با آغاز سال 2018 تغییرات اساسی در عرصه جغرافیای سوریه و نقشه نیروهای نظامی نسبت به اوایل سال 2017 به وجود آمد. در اوایل سال 2017 موازنه قدرت در عرصه داخلی سوریه به شکل زیر بود:
-گروه تروریستی داعش کنترل51.48 درصد از جغرافیای سوریه را در اختیار داشت و از این نظر در رتبه اول قرار داشت.
-نیروهای دموکراتیک سوریه از نظر تسلط بر اراضی این کشور با 19 درصد در رتبه دوم بود.
-نیروهای دولتی سوریه با تحت کنترل گرفتن 17 درصد از اراضی سوریه در رتبه سوم این لیست قرار داشتند.
-سایر گروه های مسلح با در اختیار داشتن 12.4 درصد از اراضی سوریه در رده بعدی بودند.
- نیروهای سپر فرات وابسته به ترکیه با مساحتی بالغ بر1.2 درصد در رتبه بعدی بودند.
- ارتش خالد بن ولید نیز با اشغال 13. درصد از جغرافیای سوریه در رتبه آخر قرار داشتند.
اما با آغاز سال 2018 مشخص شد که ارتش سوریه موفق شده بخش بسیار گسترده‌ای از جغرافیای این کشور را تحت کنترل خود بگیرد و از نظر نفوذ و قدرت در عرصه میدانی به رتبه اول ارتقا پیدا کند. این موضوع باعث تغییر در موازنه های قدرت شد. تا جایی که وقتی روسیه و ایران استراتژی خود را مبتنی بر پایان جنگ و حل و فصل سیاسی بر اساس مبانی کنفرانس آستانه و سوچی قرار دادند، استراتژی آمریکا در این رابطه همچنان مبهم بود.
مک گورگ نماینده ویژه رئیس جمهور آمریکا در ائتلاف بین المللی مبارزه با داعش در این رابطه می گویند که جنگ در سوریه هنوز به پایان نرسیده است، به ویژه که داعش همچنان مناطق امنی را در اختیار دارد و در آنها سنگر گرفته است. هنوز زمان اعلام پیروزی نرسیده و راه طولانی وجود دارد و جنگ چنان ادامه دارد. وی مدعی شد که حضور آمریکا در سوریه برای جلوگیری از بازگشت داعش به شهرهایی که کنترل آنها را از دست داده، ضروری است. وی اعلام کرد که نیروهای آمریکایی در منطقه التنف باقی می‌مانند تا مانع از عدم بازگشت داعش شوند و اوضاع انسانی در این منطقه را تحت کنترل داشته باشند.
از این اظهارات مشخص می شود که دولت آمریکا مبتنی بر رویکرد ها و مطالعات موسسه رند عمل می کند که یکی از مهمترین مراکز مطالعاتی آمریکا است که با ارتش این کشور همکاری می کنند. این موسسه اخیراً پژوهشی در رابطه با سوریه با عنوان طرح سازش برای سوریه انجام داده که می توان موارد مهم آن را در بخش های زیر خلاصه کرد:
-ایجاد 3 منطقه در سوریه شامل منطقه ای برای علوی ها در طول ساحل این کشور تا مرز های لبنان. منطقه ای برای کردها در شمال سوریه و دو منطقه برای مخالفان معتدل که یکی در حلب و اطراف آن تشکیل می‌شود و منطقه دوم دردرعا و حومه آن شکل می‌گیرد.
- مناطقی که همچنان تحت کنترل داعش و گروه‌های امثال آن قرار دارند، به عنوان منطقه جنگی شناسایی شده و نیروهای بین المللی همچنان مسئولیت آن را برعهده داشته باشند.
-توافق برای اداره برخی از مناطق سوریه به ویژه الرقه به روش غیر متمرکز به دست آید. بر این اساس نیروهای بین المللی نظارت بر این مناطق را در اختیار خواهند داشت.
-آغاز مذاکرات جریان های محلی و منطقه ای برای آماده سازی جهت اصلاحات سیاسی.
این پژوهش عدم توافق برای رئیس‌جمهور واحد در سوریه یا عدم توافق برای ترسیم مرزهای مناطق مختلف را مورد اشاره قرار داده و پیشنهاد داد که روند انتقال سیاسی فراگیر قدرت در این کشور به مرحله پس از رسیدن به توافق موکول شود.
تلاش برای به شکست کشاندن کنفرانس سوچی که مسکو به شدت روی آن حساب کرده است، تلاشی از سوی واشنگتن برای پیشبرد طرح خود با حمایت و کمک متحدانش به شمار می رود. این کشور نمی خواهد به مسکو اجازه دهد که به تنهایی راه حل بحران سوریه را پیش ببرد. آمریکا تلاش دارد از ضعف اقتصادی سوریه استفاده کرده و در نهایت این کشور را به تسلیم شدن و دادن امتیاز به کاخ سفید و پذیرش پایگاه های نظامی آمریکا در شمال سوریه در برابر پایگاه طرطوس و تقسیم قدرت در سوریه مبتنی بر اقلیم ها و استان ها و ساختارهای مختلف با حمایت بین‌المللی و منطقه‌ای وادار کند.
این سناریوها با توجه به تحولات میدانی اخیر در سوریه به نفع ارتش این کشور و متحدانش قرار دارد، رویکردهای واقع‌گرایانه به شمار می‌رود. علاوه بر این که کردهای سوریه به حمایت آمریکا اطمینان ندارند و با نزدیک شدن به روسیه جانب احتیاط را در این زمینه حفظ کرده اند. آنها نسبت به تکرار تجربه کردهای عراق وحشت دارند، چرا که دیدند دولت ترامپ چگونه به کردهای عراق پشت کرد و آنها را با سرنوشت خود در مقابل تهدیدات متعدد از بقایای داعش و گروهک های خفته تروریستها گرفته تا تهدیدات ترکیه و... تنها گذاشت.
همزمان با کاهش مناطق تحت کنترل داعش در سوریه واشنگتن اعلام کرد که اصلاحاتی را در حمایت خود از کردها انجام می دهد. در نتیجه این اصلاحات آمریکا 500 نفر از نیروهای پیاده دریایی خود را از سوریه خارج کرد. واشنگتن در عین حال تاکید کرد که همچنان موجودیت نظامی خود را در سوریه خواهد کرد.
این عقب‌نشینی جزئی باعث نگرانی کردها شد. یکی از مسئولان کرد با یادآوری موضوع کردهای عراق در این رابطه می گویند: ما می‌ترسیم آمریکا از ما به عنوان یکی از برگه های موجود در دست خود استفاده کنند و هنگامی که بازی به پایان رسید، ما را فراموش کند.
آمریکا در جبهه عراق در برابر وقایع ژئوپلتیک جدیدی قرار گرفته است، اتفاقاتی که بعد از فروپاشی و شکست داعش در این کشور و بازگرداندن تمامی اراضی تحت کنترل آن به وقوع پیوسته و همزمان پروژه جدایی طلبانه کردها نیز با شکست مواجه شده است. حیدر العبادی نخست وزیر عراق از این تحولات برای بازگشت به قدرت بعد از انتخابات آینده این کشور در ماه می سال 2018 استفاده می کند و تلاش دارد اکثریت پارلمانی شامل اهل تسنن و شیعیان و کردها تشکیل دهد تا بتواند دولتی برای تحقق عدالت و ثبات در عراق متحد و قوی شکل دهد.
درخواست اقلیم کردستان عراق برای تعلیق نتایج همه پرسی و دعوت دولت عراق برای گفت‌وگوهای بدون پیش شرط بین اقلیم کردستان و دولت این کشور تحت چارچوب قانون اساسی و آغاز عملیات تنظیم مجدد خطوط تماس نظامی و جغرافیایی مناطق تحت کنترل دو طرف شکل جدیدی از مناسبات سیاسی در عراق را شکل داده است.
در واقع تصمیم گیری های کنونی عراق تصمیمات استراتژیک و مهم تحت تاثیر ائتلاف این کشور با ایران است.
در این میان یک عامل مهم دیگر وجود دارد که برای تعیین سرنوشت بحران نقش اساسی دارد. این عامل مناسبات موجود بین ایران و ترکیه است. باید دید آیا راه مشترک دو طرف برای مهار اردوگاه مسعود بارزانی در اقلیم کردستان عراق همچنان ادامه خواهد داشت یا اینکه ترکیه به علت ترس از تسلط کامل ایران بر اقلیم کردستان آمادگی تغییر رویکردها و مواضع خود را دارد. طی روزهای اخیر سیگنال‌هایی از این موضوع به دست رسیده که نشان می‌دهد ترکیه نمی‌خواهد شکست کامل را به اردوگاه متحد سابق خود یعنی مسعود بارزانی تحمیل کند، چرا که این موضوع عملاً به تسلط کامل ایران در شمال عراق منتهی خواهد شد.
البته مهم ترین عاملی که تمامی طرف‌ها آن را زیر نظر دارند، مواضع آمریکا است که تاثیر قابل توجهی در مشخص کردن رویکردهای بحران طی ماههای آینده دارد. در حال حاضر نگاه‌ها متوجه سیاست های دولت دونالد ترامپ رئیس جمهور آمریکا در رابطه با راه حل های بحران موجود بین بغداد و اربیل و جلوگیری از امتداد این مناسبات به سمت جنگ داخلی جدید است.
تصمیم سازان سیاسی آمریکا می‌دانند که عراق یکی از سخت‌ترین مناطقی است که تقابل احتمالی ایران و آمریکا در آن شکل خواهد گرف. آمریکایی‌ها تلاش دارند فضای عمومی عراق را تحت کنترل خود داشته باشند، این در حالی است که ایران نیز از طریق ارتش عراق و نیروهای الحشد الشعبی در اکثریت مطلق اراضی عراق نفوذ دارد.
به همین علت آمریکا 3 رویکرد استراتژیک را برای احیای مجدد توانمندی‌های سیاسی خود در عراق به کار گرفته است:
اول: آمریکا بر نقش حیدر العبادی نخست وزیر عراق و حمایت سیاسی از وی در مقابله با رقبایش حساب کرده است.
دوم: آمریکا به دنبال بازگرداندن مجدد اطمینان به مناسبات خود با اقلیم کردستان عراق است.
سوم: آمریکا تلاش دارد حالت همبستگی را میان جریان‌های سیاسی تحت نظر خود ایجاد کنند.
به این ترتیب می توان گفت عراق به مرحله قبلی خود باز خواهد گشت و به منطقه‌ای برای تقابل بین دو جریان پرنفوذ یعنی ایران و آمریکا تبدیل می‌شود. در این شرایط نیروهای سیاسی و داخلی عراق به عنوان بخشی از این درگیری مطرح خواهند بود. این اعتقاد وجود دارد که ما در آینده شاهد درگیری بین ایران و آمریکا در عراق خواهیم بود. علاوه بر اینکه نباید نقش و موقعیت سوریه در موازنه های میدانی را نیز نادیده گرفت، چرا که در حال حاضر، سوریه و عراق به جبهه واحدی در مقابله با توطئه های آمریکا تبدیل شده اند. علاوه بر اینها جبهه مقاومت فراگیرکه حسن نصرالله دبیرکل حزب‌الله لبنان خواستار شکل‌گیری آن شده، نقش اساسی در تعیین سرنوشت نهایی درگیری های آینده خواهد داشت.
