سرگئی لاوروف وزیر امور خارجه روسیه 26 ژانویه سال جاری به‌منظور تشریح دستاوردهای مسکو در سال 2015 و همچنین اهداف سیاست خارجی روسیه در سال 2016 در وزارت امور خارجه روسیه در یک نشست مطبوعاتی در جمع خبرنگاران داخلی و خارجی حضور یافت.
مسکو به دنبال دور شدن جهان از تک قطبی
لاوروف سخنرانی خود را بابیان این جمله که وزارت امور خارجه روسیه طبق سنت گزارش سال گذشته خود را تشریح می‌کند گفت سال 2015 سال دشواری بود و با تشدید رقابت جهانی برای اثرگذاری بر روندهای متغیر و شکل‌گیری نظام نوین بین‌الملل در خاطره‌ها خواهد ماند. در این راستا دو روش متناقض وجود دارد. تلاش برای متوقف کردن نظام بین‌الملل چند مرکزگرایی عادلانه‌تر به‌منظور حفظ سلطه خود در امور جهان و تحمیل اراده خود به دیگران و تلاش مشترک برای مقابله با چالش‌های مشترک.
لاوروف افزود: «وضعیت اقتصاد جهانی در سال 2015 ناپایدار بود و این را عملاً همه کشورها از جمله روسیه حس کردند. اما در این وضعیت بحران اقتصادی برخی با تشکیل اتحادیه اقتصادی تجاری محدود سعی در هم شکستن مشارکت اقتصاد جهانی داشتند. مهمتر از اینکه، درگیری‌ها در سوریه، عراق، یمن، لیبی و اوکراین رو به وخامت گذاشت؛ در آفریقا بسیاری از کشورها در بی‌ثباتی باقی ماندند. این تحولات را می‌توان "چشم‌اندازهای بحران" نامید.»
برای سامان دادن به اوضاع وارد سوریه شدیم
وی ادامه داد: «بر این مبنا خطر رشد تنش‌های فرقه‌ای و تعمیق گسل‌های بین تمدنی بالا رفته که برای تمدن ما به‌عنوان یک کل بسیار خطرناک است. همه این اقدامات در پس‌زمینه تلاش‌های بی‌سابقه گروه تروریستی داعش که خود را دولت خواند رخ‌داده است که درنتیجه آن دیگر گروه‌های افراط‌گرا کنترل بسیاری از مناطق عراق و سوریه را در دست گرفتند. تلاش گروه‌های تروریستی به حدی بود که موفق شدند در دیگر کشورها از جمله لیبی، افغانستان و در برخی از کشورهای "آفریقای سیاه" نیز جای پایی به دست آورند.»
وزیر خارجه روسیه گفت: «همه ما شاهد عملیات وحشیانه تروریستی علیه شهروندان روسیه، اروپایی، خاورمیانه، آمریکایی، آفریقا و آسیایی بوده‌ایم و اکنون تروریست‌ها آشکارا از تشکیل خلافت خود از پرتغال تا پاکستان می‌گویند و این یک تهدید واقعی نه‌تنها برای امنیت منطقه، بلکه برای امنیت جهانی است. در این راستا روسیه به‌عنوان عضو ثابت شورای امنیت سازمان ملل متحد و یکی از بزرگ‌ترین کشورهای جهان با سیاست خارجی فعال سعی کرده است ضمن دفاع از منافع ملی خود، مسئولیت جهانی خود مبنی بر سروسامان دادن به امور جهانی را نیز تحقق بخشد.»
وی افزود: «طرح ابتکاری ولادیمیر پوتین رئیس جمهوری روسیه مبنی بر تشکیل ائتلاف ضد تروریستی بر اساس حقوق بین‌الملل و به رهبری سازمان ملل مهم‌ترین اقدام کلیدی روسیه برای مبارزه با تروریسم بود. حملات نیروی هوایی روسیه در سوریه که به درخواست دولت سوریه صورت گرفت مواضع تروریست‌ها را در هم شکست که درنتیجه این مشخص شد که چه کسانی حامیان تروریسم هستند و جه کسانی مخالفان آن.»
لاوروف ادامه داد: «پرواضح است که تنها راه‌حل نظامی برای شکست تروریست‌ها کافی نیست. بلکه برای حل‌وفصل اختلافات و همچنین برای جلوگیری از استفاده تروریست‌ها از زیرساخت‌های اقتصادی بایستی اقدامات نظامی با فرایندهای سیاسی ترکیب شود. به عنوان مثال داعش نفت عراق و سوریه را به‌صورت قاچاقی به ترکیه انتقال می‌دهد.»
مردم کشورها باید خودشان در مورد آینده تصمیم بگیرند/مسکو به دنبال چندجانبه گرایی است
وی افزود: «رئیس‌جمهور روسیه بارها تأکید کرد که حل پیچیده‌ترین مشکلات تنها بر پایه رعایت حقوق بین‌الملل و احترام به فرهنگ و تمدن کشورهای مربوطه امکان‌پذیر است. روسیه همواره براین باور است که سرنوشت هر کشور باید به دستان مردم آن کشور تعیین شود. ما بر این باوریم که در قرن 21 همکاری چندجانبه منحصراً بایستی بر اساس برابری واقعی و تلاش متقابل برای تحقق منافع مشترک بنا شود و تنها بدین طریق طرح‌های همگرایی از جمله "سازمان پیمان امنیت جمعی"، "اتحادیه اقتصادی اوراسیا"، "اتحادیه کشورهای هم‌سود" و دیگر طرح‌های همگرایی از جمله کشورهای حوزه بریکس و سازمان همکاری شانگهای در فضای پسا شوروی به نتیجه خواهند رسید.»
لاوروف ادامه داد: «بنابراین روسیه بارها و بارها گفته است که طرح همگرایی دیگر کشورها را در فضای پسا شوروی با طرح همگرایی خود متوقف نخواهد کرد و روسیه آماده کار مشترک به‌عنوان‌مثال در ساختن پل میان اروپا، اوراسیا و منطقه آسیا و اقیانوسیه هست. روسیه علاوه بر همکاری همه‌جانبه با چین، مشارکت استراتژیک خود را با هند، ویتنام و دیگر کشورهای حوزه آسیا و اقیانوسیه تحکیم کرده است. همکاری با کشورهای آمریکای لاتین و کارائیب، آفریقا، همکاری با اتحادیه‌ها و سازه‌های منطقه‌ای من‌جمله اتحادیه آفریقا، اتحادیه عرب، سازمان همکاری‌های اسلامی، جامعه کشورهای آمریکای لاتین و کارائیب نیز از دیگر جنبه‌های سیاست خارجی روسیه بوده است.»
همواره حامی حل و فصل مسئله هسته‌ای ایران بوده‌ایم
وزیر امور خارجه روسیه تأکید کرد: «توافق هسته‌ای ایران که در پی آن چند روز پیش لغو تحریم‌های ایران آغازشده است صلح‌آمیز بودن برنامه هسته‌ای ایران در تطابق کامل با ان پی تی و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و همچنین مقررات استفاده صلح‌آمیز از انرژی هسته‌ای را تضمین خواهد کرد. این‌یک قدم بزرگ در جهت عادی‌سازی اوضاع در اطراف ایران است. ما به‌طور فعال از برنامه هسته‌ای ایران حمایت کرده‌ایم و همچنین از هرگونه اقدام برای از بین بردن موانع بر سر راه روابط و مشارکت بین‌المللی حمایت خواهیم کرد.»
وی خاطرنشان کرد: «من توافقنامه مینسک که در 12 فوریه 2015 تشکیل شد را یکی از دستاوردهای موفقیت‌آمیز سال گذشته می‌دانم. مسکو به تعهدات خود بر اساس این توافقنامه عمل کرده است اما کی‌یف به تعهدات خود مبنی بر مذاکره با دونتسک و لوگانسک به‌منظور حل بحران عمل‌نکرده است و توافقنامه را نقض کرده است. به همین دلیل مقرر شد که این کار را در سال 2016 ادامه دهیم.»
آماده همکاری با غرب و آمریکا هستیم، اما اجازه مداخله نمی‌دهیم
لاوروف ضمن ابراز بی‌اعتمادی به آمریکا و غرب افزود: «روسیه آماده همکاری تنگاتنگ با غرب و آمریکا است. اما این همکاری باید بر اساس شرط عدم‌مداخله در امور طرف مقابل و احترام به منافع هر کشور صورت گیرد. شرکای غربی ما بعضاً می‌گویند نمی‌توان با روسیه تجارت معمولی انجام داد. این دقیقاً درست است. زیرا هنگام تجارت با غرب، تنها منافع اتحادیه اروپا و آمریکا در نظر گرفته می‌شود و مدام تکرار می‌کنند که این بر ضد منافع روسیه نیست. این تاریخ دیگر تمام‌شده است و تاریخ دیگری شروع‌شده است. تاریخی که تنها بر اساس برابری و بر پایه رعایت حقوق بین‌الملل شکل خواهد گرفت. در حال حاضر اقداماتی خطرناک از جمله تقویت توانایی‌های نظامی ناتو نزدیک مرزهای روسیه، ایجاد بخش‌های اروپایی و آسیایی سیستم دفاع موشکی ایالات‌متحده، کار بر روی کشورهای اروپایی و شمال آسیا و حضور مستمر در اوکراین، در اطراف روسیه در حال شکل‌گیری است. ما این اقدامات را بی‌ثبات کننده و البته غیرعملی می‌بینیم.»
وزیر امور خارجه روسیه پس از پایان اظهارت خود، آمادگی خود را برای پاسخ به سؤال خبرنگاران اعلام کرده است که در ذیل به مهم‌ترین سؤالات این نشست اشاره‌شده است:
سؤال: مرکز تحقیقات استراتژیک ایالات‌متحده آمریکا در گزارش سالانه 2015 خود سال 2016 را سالی دشوار برای جامعه بین‌الملل پیش‌بینی کرد. به نظر شما اصلی‌ترین چالش‌ها برای روسیه و جهان کدم‌اند؟
لاوروف: اگر بخواهیم کلی صحبت کنیم، چالش اصلی درواقع ایجاد یک نظام دموکراتیک بین‌الملل عادلانه است و روسیه به‌تنهایی نمی‌تواند به این مهم دست یابد. چراکه مراکز جدید اقتصادی مالی و فشار سیاسی شکل گرفتند و جامعه بین‌الملل بایستی خود را با شرایط واقعی وقف دهد. به‌عنوان‌مثال، پرونده هسته‌ای ایران که ما اصرار زیادی برای حل‌وفصل آن داشته‌ایم به دلیل زیاده‌خواهی‌های غرب چندین سال به طول انجامید و یا مسئله سوریه که چندین ائتلاف برای حل‌وفصل آن شکل‌گرفته است. بسیاری از بازیگران در سوریه از جمله آمریکا موافقت نمی‌کنند برای حل بحران سوریه پشت یک میز بنشینیم و بازیگران دیگر نیز هرکدام بر موضع خود اصرار دارند. مهم‌ترین چالش امروز مبارزه با تروریسم بین‌المللی است اما برخی از کشورها در سوریه تنها بر اساس منافع ایدئولوژیک عمل می‌کنند.
سؤال: استفان دی میستورا فرستاده ویژه سازمان ملل متحد به سوریه تاریخ مذاکرات میان گروه‌های مختلف در سوریه را اعلام کرد و گویا روسیه و امریکا در این خصوص به مصالحه رسیدند. چقدر این امر محتمل است؟
لاوروف: روسیه و آمریکا هیچ‌گونه اقدامی برای جمع‌آوری اپوزیسیون‌های سوریه انجام ندادند و بر اساس قطعنامه 2254 این وظیفه بر عهده نماینده سازمان ملل است که وی نیز با کشورهای حامی سوریه من‌جمله روسیه مذاکره کرده است و موضع روسیه نیز روشن است بدین معنی که از همه گروه‌های مخالف برای انجام مذاکره دعوت شود. اما دی میستورا برای موافقت دیگر کشور در این خصوص با مشکل مواجه شده است. اخیراً یکی بازیگران سوریه مردد است که آیا کردهای سوریه نیز به مذاکرات دعوت می‌شوند. در پاسخ باید گفت کردهای سوریه در حال حاضر 15 درصد از جمعیت سوریه و را تشکیل می‌دهند و همچنین در نقاط کلیدی این کشور ساکن هستند. بنابراین این‌طور نیست که فقط باید گروه‌هایی به مذاکره دعوت شوند که با اسد مبارزه کردند. هدف اصلی مبارزه با تروریسم، و همچنین اصلاحات سیاسی در سوریه است. بنابراین مبارزه با تروریسم در سوریه بدون کردها که نقش بسیار مهمی در مبارزه با داعش ایفا کردند اشتباه بزرگی است و فرستاده سازمان ملل نباید تسلیم تصمیم برخی از کشورها شود.
سؤال: آیا روسیه پیشنهاد کناره‌گیری بشار اسد را مطرح کرده است و آیا موضوع پناهندگی سیاسی اسد واقعیت دارد؟
لاوروف: من قبلاً به هر دو سؤال پاسخ دادم و پاسخ هر دو سؤال نیز منفی است. در این اواخر گمانه‌زنی‌هایی شنیده‌ام که رئیس اداره اطلاعات ستاد کل نیروهای مسلح فدراسیون روسیه مخصوصا به دمشق سفرکرده است و پیشنهاد کناره‌گیری اسد را مطرح کرده است. این واقعیت ندارد. چراکه لزومی برای طرح چنین پیشنهادی نیست. بشار اسد خود به روسیه آمد و با ولادیمیر پوتین نیز دیدار کرد که نتیجه دیدار آن‌ها بر همگان مشخص است. رئیس‌جمهور روسیه بارها و بارها تأکید کرده است که بشار اسد به انجام مذاکره با گروه‌های مخالف من‌جمله گروه‌های مسلح موافقت کرده است. اسد با تشکیل جبهه "زمینی" با ترکیبی از ارتش سوریه و مخالفان برای مبارزه با گروه تروریستی داعش و دیگر گروه‌های تروریستی از جمله جبهه النصره موافقت کرده است. در دیدار اسد و پوتین در مسکو همچنین قرار شد که بشار اسد بر اساس توافقنامه وین زمینه اصلاحات سیاسی را در سوریه فراهم کند. بنابراین بشار اسد هیچ‌گونه درخواست پناهندگی سیاسی از روسیه نکرده است و هیچ‌کس نیز چنین پیشنهادی را به او مطرح نکرده است.
سؤال: بیش از یک سال و نیم است که کردها در عراق و سوریه مشغول مبارزه با گروه تروریستی داعش و دیگر گروه‌های تروریستی هستند و بسیاری از کشورها به آن‌ها کمک کردند. روسیه در مبارزه با داعش چه کمکی به آن‌ها کرده است؟
لاوروف: کردها در حال حاضر یک نیروی مؤثر در مبارزه با تروریسم هستند. روسیه از همان ابتدای پیدایش گروه‌های تروریستی در عراق و سوریه و قبل از پیدایش ائتلاف ضد داعش به رهبری آمریکا از کردها حمایت می‌کرد. تمام حمایت‌های روسیه به کردهایی ارائه می‌شود که به‌صورت قانونی و از طریق دولت مرکزی عراق با گروه تروریستی داعش می‌جنگند. از این روسیه از طریق دولت مرکزی عراق به کرها کمک تسلیحاتی می‌کرد. زیرا برخی از کشورهای غربی من‌جمله آلمان بدون واسطه به کردها در عراق کمک می‌کنند. ایالات متحده آمریکا نیز مستقیماً به برخی کردهای مخالف بشار اسد کمک می‌کند که این مشکل بزرگی برای حل بحران در سوریه و عراق است. امیدواریم که آمریکا در موضع خود تجدیدنظر کند. زیرا اگر شرایط بدین گونه پیش برود بحران سوریه همچنان ادامه خواهد داشت.
سؤال: تنها یک سال از ریاست جمهوری باراک اوباما باقی‌مانده است، آیا احتمال ازسرگیری روابط روسیه و آمریکا در این‌یک سال باقی‌مانده وجود دارد؟
لاوروف: روابط دو کشور تنها به روسیه مربوط نمی‌شود. روابط روسیه و آمریکا باوجود رابطه خوب میان جرج بوش رئیس‌جمهور سابق آمریکا و ولادیمیر پوتین، از سطح بسیار پایینی برخوردار است. وقتی‌که اوباما ریاست کاخ سفید را عهده دار شد خانم هیلاری کلینتون وزیر اسبق امور خارجه موضوع ازسرگیری روابط روسیه و آمریکا را مطرح کرد. چراکه آمریکایی‌ها اعتراف کردند که مشکلات بین‌الملل بایستی با حضور روسیه و آمریکا حل‌وفصل شوند.
همکاران آمریکایی مدام به ما می‌گویند بیایید بر مسئله اوکراین باهم موافقت کنیم و یک ساعت بعد تحریم‌های روسیه لغو می‌شوند و همه‌چیز به حالت عادی خودش برمی‌گردد. اما روسیه به تعهدات توافقنامه مینسک عمل کرده و اوکراین هم باید به تعهداتش عمل کند اما این‌طور نیست و طرف آمریکایی نیز سکوت می‌کند. البته سردی روابط روسیه و آمریکا به قبل از شروع بحران اوکراین برمی‌گردد. یعنی زمانی که مسکو رضایت غرب را مبنی بر الحاق روسیه به سازمان تجارت جهانی به دست آورد که آمریکایی‌ها این را اقدامی علیه منافع خود می‌دانستند. ما می‌دانیم که آمریکا تمایل ندارد هیچ رقیبی در هر زمینه‌ای را در جهان امروز تحمل کند. اقدامات خصمانه آمریکا در قبال مواضع روسیه و چین به‌خوبی گویای این واقعیت است. به خاورمیانه بنگرید و ببینید چند سال است که این منطقه درگیر جنگ و خون‌ریزی است. اگر عاملان هرج‌ومرج از یک منبعی حمایت نشوند قطعاً نمی‌توانند دوام بیاورند ما از آمریکا می‌خواهیم که روابط خود را نه‌تنها با روسیه، بلکه با جهان از سر گیرد و به حقوق بین‌الملل از جمله عدم‌مداخله در امور داخلی کشورها، به حاکمیت ملی و تمامیت ارضی کشورها، حق مردم یک کشور برای تعیین سرنوشت خود احترام بگذارد.
سؤال: شما روابط روسیه و چین را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
لاوروف: روابط روسیه و چین در حال حاضر از سطح بسیار بالایی برخوردار است و سالانه چندین دیدار رسمی میان سران دو کشور انجام می‌شود. دو کشور در طول تاریخ تاکنون این‌قدر به هم نزدیک نشده بودند البته این همکاری استراتژیک بر اساس قرارداد حسن هم‌جواری و دوستی در سال 2001 پایه‌ریزی شده است. روسیه و چین تقریباً در تمام زمینه‌ها باهم همکاری دارند. همکاری روسیه و چین یکی از عوامل مهم در تأمین ثبات و امنیت بین‌المللی است. اساس همکاری دو کشور را قوانین بین‌المللی، احترام به نقش محوری سازمان ملل متحد و عدم‌مداخله در امور داخلی کشورها است. همکاری دو کشور نیز به تقویت اعتبار سازمان همکاری شانگهای، بریکس و گروه بیست در سطح بین‌الملل کمک می‌کند.
لاوروف در پاسخ به سوالی در مورد موضع غرب در قبال روسیه و مبحث تحریم‌های ضد روسیه گفت: «غرب به دنبال انزوای روسیه است. درواقع غرب، روسیه را دشمن ناتو و اتحادیه اروپا می‌داند. روسیه آماده برقراری ارتباط با همه شرکای غربی و آمریکایی هست اما بر اساس احترام به حقوق متقابل. غرب اکنون در تله‌ای افتاده است که به دست خود ساخته است و آماده برداشتن تحریم‌های روسیه پس از اجرای تعهدات توافقنامه مینسک است که این نشان‌دهنده متضرر شدن خود غرب از تحریم‌ها است. ازاین‌رو غرب ابتدا باید به متقاعد کردن آمریکا مبنی بر دست کشیدن از موضع خود در قبال اوکراین اندیشد و اوکراین را به اجرای تعهدات خود وادار کند.»
