«عبدالباری عطوان» تحلیلگر مطرح جهان عرب و سردبیر روزنامه «رای‌الیوم» در مقاله‌ای به بررسی پشت پرده تحرکات نظامی ترکیه در شمال سوریه پرداخت و نوشت: درخواست «نیروهای دموکراتیک سوریه» از بارزترین حامی خود یعنی ائتلاف بین‌المللی تحت رهبری آمریکا به «انجام» به مسئولیت‌های خود بعد از حمله ترکیه به عفرین- منطقه‌ای عمدتا کردنشین در شمال غرب سوریه-، و همچنین عدم دریافت هیچ‌گونه پاسخی، ساختارهای سیاسی و نظامی در این منطقه را خلاصه می‌کند.
تا زمان کتابت این مقاله، به نظر می‌رسد «رجب طیب اردوغان» رئیس‌جمهوری ترکیه بیشتر اهداف خود- شاید نه تمامی آنها- را طی سه روز اخیز از طریق نفوذ نظامی در این شهر و بمباران هوایی مواضع «یگان‌های مدافع خلق کرد» محقق کرده است و بعید نمی‌دانیم که ترکیه در حال آماده‌سازی برای مرحله بعدی این مداخله یعنی ایجاد منطقه امن و عاری از سلاح شبه‌نظامیان کردِ مورد حمایت آمریکا، باشد؛ ایجاد چنین منطقه‌ای مرزهای ترکیه را امن و صدها هزار آواره سوری را در آن اسکان می‌دهد.
رجب طیب اردوغان گزافه‌گویی نکرد زمانی‌که روز دوشنبه اعلام کرد که استقبال روسیه از این مداخله نظامی در عفرین را به‌دست آورده است. به این دلیل که روس‌ها مستشاران‌شان را از این شهر به «تل‌رفعت» منتقل کردند. اتفاق‌های بیشتر از آن، یعنی «عدم اعتراضی» سوریه و ایران در چارچوب «معامله‌ای بزرگ» را نیز بعید نمی‌دانیم.
تاکید «مولود چاووش اوغلو» وزیر خارجه ترکیه درباره ارسال نامه‌ای رسمی به دمشق قبل از آغاز عملیات نظامی در عفرین، چه‌بسا این موضوع را تفسیر می‌کند که رهبری سوری تهدیدات خود مبنی بر مقابله با هر هواپیمای جنگی ترکیه، که حریم این کشور را نقض کند را اجرا نکند.
حال، سوال درباره جزئیات نفوذ ترکیه به عفرین و «منبج»، دو شهر تحت کنترل شبه‌نظامیان کرد نیست، بلکه درباره ماهیت «معامله‌ای» است رئیس‌جمهور اردوغان با رهبری روسیه و همچنین با رهبری سوریه و ایران به آن دست یافته و از طریق آن، چراغ سبز برای پیشبرد این مداخله را به دست آورده است.
«دیمیتری پسکوف» سخنگوی کرملین، روز گذشته اعلام کرد که مسئولان روسی در تماس با رهبری ترکیه درخصوص عملیات نظامی است که نیروهای این کشور علیه «یگان‌های مدافع خلق کرد» انجام می‌دهند. وی تأکید کرد که روسیه همچنان بر وحدت اراضی سوریه تأکید دارد. اما «سرگئی لاوروف» وزیر خارجه روسیه سرزنش‌ها را متوجه ایالات متحده کرد و گفت: «اقدامات آمریکا در سوریه یا تحریک عمدی آن دلیلی بر عدم درک واشنگتن از اوضاع این منطقه است.» وی خواستار «خویشتن‌داری» ترکیه شد.
ایالات متحده آمریکا، فتیله جنگ عفرین را شعله‌ور کرد و بحرانی تازه در سوریه را رقم زد، آن هم زمانی‌که «رایان دیلن» سخنگوی ائتلاف آمریکایی برای مبارزه با داعش، اعلام کرد که کشورش درصدد تشکیل ارتشی 30 هزار نفره از «نیروهای دموکراتیک سوریه» است، که ستون فقرات آن را «یگان‌های مدافع خلق کرد» و همچنین برخی دیگر از کردها و عرب‌ها تشکیل می‌دهند.
این تصمیم آمریکا، که وزیر خارجه‌اش «رکس تیلرسون» تلاش کرد از شدت آن بکاهد هر چند منکر آن نشد، اردوغان را تحریک و بستر آغاز این حمله به عفرین را فراهم کرد و در این امر، از اکثریت جریان‌های معارض خود را به نفع خود بسیج کرد.
جزئیات «معامله»، که در پشت این سکوت دو قدرت جهانی یعنی آمریکا و روسیه و برخی کشورهای منطقه‌ای مانند سوریه و ایران درقبال مداخله نظامی ترکیه، که با حمایت علنی کشورهای بزرگ اروپایی مانند بریتانیا و آلمان همراه شده است را نمی‌دانیم. ولی آنچه که می‌توان درباره‌اش پیش‌بینی کرد این است که سوریه نیز چه‌بسا در ازای این توافق، تضمین بازپس‌گیری مجدد کنترل منطقه ادلب، ورود نیروهایش به فرودگاه نظامی «ابوالضهور» را به دست آورده است.
سخنگوی ریاست‌جمهوری روسیه از پاسخ دادن به این سوال، که آیا کرملین از عملیات نظامی ترکیه اطلاع قبلی داشت یا خیر، طفره رفت و گفت که «روسیه همچنان بر تمامیت ارضی سوریه و وحدت این کشور تأکید دارد.» چه بسا این اظهارات، محتوای نامه‌ای را، که چاووش اوغلو از ارسال آن به نظام دمشق خبر داد، تفسیر می‌کند.
به مصلحت ایران، سوریه و ترکیه است که با طرح آمریکایی برای ایجاد کشوری کُرد در طول مرزهای مشترک سوریه و ترکیه، که همچنین شمال عراق و شمال غرب ایران را نیز دربرمی‌گیرد، مقابله کنند. به‌نظر می‌رسد در پی این تصمیم آمریکا، رهبری روسیه تصمیم خود را نهایی کرده و از میزان حمایت‌هایش از کُردها و جاه‌طلبی‌های آنها در این چارچوب بکاهد.
این موضوع، که اردوغان موافقت کرده است در کنار همپیماناش در کنفرانس گفت‌وگوهای ملی سوریه در «سوچی» مشارکت کند و «وتوی» مشارکت کُردها در آن را کنار بگذارد، یکی از بارزترین بندهای این «معامله» است؛ زیرا تهاجمش به عفرین و منهدم کردن مواضع «یگان‌های مدافع خلق کرد» همچنان خطر نظامی آنها علیه ترکیه را، هر چند به طور موقت، از بین برده است.
اردوغان یک جنگ آسان علیه دشمن ضعیفی، که به حمایت و پشتیبانی آمریکا چشم دوخته است را انتخاب کرد آن هم بعد از این‌که مطمئن شد آمریکا هرگز به خاطر ترس یا دلایل دیگر، در آن مداخله نمی‌کند. از این‌رو، ترکیه تا الان پیروزی‌ای با تلفات بسیار محدود محقق کرده است.
گشایش در روابط سوریه و ترکیه را طی هفته‌های آتی، بعید نمی‌دانیم نامه «اطمینان‌بخش» آنکارا به دمشق و عدم مخالفت دمشق با مداخله نظامی در عفرین از دلایل این‌گونه نتیجه‌گیری است.
این چهارمین بار، یا دهمین بار است که برادران کُرد از نیش آمریکا و اسرائیل گزیده می‌شوند. امیدواریم که آنها از این تحقیر شدن‌ها واقعا درس عبرت بگیرند و از توهم حمایت آمریکا از آنها برای ایجاد دولت‌شان دست بکشند؛ چرا که آمریکا از آنها به عنوان اهرمی در درگیری‌هایش با روس‌ها و قدرت‌های منطقه‌ای استفاده می‌کند و سپس بلافاصله از آنها دست می‌کشد و خوارشان می‌کند. چه بسا، باید در این موقعیت، ناکامی‌های «مسعود بارزانی» و پدرش در شمال عراق توسط آمریکایی‌ها را یادآوری کنیم، نمونه مشابه دیگر نیز در حال حاضر، صالح مسلم» و همکارانش در عفرین و منبج است.
