این رابطه از یکسو، تعامل استراتژیک میان دو ابرقدرت در عرصه نظام بین‌الملل در دوران پسا‌جنگ سرد است و از‌سوی‌دیگر، مسایل هم‌گرایانه و واگرایانه متعددی در روابط جاری دو کشور وجود دارد، که بالقوه می‌تواند فرآیندهای کلان بین‌المللی را متاثر کرده و بر موقعیت قدرت‌های برتر جهانی و آزادی عمل آنها تاثیرات مهمی بر‌جای گذارد و دو کشور را به‌سمت یک نظام جهانی با ماهیت مدل نظام دو- چند‌قطبی سوق دهد.
از اواسط دهه 1990، مناسبات سیاسی و امنیتی میان آمریکا و چین در سطوح مختلف رو به افزایش بوده است. چین و آمریکا باوجود چالش‌ها همواره منافع خود را در همکاری با یکدیگر در چارچوب وابستگی متقابل، پیوند زده‌اند و این پدیده در دوره اوباما شدت گرفت. حال در دوره‌ای جدید از سیاست آمریکا، رییس‌جمهور منتخب این کشور معادله تمام روابط دیپلماتیک را برهم زده و در آخرین پرده از این بازی چین را تهدید کرده است.
رییس‌جمهور منتخب آمریکا، این احتمال را مطرح کرده که کشورش از سیاست «چین واحد» که عملا استقلال تایوان را به رسمیت نمی‌شناسد، در صورت عدم همکاری پکن در دیگر زمینه‌ها کنار بکشد. او در عین حال از دیگر سیاست‌های چین، از جمله در قبال کره شمالی نیز انتقاد کرده است.
دونالد ترامپ در گفت‌وگو با شبکه خبری فاکس گفت: نمی‌خواهم چین به من امر و نهی کند. اشاره او به گفت‌وگوی تلفنی‌اش با رییس‌جمهور تایوان، سای اینگ‌وان بود. گفت‌وگویی که در دهه‌های گذشته، میان یک رییس‌جمهور یا رییس‌جمهور منتخب آمریکا و رییس‌جمهور تایوان، سابقه نداشته و با اعتراض رسمی چین روبه‌رو شد.
آمریکا در سال ۱۹۷۲ در «اطلاعیه مشترک چین و آمریکا» که به اطلاعیه شانگهای موسوم است، سیاست «چین واحد» یا «تنها یک دولت چین» را می‌پذیرد هرچند با نسخه ارائه‌شده از سوی پکن هم موافقت نمی‌کند. در هر صورت در پی آن، ایالات متحده عملا تایوان را به‌عنوان کشوری مستقل به رسمیت نمی‌شناسد. بسیاری دیگر از کشورهای جهان نیز چنین کرده‌اند و سفارتخانه‌های خود در تایوان را به دفاتری تغییر داده‌اند که عملا همان کار سفارتخانه را انجام می‌دهد. سیاست، واحد پولی، گذرنامه و تمام امور قضایی و نظامی و انتظامی تایوان، مجزا از جمهوری خلق چین و در دست دولتی انتخابی است. چین، تایوان را استانی سرکش توصیف می‌کند و در مورد رویکرد کشورهای دیگر هم همواره واکنش نشان داده است.
در حالی‌که سال‌هاست طرفین، سیاست چین یکپارچه را نقض نکرده‌اند، دونالد ترامپ گفته است: نمی‌دانم چرا ما باید به سیاست چین واحد پایبند باشیم، مگر اینکه با چین بر سر مسایل دیگر از جمله تجارت به توافق برسیم. ترامپ در عین حال اظهار کرد در مورد پاسخ به تماس تلفنی با سای اینگ‌وان، «نه چند روز، که تنها چند ساعت» برای تصمیم گرفتن فرصت داشته است.
رییس‌جمهور منتخب آمریکا در عین حال به برخی دیگر سیاست‌های چین نیز اعتراض کرده و برای نمونه از دستکاری در ارزش یوآن، واحد پول چین، مالیات‌ها و ساخت‌وسازها در دریای چین جنوبی انتقاد کرده است. ترامپ در عین حال می‌گوید پکن در مورد کره‌شمالی هم هیچ همکاری با آمریکا نکرده است.
چین از مهم‌ترین متحدان کره‌شمالی است. پکن البته با برخی تحریم‌ها علیه پیونگ‌یانگ پس از آزمایش‌های اتمی و موشکی آن، همراهی کرده است اما از سوی دیگر شماری از سیاستمداران و تحلیلگران معتقدند بدون حمایت پکن، دولت کره‌شمالی از ادامه حیات سیاسی باز می‌ماند. البته این تحلیل‌ها خود منتقدانی دارد که می‌گویند دولت چین بر همه اقدامات دولت کره شمالی کنترل ندارد و در مواردی نیز این اقدامات برخلاف خواسته‌های پکن انجام می‌شود.
از زمان جنگ کره در میانه قرن بیستم، این شبه‌جزیره به دو بخش شمالی و جنوبی تقسیم شده است؛ سئول، به آمریکا و غرب نزدیک شد، پیونگ‌یانگ به چین. با وجود انتقادهای مطرح‌شده از سوی رییس‌جمهور منتخب آمریکا اما ترامپ سفیری را برای چین در نظر گرفته که گزارش‌ها نشان می‌دهد روابط نزدیکی با شی جین‌پینگ، رییس‌جمهور آن کشور دارد.
گلوبال‌تایمز، ارگان انگلیسی‌زبان حزب خلق چین، اخیرا در مقاله‌ای با اشاره به موضوع انتخاب تری برانستاد به عنوان سفیر دولت ترامپ در پکن و روابط خوب او با مقام‌های چینی می‌گوید این موضوع، خود رویکرد و سیاست‌های احتمالی در برابر واشنگتن را در آینده نزدیک، پیچیده‌تر کرده است. رییس‌جمهور منتخب آمریکا پیش از این گفت‌وگو در جریان یک سخنرانی از لزوم بهبود روابط واشنگتن و پکن هم سخن گفته بود.
روزنامه دولتی چین می‌گوید: «پکن هم می‌تواند به دشمنان آمریکا سلاح بفروشد.»
گفته‌های تازه رییس‌جمهور منتخب آمریکا در مورد سیاست دولتش در قبال «چین واحد» و موضوع تایوان، با واکنش رسانه‌های دولتی چین روبه‌رو شده است.
یک نشریه عمده وابسته به حزب حاکم آن کشور هشدار داده است که پکن هم می‌تواند از نیروهای دشمن آمریکا حمایت کند.
دونالد ترامپ در مصاحبه‌ای که ۲۱ آذر‌ماه شبکه خبری فاکس آن را پخش کرد، این احتمال را مطرح کرده که کشورش از سیاست «چین یکپارچه» که عملا استقلال تایوان را به رسمیت نمی‌شناسد در صورت عدم همکاری پکن در دیگر زمینه‌ها، کنار بکشد.
گفته‌های ترامپ که چند روز پس از گفت‌وگوی تلفنی او با رییس‌جمهور تایوان مطرح شده، ساعاتی بعد با واکنش رسانه‌های دولتی در چین روبه‌رو شد.
گلوبال‌تایمز، نشریه‌ای چینی و انگلیسی‌زبان، وابسته به پیپل‌دیلی (ارگان حزب کمونیست) که بیان اظهارات تند و جنجالی در آن سابقه دارد در بیان این واکنش‌ها پیشقدم بود.
خبرگزاری فرانسه بخشی از مقاله اخیر این روزنامه را ترجمه کرده که می‌گوید اگر ایالات متحده، سیاست دهه‌های گذشته در مورد «چین واحد» را کنار گذاشته و از تایوان- به‌عنوان کشوری مستقل- حمایت کند، پکن هم می‌تواند آشکار و پنهان به دشمنان آمریکا اسلحه بفروشد. مقاله بامداد دیروز به زبان چینی منتشر شد.
به نظر می‌رسد لحنی که در مقاله دیروز به کار گرفته‌شده، تندتر از موارد پیشین است. برای نمونه نسخه انگلیسی‌زبان گلوبال‌تایمز، هفته پیش از لزوم افزایش آمادگی نظامی در ارتباط با تایوان و آمادگی برای مجازات هرکسی که خواستار استقلال آن است سخن گفته بود. این روزنامه در عین حال از دولت خواسته بود به پرداخت هزینه برای تقویت جنگ‌افزارهای اتمی راهبردی و موشک‌های بالستیک پیشرفته، اقدام کند.
نسخه انگلیسی‌زبان گلوبال تایمز، دیروز گفت‌وگویی را منتشر کرده که با یکی از استادان دانشگاه روابط خارجی، وابسته به وزارت خارجه جمهوری خلق چین است. لی هایدونگ، استاد این دانشگاه گفته تمرکز ترامپ بر مسایل داخلی آمریکاست و او احتمالا به طور عمیق به مسایل دیپلماتیک فکر نمی‌کند. هایدونگ در عین حال گفته رییس‌جمهور منتخب آمریکا بازرگان است اما نمی‌توان در مورد همه مسایل معامله کرد.
این نشریه بیشتر بر مسایل بین‌المللی متمرکز است در حالی‌که نسخه انگلیسی زبان این روزنامه به‌طور عمده به بیان مواضع و مسایل داخلی چین می‌پردازد. دولت چین هنوز واکنشی رسمی به گفته‌های ترامپ نشان نداده‌است.
ابراز نگرانی پکن
از طرفی به گزارش رویترز، وزارت خارجه چین دیروز از اظهارات جدید دونالد ترامپ مبنی بر زیر سوال بردن سیاست جاری آمریکا در قبال تایوان به‌شدت ابراز نگرانی کرد.
گِنگ شوآنگ با تاکید بر اینکه سیاست «چین واحد»، «سنگ بنای مناسبات چین و ایالات متحده» را تشکیل می‌دهد از دولت ترامپ که قرار است به‌زودی کار خود را آغاز کند خواست تا حساسیت مساله تایوان را درک کند.
در پی این اظهارات سخنگوی وزارت خارجه چین در ادامه سخنان خود گفت: از دولت جدید آمریکا و رهبران آن می‌خواهیم که حساسیت موضوع تایوان را به‌رسمیت شناخته و این حساسیت را کاملا درک کنند.
به گزارش روزنامه گاردین، گنگ شوآنگ افزود: چین از دولت ترامپ می‌خواهد تا در زمینه موضوعات مرتبط با تایوان درست و سنجیده عمل کند تا از این طریق به منافع کلی و مناسبات دو طرف خدشه‌ای وارد نشود.
او با تاکید بر اینکه سیاست «چین واحد»، سنگ بنای روابط چین و آمریکا را تشکیل می‌دهد، گفت: اگر ترامپ از این سیاست فاصله گیرد پیشرفت باثبات و رو به گسترش مناسبات بین دو کشور به هیچ‌وجه میسر نخواهد شد. در پی این اظهارات دونالد ترامپ و سخنان او در مورد «چین واحد»، بازار بورس هنگ‌کنگ شدیدترین کاهش خود را در شش ماه اخیر تجربه کرده است.
