عنوان «شاه‌بیت اقتصاد روستایی» مطرح است و امروزه در زیر بخش‌های کشاورزی، لایه‌های بالاتری برای توسعه وجود دارد؛ اما ظاهراً به دلیل عدم ورود مقوله کشاورزی علمی و مدیریت بحران آب، بهره‌برداران ایوان کی در مشکلات عدیده‌ای قرار دارند.
باغ‌های انار و همچنین برخی صیفی‌جات مانند خربزه ایوانکی در سال‌های اخیر با مشکلات فراوانی مواجه شده‌اند لذا حمایت از بخش کشاورزی این شهر مهم ولی محروم و بی‌بهره از خدمات و امکانات استان برای مقابله با چالش بیکاری پنهان و بعضاً معضلات اجتماعی ضرورت رسیدگی هرچه سریع‌تر را دارد.
برخی مسئولان محلی مانند عضو شورای روستای احمدآباد معتقد هستند که خشکسالی جان کشاورزان را گرفته و امروز بیکاری پنهان درد اصلی بهره‌برداران این بخش است.
باغ‌های انار و مزارع کشاورزی اصلی‌ترین منبع درآمدی کشاورزان ایوانکی
کاهش تولیدات زراعی و باغی در روستاهای ایوانکی تأثیر منفی بر اقتصاد این منطقه گذاشته به‌گونه‌ای که این معضل اثرات خود را با مهاجرت روستائیان و خالی شدن روستاها از سکنه برجای می‌گذارد عرب سرهنگی دراین‌باره می‌گوید: در بسیاری از مناطق ایوانکی به دلیل بروز بحران شدید کم‌آبی، باغ‌های انار و مزارع کشاورزی این منطقه که از اصلی‌ترین منبع درآمدی کشاورزان ایوانکی است از بین رفته‌اند که نیاز به تدبیر و تصمیمات دولتمردان برای ادامه حیات روستاها و آبادی‌های ایوانکی و کمک به بهره‌برداران بخش کشاورزی برای ادامه تولید و جلوگیری از بیکاری به‌شدت احساس می‌شود.
وی می‌افزاید: کاهش تولیدات زراعی و باغی در روستاهای ایوانکی تأثیر منفی بر اقتصاد این منطقه گذاشته به‌گونه‌ای که این معضل اثرات خود را با مهاجرت روستائیان و خالی شدن روستاها از سکنه برجای می‌گذارد و جمعیت پویای روستاها رفته‌رفته از میان می‌رود تا آنجا که فقط سالخوردگان در روستاها باقی می‌مانند.
از او درباره علل بروز این پدیده سوء اجتماعی می‌پرسم اما پاسخش روشن است؛ توسعه نامتوازن، نبود اطلاعات لازم برای تحصیل، پایین بودن سطح رفاه اجتماعی در روستاها و بیکاری گسترده روستاییان مهم‌ترین دلایل مهاجرت آن‌ها به شهرها را تشکیل می‌دهد، حال‌آنکه افزایش فعالیت‌های کشاورزی، این منطقه را می‌تواند به‌عنوان قطب اصلی اقتصادی منطقه تبدیل و علاوه بر خودکفایی واقع‌گرایانه روند معکوس مهاجرت از شهر به روستا را ایجاد کند.
توجه ناملموس دولت در بخش کشاورزی
برای درک ملموس‌تر مشکلات بهره‌برداران باید به میان باغداران رفت؛ یکی از بهره‌برداران اهل‌فن ایوان کی با اشاره به وجود مشکلات فراوان در بخش کشاورزی و باغداری از نبود توجه اساسی دولت به این بخش گلایه می‌کند و می‌گوید: نیاز به توجه مادی و معنوی باغداران و کشاورزان و دامداران روستاهای بخش ایوانکی در حدی است که کم‌کم به علت خشکسالی و بحران آبی، نداشتن توان مالی برای پرداخت بدهی‌های معوقه بانکی و صرفه اقتصادی در این زمینه مجبور به خارج شدن نیروهای تحصیل‌کرده از روستاها می‌شود.
این بهره‌بردار بخش ایوان کی افزود: حدود سه چهار سال است با این کم‌آبی دست‌وپنجه نرم می‌کنیم و با این وضعیت سال دیگر صلاح نیست به باغ برسم، می‌گذارم خشک شود؛ به باغ انارش با آن زیبای خیره‌کننده‌اش زیر نور آفتاب نگاهی می‌اندازم انار بر شاخه درختان می‌درخشد اما ...
زراعت در ایوان کی رو به نابودی می‌رود
زراعان و بهره‌برداران بخش کشاورزی ایوان کی معتقدند زمین‌های کشاورزی در ایوان کی در حال نابودی است، علت این امر را در جلوگیری از ورود سیلاب‌ها به دشت ایوان کی و مسدود شدن مسیر رودخانه‌های منشعب شده به سد ایوانکی عنوان می‌کنند یکی از همین کشاورزان در گفتگو با خبرنگار مهر، می‌گوید: درگذشته از منطقه بالادست شهر ایوان کی و قاسم دره، سیلاب‌ها و رودخانه‌ها به دشت ایوان کی سرازیر می‌شد و موجب تغذیه سفره‌های زیرزمینی دشت ایوان کی و رونق کشاورزی این منطقه بود.
این بهره‌بردار ایوان کی از هجوم بی‌امان کرم گلوگاه می‌نالد و می‌گوید: هیچ‌یک از مسئولان به ما سری نزده تا راه مقابله علمی با آفت را آموزش دهند.
یکی دیگر از باغداران هم در ادامه سخنان همکار خود عنوان می‌کند که این روزها به خاطر تأمین زندگی خانواده‌اش مجبور شده در یک شرکت خصوصی کاری برای خود دست‌وپا کند و می‌گوید: «با فروش این انارها پول کارگر هم درنمی‌آید چه برسد به خرج زندگی، کسی نمی‌تواند مشکل بی‌آبی را حل کند، تهیه آب واقعاً سخت است و این وضعیت داروندار باغداران را با خودش می‌برد، لذا باید کارشناسانی بیایند هم طریقه مقابله علمی با آفت انارها را آموزش دهند و هم اینکه مسئولان برای تأمین آب برای ایجاد استخر ذخیره آب در کنار باغمان ما را یاری کنند.
کمبود آب بزرگ‌ترین چالش ایوانکی
بزرگ‌ترین چالش ما در ایران عدم توانایی در بهره‌برداری از امکانات زمین و آب است نماینده مردم شهرستان‌های گرمسار و آرادان و شهر ایوان کی هم در این گفتگو ضمن تأکید بر توجه به تولید پایدار برای کسب استقلال اقتصادی گفت: امروز بزرگ‌ترین چالش ما در ایران عدم توانایی در بهره‌برداری از امکانات زمین و آب در کشور است.
غلامرضا کاتب، میوه انار در شهر ایوانکی را یک محصول استراتژیک در این منطقه خواند و خاطرنشان کرد: آموزش‌های لازم به باغداران برای نگهداری و پرورش بهتر این محصول می‌تواند در آینده نزدیک منجر به بهبود و افزایش تولید و صادرات بهتر آن شود از سوی دیگر باید دانست که در بودجه سال جاری وزارت جهاد کشاورزی ۵۰۰ میلیارد دلار برای آبیاری تحت‌فشار دیده‌شده که امیدواریم باهمت دستگاه‌های اجرایی و دهیاران و شوراهای روستاها تحولات خوبی در این راستا صورت گیرد و تعهدات و قول‌های داده‌شده محقق شود.
وی بابیان اینکه تجهیز مزارع و باغات به دستگاه‌های تحت‌فشار می‌تواند تا حد زیادی از مشکل کمبود آب کشاورزی را کاهش دهد، خاطرنشان کرد: از سوی دیگر ما معتقدیم که برای بخش کشاورزی گرمسار و آرادان نیازمند راه‌اندازی کانال‌های فرعی آب هستیم، لذا باهدف ایجاد و احداث کانال‌های آب کشاورزی، طی موافقت‌نامه با وزارت جهاد کشاورزی در سال قبل و سال جاری دستور ایجاد کانال‌های سه و چهار دریافت شد که این کانال‌ها می‌تواند آب کشاورزی را به مزارع منتقل و بهره‌وری آب را در منطقه افزایش دهد.
تصمیمات خوب دولت درزمینهٔ کشاورزی استان سمنان
این عضو خانه ملت همچنین گفت: در سفر رئیس‌جمهور به استان سمنان تصمیمات خوبی برای رفع مشکلات روستاها ازجمله آبیاری تحت‌فشار ۲۰هزار هکتار مصوب شد تا در استان انجام شود که این ظرفیت خوبی برای استفاده کشاورزان می‌تواند باشد.
کاتب بابیان اینکه تجهیز مزارع و باغات به دستگاه‌های تحت‌فشار تا حد زیادی از مشکل کمبود آب کشاورزی می‌کاهد، ابراز داشت: درگذشته کمتر به فکر آینده و ایجاد برنامه‌های جدید در روستاها بودیم، لیکن شوراها، برای مشارکت و سرمایه‌گذاری در روستاها برنامه‌ریزی کنند تا مشکل اشتغال و تولید را برطرف کنیم تا به خودباوری مردم در تولیدات به نوآوری در اقتصاد دست‌یابیم.
وی تصریح کرد: دو عامل می‌تواند به ما کمک کند و این برنامه‌ها برای توسعه شهر و روستا قطعاً نیازمند برنامه مشخص است که منجر به تولید و اشتغال و سرمایه‌گذاری می‌شود زیرا کشور بدون برنامه هیچ‌وقت قادر به دست‌یابی به توسعه نخواهد بود.
ضرورت تغییر الگوی کشت از زراعت به سمت باغداری
اکوسیستم ایوان کی به دلیل وجود شرکت‌های صنعتی که استانداردهای لازم زیست‌محیطی را رعایت نمی‌کنند تحت تأثیر قرارگرفته و بسیاری از زمین‌ها قابلیت کشت خود را ازدست‌داده‌اند. یک مدرس دانشگاه هم با اشاره به اینکه ایوانکی باید از زراعت به سمت باغداری پیش برود، گفت: ظرفیت واقعی کشت در این شهر ۲۰هزار هکتار است اما تنها سه هزار هکتار زیر کشت رفته و از بقیه این زمین‌ها استفاده درست نشده است.
مشیری بابیان اینکه برای خروج از بحران آب و بقای کشاورزی باید سازوکاری چیده شود که بهره‌گیری از سیستم فاضلاب، آب را در چرخه تولید به جریان درآورد، ابراز داشت: سیستم فاضلاب قابلیت آب‌رسانی نه‌تنها به حوزه شهر ایوان کی حتی این امر می‌تواند نجات‌دهنده کشاورزی این منطقه نیز باشد.
همچنین یکی از فعالان اقتصادی کشاورزی ایوان کی که مشکل را در رویکردهای دولت‌ها به کشاورزی می‌داند، معتقد است: وضعیت ایوان کی و بلاتکلیفی شهر در رویکرد صنعتی یا کشاورزی مشکل‌ساز است متأسفانه اکوسیستم این شهر به دلیل وجود واحدهای آلاینده و شرکت‌های صنعتی که بعضاً استانداردهای لازم زیست‌محیطی را رعایت نمی‌کنند تحت تأثیر قرارگرفته و بسیاری از زمین‌ها قابلیت کشت خود را ازدست‌داده‌اند که می‌طلبد مسئولان در پیشگیری از تخریب بیشتر منطقه اقدامات لازم را انجام دهند.
این تولیدکننده که نخواست نام خود را بگوید همچنین آمار بالای اتباع بیگانه در شهر ایوان کی را که سبب کاهش فرصت‌های شغلی برای جوانان این شهر و از دیگر مشکلات منطقه ذکر می‌کند.
کم‌آبی به ایوان کی ضربه زده است
فرماندار گرمسار هم با اشاره به اهمیت کشاورزی در بخش ایوان کی و کمبود منابع آبی در آن می‌گوید: مشکل کم‌آبی در بخش ایوان کی در حال آسیب زدن به این بخش است و در حال حاضر شاهد افت محسوس آب‌های زیرزمینی و ترک‌خوردگی و فرورفتگی زمین در این بخش هستیم لذا شهر ایوانکی نیازمند عنایت وزارت جهاد کشاورزی به‌منظور احیاء کشاورزی این شهراست زیرا توسعه پایدار مستلزم توجه به ظرفیت‌های کشاورزی و باغداری ایوان کی میسر می‌شود.
شهر ایوان کی نیازمند عنایت وزارت جهاد کشاورزی به‌منظور احیاء کشاورزی این شهر است داریوش طاهری با تأکید بر اینکه روزگاری خربزه ایوان کی به اقصی نقاط جهان صادر می‌شد اما امروز هیچ اثری از خربزه‌های ایوان کی باقی نمانده است و متأسفانه همچنان به‌شدت با شوری خاک، پیشروی کویر و فرسایش خاک روبرو هستیم، می‌افزاید:برای تأمین آب شهر ایوان کی، دو پروژه انتقال آب از تصفیه‌خانه گرمسار به ایوان کی است که حدود هفتادوپنج لیتر در ثانیه آب تأمین می‌کند و طرح دوم انتقال آب از چاه‌های سه‌گانه آلوئک به ایوان کی است که دو چاه با دبی ۴۰ لیتر بر ثانیه راه‌اندازی شده است.
وی خاطرنشان کرد: مهم‌ترین دغدغه و اولویت شهرستان گرمسار تأمین آب پایدار از سد نمرود و حساسیت نسبت به این سد در تأمین منافع شهرستان و استفاده از پس آب‌های تهران برای غلبه بر بحران کم‌آبی است.
وی تصریح کرد: شهر ایوان کی نیازمند عنایت وزارت جهاد کشاورزی به‌منظور احیاء کشاورزی این شهر است زیرا توسعه پایدار مستلزم توجه به ظرفیت‌های کشاورزی و دامداری ایوان کی است.
کشاورزان ایوانکی پسته بکارند
رئیس جهاد کشاورزی ایوانکی هم در گفتگو با خبرنگار مهر، پیرامون معضل بیکاری پنهان در این شهر بخصوص در بین کشاورزان، گفت: به دلیل شرایط خاص اقلیمی چند سال اخیر کشور، این منطقه نیز با تب خشکسالی می‌سوزد، تبی که نه‌تنها فروکش نکرده، بلکه سال‌به‌سال به عطش قنات‌ها و چاه‌ها افزوده‌شده است.
رحیمی خاطرنشان می‌کند: با تداوم خشکسالی زمینه برای ایجاد بحران آبی در ایوانکی بیشتر شده و با منفی شدن بیلان منابع آبی در دشت ایوان کی، ذخایر آبی منطقه کاهش‌یافته و موجب تشدید افت کمی و کیفی منابع آب‌شده و متأسفانه اکنون چاه‌ها دیگر جوابگو نیست و باید علاوه بر انتقال آب به روستاها، با مشارکت بهره‌برداران روستایی، مبادرت به ایجاد استخرهای ذخیره آب گروهی و دستگاه‌های آبیاری قطره‌ای بهره گرفت.
وی در بیان مثالی از این وضعیت، می‌افزاید: در روستای کرک ایوانکی برای نجات از تشدید بحران، اهالی بایستی درخواست نصب دستگاه‌های آبیاری قطره‌ای با پرداخت یک تا دو میلیون تومان به ازای هر باغدار بدهند و دولت هم در این راستا ۸۵ درصد هزینه دستگاه‌های گروهی و جمعی یکپارچه را خواهد داد؛ لذا پیشنهاد می‌کنیم در شرایط کم‌آبی ایوان کی بهترین گزینه برای باغداری، کاشت درختان پسته است و هم‌اکنون باغات پسته این منطقه در حال افزایش است.
انارهای ایوان کی از بین رفته‌اند
بخشدار ایوانکی اما از آن دسته مسئولانی است که معتقدند بیکاری پنهان در کشاورزی ایوان کی موج می‌زند و می‌گوید: خطرات و پیامدهای ناشی از کمبود منابع آبی در بخش کشاورزی ایوانکی، آثار مخربی همچون از بین رفتن سطح بسیار زیادی از باغات انار و مزارع ایوانکی را در پی داشته است.
رضا حسنی بابیان اینکه متأسفانه بیکاری پنهان در بخش کشاورزی ایوانکی بسیار زیاد است که باید همه مسئولان به این مهم بیش‌ازپیش توجه کنند، می‌افزاید: درحالی‌که ایوانکی به دلیل موقعیت جغرافیایی و اقلیمی خود می‌تواند سهم بالایی ازنظر اشتغال در تولید محصولات کشاورزی داشته باشد اما هم‌اکنون با نزول این جایگاه با بیکاری کشاورزان و روستائیان این منطقه مواجه است از سوی دیگر یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های روستاها ایوانکی آب پایدار شرب و کشاورزی است زیرا با توجه به خشک شدن اغلب چاه‌ها و تمام قنات‌های روستاهای منطقه در این بخش دیگر هیچ آبی موجود نیست که به کشاورزی تزریق کنیم.
وی بابیان اینکه شرایط از همه جوانب برای کشاورزان و باغداران سخت شده است، افزود: در بخش ایوان کی با معضل نبود آب و بحران خشک شدن چاه‌های آب مواجه هستیم و در روستای جنت‌آباد چهار حلقه چاه، چشمه نادی هشت حلقه خشک‌شده و دیگر کشاورزی صورت نمی‌گیرد حال‌آنکه کشاورزی بخصوص باغداری محور توسعه پایدار و ایجاد اشتغال پایدار در روستاهای ایوان کی محسوب می‌شود.
قنواتی که نیاز به لایروبی دارند
بخشدار ایوان کی درباره تأمین آب روستاهای این بخش هم گفت: در روستاها برای تأمین آب کشاورزی از آب قنات و چاه استفاده می‌شود و این درحالی‌که است که قنات‌های موجود در حال حاضر نیاز به لایروبی و مرمت دارند.
حسنی به اینکه ایوان کی در روستای چنداب هم یک چاه آب شرب داریم که مردم به دلیل تنگناهای معیشتی ناچارند آب شرب تنها چاه این روستا را برای آبیاری باغات خود هم استفاده کنند که این امر کمبود آب شرب را به همراه دارد، می‌گوید: ایوانکی با هفت روستا، دارای ۱۲ هزار هکتار اراضی مستعد کشت محصولات زراعی و باغی، سه هزار هکتار اراضی گندم و جو، پنج هکتار مزرعه زعفران، ۶۰۰ هکتار ذرت، ۹۲۰ هکتار باغ پسته، ۱۵ هکتار گردو، بیش از یک هزار و ۲۰۰ هکتار باغات انار با تولید ۲۲ هزار تن محصول است که بیش از دو هزار تن آن به کشورهای اروپایی صادر می‌شود.
بخشدار ایوانکی همچنین با تأکید بر مرگ خاموش روستاهای بخش ایوانکی گفت: بحران آبی در ایوان کی موجب شده تا علاوه بر بیکاری روستائیان زمینه مهاجرت برخی از اهالی منطقه به شهرها فراهم شود که این مسئله، خود پیامدها و مشکلات اجتماعی زیادی را همراه خواهد داشت.
راهکار برون‌رفت از بیکاری پنهان چیست
پدیده شوم خشکسالی باعث مهاجرت از روستاها به شهرها شده و این تخلیه روستاها قدرت تولید را از این مراکز اقتصادی مهم گرفته است. کارشناس کشاورزی و مدرس دانشگاه تهران بابیان اینکه مشکلاتی از قبیل بیمه، خشکسالی و کم‌آبی از معضلات شناخته‌شده در کاشت باغات انار در ایوان کی است که این محصولات را با تهدیدی جدی مواجه کرده، گفت: این امر باعث کاهش و از بین رفتن باغات شده است لذا برای رفع این معضلات تقویت تعاونی‌های روستایی و بازاریابی صحیح محصولات و ارائه تسهیلات بلندمدت و کم‌بهره می‌تواند برای فعالان این بخش مؤثر باشد.
علی گلدان ساز بابیان اینکه آفت کرم گلوگاه انار سالانه بالغ‌بر ۲۴۰ میلیارد تومان به کشور خسارت وارد آورده و حدود ۳۰ الی ۴۰ درصد محصولات را از دسترس استفاده مفید خارج می‌کند، ابراز داشت: باید در این زمینه دوره‌های آموزشی تغذیه و هرس برای باغداران برگزار شود.
وی همچنین ترکیبات گیاهی دورکننده‌های آفت مانند آنقوره، کنترل زراعی و مکانیکی محصول، کنترل بیولوژیک و حذف پرچم را ازجمله اقداماتی که به ارتقاء کیفیت این محصول کمک می‌کند معرفی کرد.
خشکسالی عامل بزرگ بیکاری پنهان
بسیاری از عوامل و معضلات اجتماعی امروز در ایوان کی و استان سمنان به خشکسالی بازمی‌گردد و امروز این پدیده شوم باعث مهاجرت از روستاها به شهرها شده و این تخلیه روستاها قدرت تولید را از این مراکز اقتصادی مهم گرفته است.
امروز با سفر به روستاهای کویری استان سمنان می‌توان عمق فاجعه را دریافت، روستاهایی که یا خالی هستند و یا میانگین سنی جمعیت حاضر در آن به بالای ۶۰سال هم می‌رسد لذا باید طرحی نو درانداخت تا معضلات اجتماعی بیش‌ازپیش افزایش نیابند امروزه دیگر در شهرهای استان نیز مجالی برای دست‌فروشی، مشاغل کاذب و مشاغل خدماتی نیست لذا دراین‌بین مهاجران هستند که به فکر ارتزاق از هر مسیری می‌افتند.
بیکاری پنهان اما یکی از معضلات و پیامدهای خشکسالی است کشاورزانی که امروز ظاهراً خاک را با ادوات کشاورزی زیر رو می‌کنند اما عایدی‌شان جوابگوی درآمد و هزینه‌ها نیست لذا مسئولان بایستی با فراهم آوردن تسهیلات و خدمات و حمایت‌های لازم معضل بیکاری پنهان که در زمره بدترین معضلات اجتماعی، به دلیل ارتباط مستقیم با ارتزاق و اقتصاد خانوار است، برخورد کنند.
