در شرایطی که دولت اردوغان و حزب عدالت و توسعه تلاش می کنند تا تمام توان و ظرفیت ترکیه را بر تحولات شرق مدیترانه متمرکز کرده و افکار عمومی را نیز در این مسیر هدایت کنند، اما تابلویی که از شرایط اقتصادی ترکیه ترسیم شده، برای مردم و کارشناسان، نگران کننده تر از آن است که با غفلت و بی اعتنایی، از کنار ابعاد مشهود و روزمره آن بگذرند.
اخبار بین الملل- حالا هر دلار آمریکا در ترکیه، مرز ناچیزی با رقم هفت و نیم لیره دارد و تنها در چند روز اخیر، این ارز خارجی ، 12 قروش گرانتر شده است.
این در حالی است که حتی بالا رفتن 1 قروشی دلار ، هم از حیث قدرت خرید مردم و هم از منظر بازپرداخت بدهی های 150 میلیارد دلاری ترکیه، تبعات جدیدی، با خود به همراه می آورد.
علاوه بر افزایش نرخ دلار و سقوط لیره، مساله بیکاری نیز، جامعه ترکیه، کارآفرینان و مسئولین اقتصاد را نگران کرده است. چرا که بر اساس گزارشهای رسمی نسخه امروز روزنامه جمهوریت، تنها در 7 ماه اخیر، یک میلیون نفر بیکار شده و از دولت، بیمه بیکاری خواسته اند.
این در حالی است که دولت در این یک سال، قانونی وضع کرده که هیچ مدیری در بخش دولتی و خصوصی، حق اخراج کارگر و کارمند، نداشته باشد.
مراد کوبیلای تحلیل گر پایگاه اینترنتی تحلیلی Oxford Economics معتقد است: «بررسی ها نشان دهنده این است که ترکیه از حیث تورم و افزایش نقدینگی، بر پلهای ایستاده که یک رده پایین تر از اقتصاد ضعیف آرژانتین است. تمام شرایط منفی و ویژگی های نگران کننده سال 2018 اقتصاد آرژانتین، حالا در ترکیه نیز مشهود است.»
اَورَ دَوریم زیلوت از تحلیل گران اقتصادی روزنامه ینی چاغ نیز معتقد است: «در 15 تا 20 سال اخیر، به طور مداوم، شاهد این بوده ایم که اقتصاد ترکیه، همواره در معرض غافلگیری و شوکه شدن است و برای هیچ گونه وضعیت آنرمال و غیرعادی، آمادگی و تدبیر ندارد. در چنین شرایطی، در دوران شیوع کرونا هم، اقتصاد ما غافلگیر شد و تعیین سیاست پولی و مدیریت منابع ارزی ما به شکلی صورت گرفت که دلار، به بالاترین نرخ و لیره ترکیه به پایین ترین سطح رسید.»
وی در ادامه می گوید: «دولت از شرایط عادی پسا کرونا حرف می زند. ولی بنا به دلایل مالی و اقتصادی و شواهدی که می بینیم، باید خود را مهیای آن کنیم که در دوران عادی، با شرایط اقتصادی سخت و غیرعادی روبرو شویم!»
اقتصاد و کرونا
سران سیاسی و اقتصادی دولت اردوغان و حزب عدالت و توسعه در مورد تورم، گرانی، مشکلات اقتصادی و بیکاری، چند توضیح ثابت و همیشگی دارند:
1. پای توطئه خارجی در میان است و دست هایی در لندن و برخی نقاط دیگر، با مجموعه ای از اقدامات خصمانه و موذیانه، بر ارزش لیره ترکیه، اثر منفی می گذارند و به دنبال آن هستند که ما را به صندوق جهانی پول نیازمند کنند تا استقلال سیاسی خود را از دست دهیم و در سیاست خارجی مان، باب دل آمریکا و اروپا تصمیم بگیریم.
2.تصویر اقتصادی ترکیه به آن بدی نیست که مخالفین ادعا می کنند! ما در حال رتق و فتق امور هستیم و اتفاقاً در برخی حوزه ها نه تنها پسرفت نکرده ایم بلکه رشد و پیشرفت داشته ایم.
3.کرونا، تجارت توریسم ما را متوقف کرد و این به معنی خشک شدن دو سرچشمه مهم تامین منابع ارزی ترکیه است.
مخالفین چه می گویند؟
ائتلاف ملت که با مشارکت حزب جمهوری خلق به رهبری کمال کلیچدار اوغلو و حزب خوب به رهبری مرال آکشنر شکل گرفته، طی چند ماه اخیر، تلاش کرده اند تا در دوران شیوع کرونا، دولت اردوغان و حزب حاکم را از پیش مورد حمله قرار دهند.
آنان، دولت اردوغان و به ویژه داماد ارشد او یعنی برات آلبایارک وزیر امور مالی و دارایی را به ناتوانی و ناکارآمدی متهم می کنند و معتقدند که اگر چه کرونا به تجارت و توریسم و مبانی اقتصاد ترکیه لطمه زده، اما اصلی ترین دلایل افزایش نرخ دلار و بیشتر شدن آمار بیکارها، صرفاً مربوط به کرونا نیست و سیاست های غلط پولی و مالی دولت نیز در این میان نقش جدی داشته است.
کمال کلیچدار اوغلو در مورد وضعیت کنونی اقتصاد ترکیه گفته است:«تاکنون چندین هموطن ما به اتهام سرقت شیرخشک در فروشگاه ها دستگیر شده اند. شما کاری کرده اید که یک مادر برای سیرکردن شکم نوزادش، مجبور شود شیرخشک بدزدد. الان در بسیاری از فروشگاه ها، برای روغن زیتون و قوطی شیرخشک، آژیر و دزدگیر نصب کرده اند. روی سخن من با کسانی است که در این 18 سال، اداره کشور را در دست داشته اند. چرا ترکیه را به این حال و روز انداختید.»
شریک آقای کلیچدار اوغلو یعنی خانم مرال آکشنر رهبر حزب خوب نیز گفته است: «بیایید با هم حساب کنیم. یک فرد بازنشسته در ترکیه حقوق ماهانه 2 هزار لیره ای دارد. 800 لیره برای اجاره خانه، 400 لیره برای قبوض برق و گاز و آب، می ماند 800 لیره. آیا می تواند یک ماه را با 800 لیره سر کند؟ شواهد نشان می دهد که نمی تواند. حزب حاکم، شرم نمی کند که چنین شرایطی را برای بازنشستگان به وجود آورده است؟»
مخالفین اردوغان و باغچلی معتقدند که حتی پیش کشیدن موضوع اعدام در رسانه ها و محافل سیاسی، ارتباط دقیقی با وضعیت اقتصادی ترکیه دارد.
آنان بر این باورند که سیاست مداران ائتلاف جمهور و تیم اردوغان، به دنبال این هستند تا افکار عمومی را با موضوع بازگرداندن یا بازنگرداندن جزای اعدام به قوانین کیفری ترکیه سرگرم و مشغول سازند و مردم تمایلی نداشته باشند که در مورد دشواری های امرار معاش حرف بزنند.
البته حالا کلیچدار اوغلو و آکشنر تنها نیستند و مخالفین قدیم و جدید هم، تقریباً همگی با آنان، همراه و هم‌سخن شده اند. از علی باباجان وزیر اسبق امور مالی و دارایی و رهبر کنونی حزب جهش و دموکراسی، تا تمل کاراملا اوغلوی رهبر حزب اسلامگرای سعادت، احمد داود اوغلو نخست وزیر سابق و رهبر کنونی حزب آینده و سران حزب دموکراتیک خلق ها از نهادهای اقماری پ.ک.ک.
در تحلیل سخنان مخالفین اردوغان در مورد شرایط اقتصادی کنونی ترکیه باید گفت، اغلب آنان در مواضع خود، نه رو به سوی دولت و کاخ ریاست جمهوری، بلکه رو به مردم سخن می گویند و از ادبیات، اصطلاحات و الگوهایی استفاده می کنند که می تواند در آینده برای آنها به شدت رای ساز شود.
بنابراین، طبیعی است که بخشی از دلایل و انگیزه های مخالفین در به چالش کشیدن سیاست اقتصادی دولت اردوغان، حزبی و سیاسی باشد، اما نمی توان از این واقعیت گذشت که زندگی در ترکیه روز به روز گرانتر می شود و افزایش نرخ دلار آمریکا و همچنین بالا رفتن آمار بیکارها در چند ماه اخیر، شرایط اقتصادی نوینی را برای ترکیه رقم زده که در جریان آن، قشر متوسط و فقیر، برای تامین معاش، با موانع جدی روبرو شده است.
