۲ سال و نیم از جنگ و بروز بحران نظامی روسیه و اوکراین می‌گذرد و شاید کمتر کسی تصور می‌کرد که این تنش تا این اندازه ادامه‌دار و فرسایشی باشد. در شرایط فعلی که دامنه جنگ در ابعاد دیگری در حال گسترش و تشدید تنش است، نه مذاکرات نتیجه‌ای داشته و نه پیشنهاداتی که برخی از کشورها برای پایان دادن به این بحران مطرح کردند.
تا کمتر از یک ماه پیش این تصور وجود داشت که طرفین از فرسایشی شدن جنگ خسته شده و مسیر را برای آغاز گفت‌وگوها و مذاکرات صلح هموار کرده‌اند، اما دقیقا چند روز پس از این‌که «ولودیمیر زلنسکی» رئیس‌جمهور اوکراین اعلام کرد که اکنون زمان گفت‌وگوهای صلح با مسکو فرا رسیده است، شاهد حمله اوکراین به مرزهای روسیه و بخشی از خاک این کشور در منطقه «کورسک» بودیم که به نظر این اتفاق می‌تواند معادلات منطقه‌ای در این ارتباط را تحت تاثیر قرار دهد.
واکنش‌ها به نفوذ اوکراینی‌ها به خاک روسیه
«ولادیمیر پوتین» رئیس‌جمهور روسیه در نخستین اظهار نظر و واکنش خود نسبت به این حملات از سوی اوکراین گفت: «رژیم کی‌یف یک اقدام تحریک‌آمیز دیگر در ابعاد گسترده را به اجرا گذاشت. اوکراین با به کارگیری انواع مختلف تسلیحات دست به گلوله‌باران کور زده و موشک‌هایش را به سمت ساختمان‌های غیرنظامی و مسکونی و آمبولانس‌ها شلیک می‌کند».
تقریبا ۲ هفته از موج جدید درگیری‌ها می‌گذرد و به‌رغم نگرانی برخی از کشورها از هسته‌ای‌شدن این جنگ، شاهد حمایت همه‌جانبه غرب و به ویژه آمریکا از اوکراین هستیم.
«سابرینا سینگ» معاون سخنگوی وزارت دفاع آمریکا (پنتاگون) با اشاره به گفت‌وگوی «لوید آستین» و «روستم اومروف» وزیران دفاع آمریکا و اوکراین درباره عملیات‌های نظامی اخیر توسط کی‌یف ابراز داشت که وزیر دفاع ایالات متحده بار دیگر بر حمایت از اوکراین تاکید کرده است و ۲ طرف به ارتباط نزدیک خود با یکدیگر ادامه خواهند داد.
همچنین «اولاف شولتس» صدراعظم آلمان در صفحه ایکس خود نوشت: «آلمان قوی‌ترین حامی اوکراین در اروپاست و همچنان باقی می‌ماند.»
با این وجود بسیاری از کشورها و نهادهای بین‌المللی نیز از تشدید تنش‌ها ابراز نگرانی کرده و حتی «رافائل گروسی» مدیر کل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی نسبت به این تحولات و هسته‌ای شدن موضوع هشدار داده و از طرفین خواسته «از خود خویشتنداری نشان داده تا از وقوع حادثه هسته‌ای احتمالی که ممکن است تبعات تشعشعاتی جدی داشته باشد، جلوگیری کنند».
حمله به خاک روسیه به چراغ سبز ناتو
علاوه بر این برخی تحلیل‌ها حکایت از این دارد که ناتو در حمله روسیه از نظر اطلاعاتی کی‌یف را تامین کرده است. کاملا واضح است که از ابتدای این جنگ، غرب تمام تلاش خود را علیه روسیه به کار برد و از نظر تسلیحات و تجهیزات امکانات لازم را در اختیار اوکراین قرار داد.
شاید بعد از جنگ جهانی دوم این نخستین بار باشد که مستقیما درگیری‌ها میان ۲ کشور در خاک روسیه اتفاق می‌افتد. با توجه به این که مسکو همواره در این مدت با حملاتی که داشته توانسته کنترل برخی از مناطق را در اختیار گرفته و دست بالاتر را در این جنگ داشته باشد، اما به عقیده برخی کارشناسان این جنگ شکل فرسایشی به خود گرفته و احتمالا یکی از اهداف طرفین در تعلل برای برگزاری مذاکرات صلح، مشخص شدن انتخابات آمریکاست تا به طور کامل نتیجه تغییر کند.
«یوری اوشاکوف» دستیار رئیس‌جمهور روسیه معتقد است: «مطمئن نیستم که انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا چقدر می‌تواند بر مذاکرات اوکراین تاثیر بگذارد، اما وضعیت در میدان نبرد به‌خصوص تحولات منطقه کورسک تاثیری بر این مذاکرات خواهد داشت.»
همچنین پایگاه خبری روسی «لایف» به نقل از دستیار پوتین گزارش داد که «تحولات کورسک بر مذاکرات اوکراین تاثیر خواهد گذاشت و در حال حاضر با توجه به این حملات، ما گفت‌وگویی نخواهیم داشت. البته پیشنهاداتی را که رئیس‌جمهور پوتین در ماه ژوئن درخصوص مذاکرات صلح مطرح کرد، لغو نشده اما در چنین شرایطی این پیشنهادات روی میز نیستند.»
در پی تداوم و شدت درگیری‌ها میان روسیه و اوکراین در مناطقی مانند کورسک، اخیرا «میکولا اولشوک» فرمانده نیروی هوایی اوکراین ضمن اعلام تداوم عملیات ارتش اوکراین در منطقه کورسک، از تخریب ۲ پل مهم در این منطقه خبر داد و تاکید کرد که این رخداد تاثیر چشمگیری بر روند درگیری‌ها خواهد داشت و روسیه را از توانمندی‌های لجستیکی خود محروم می‌کند.
همچنین در آخرین اخبار از درگیری‌ها میان مسکو و کی‌یف «مسکو تایید کرده اوکراین در حمله روز یکشنبه، سومین پل را در منطقه کورسک روسیه تخریب کرده است.»
تلاش غرب برای تحریک روسیه
«عماد آبشناس» کارشناس مسائل بین‌الملل در گفت‌وگو با ایسنا در ارزیابی خود از تحولات اخیر میان روسیه و اوکراین اظهار داشت: «غرب از این اندازه حمایت اوکراین خسته شده و هدف آن‌ها از عملیات این است که روسیه را وادار کنند از سلاح هسته‌ای علیه اوکراین استفاده کند، آن‌هایی که با مسائل منطقه آشنایی دارند، می‌دانند عملیاتی که اوکراین انجام داد، آن‌طور که به تصویر می‌کشند دارای ارزش واقعی نیست و دستاورد بزرگی برای اوکراینی‌ها محسوب نمی‌شود».
این کارشناس مسائل بین‌الملل همچنین بیان کرد: «با توجه به این‌که شهروندان روس در این مناطق زندگی می‌کنند، در حال حاضر روسیه مجبور است کج دار و مریز رفتار کند؛ زمانی که از جهت غیرنظامیان خاطر مسکو جمع شد، در آن شرایط رفتار روسیه هم فرق می‌کند».
او با بیان این‌که «تمام نیروهایی که اوکراین فرستاده عملا راه برگشتی نخواهند داشت»، گفت: «از سوی دیگر بخشی از نیروهایی که در ارتش اوکراین هستند، متعلق به نیروهای ارتش‌های کشورهای وابسته به ناتو می‌باشند و سلاح‌های استفاده شده نیز مربوط به ناتو است و این اتفاقا عملا حمله ناتو به خاک روسیه به حساب می‌آید و همین مساله تایید می‌کند که غربی‌ها می‌خواهند روسیه واکنش نشان داده و از سلاح هسته‌ای استفاده کند».
آبشناس در ادامه خاطر نشان کرد: «تصور می‌کنم این ماجرا می‌تواند در روند صلح میان مسکو و کی‌یف تاثیر بسیار بدی داشته باشد، اگر تا به امروز این احتمال وجود داشت که مذاکرات صلح برگزار شود اما با این اتفاقات موضع مسکو بسیار متفاوت خواهد بود و در حقیقت روسیه دنبال تلافی کردن است».
این کارشناس مسائل بین‌الملل درباره تاثیر نتایج انتخابات آمریکا بر روند درگیری‌ها میان روسیه و اوکراین نیز اظهار داشت که «بایدن ذی نفع از این جنگ است، چند صد میلیارد دلار هزینه کرده و لذا برای‌شان مهم نیست که این کشتار ادامه پیدا کند. البته این احتمال وجود دارد که با تغییر رئیس‌جمهور آمریکا شاهد یکسری تغییرات و تحولات در جریان این مناقشه باشیم».
حملات اوکراین به «کورسک» روسیه
طرح‌های ناکام برای صلح
اخیرا نیز وزارت امور خارجه روسیه در بیانیه‌ای خاطر نشان کرد: «طرف روس حمله تروریستی و وحشیانه رژیم نازی کی‌یف به منطقه کورسک فدراسیون روسیه را به شدت محکوم کرده و در چنین شرایطی نمی‌توان از مذاکره با کی‌یف درخصوص چشم‌انداز حل و فصل سیاسی و دیپلماتیک صحبت کرد».
به هر حال بی نتیجه ماندن جنگ روسیه و اوکراین و فرسایشی شدن آن، بحران‌ها و تحولات بسیاری را ایجاد کرده و بسیاری از معادلات را تحت الشعاع قرار داده است. در حالی که طی این مدت طرح‌های صلح بسیاری هم ارائه و یا کنفرانس‌ها و نشست‌هایی به منظور دستیابی به یک نتیجه برگزار شد که هیچ کدام تا به امروز نتوانسته آینده روشنی را برای این مناقشه ترسیم کند.
طرح‌های صلحی که از سوی بسیاری از کشورها ارائه شد با هدف پایان دادن به جنگ و برقراری آتش‌بس فوری بود، اما در هر مرحله هر کدام از طرفین به دلایل گوناگون یا اجازه ندادند این طرح‌ها به نتیجه برسد و آن را رد کرده و یا این‌که در نشست‌های صلح شرکت نکردند. در نتیجه تاکنون هیچ نشانه مهمی که حاکی از به نتیجه رسیدن طرفین برای پایان دادن به این جنگ باشد، دیده نشده است.
اندونزی، کشورهای آفریقایی، برزیل و ... از جمله کشورهایی بودند که طرح‌های صلح خود را برای حل بحران میان روسیه و اوکراین ارائه کردند، اما نتیجه‌ای نداشت. بر همین اساس «لولا داسیلوا» رئیس‌جمهور برزیل چندی پیش با ارائه طرح پیشنهادی این کشور، خواستار مذاکرات صلح شد. از دیدگاه او ضروری است تا یک فرمت بین‌المللی جدید با شرکت کشورهایی که آماده عمل به‌عنوان میانجی‌گر در مسکو و کی‌یف بوده و در درگیری دخالت نداشته باشند، ایجاد شود.
چین از دیگر کشورهایی بود که به واسطه نقشی که در سال‌های اخیر به‌عنوان میانجی در حل بحران‌های منطقه‌ای و بین‌المللی ایفا کرده تلاش کرد تا در مساله روسیه و اوکراین نیز نقش‌آفرینی کند و این موضوع موجب شد تا طرح ۱۲ بندی را پیشنهاد کرده و خواستار کاهش تنش، آتش‌بس و پایان دادن به تخاصمات و همچنین مذاکرات صلح شود.
چین با تاکید بر این‌که نگرانی‌های امنیتی همه طرف‌ها باید لحاظ شود، ابراز کرد که هیچ طرفی نباید برای تضمین صلح منطقه‌ای از طریق گسترش بلوک‌های نظامی اقدام کند.
ابتکار عمل کشورهای آفریقایی برای متقاعد کردن روسیه و اوکراین به منظور آغاز مذاکرات صلح از دیگر طرح‌هایی است که انجام شد و این ابتکار عمل در عوض شامل ایده‌هایی برگرفته از طرح‌های دیگر، مانند برقراری آتش بس و تلاش سازمان ملل برای حل وضعیت اوکراین است.
جنگ یا مذاکره؟
بنابراین همان اندازه که راه گفت‌وگو و مذاکره با حمله کی‌یف به خاک روسیه به نظر بسته شد، اما این احتمال هم وجود دارد که طرفین خواسته باشند در یک بازی برد- برد پای میز مذاکره بروند. باید دید آیا مسکو حاضر خواهد بود با شرایط به وجود آمده و حمایتی که غرب در تامین تسلیحات از اوکراین می‌کند، مذاکره‌ای را برای پایان دادن به جنگ انجام دهد یا با شدت عمل با کی‌یف برخورد خواهد کرد؟
