جو بایدن رئیس جمهوری آمریکا در نشست هفته پیش سران گروه ۷ با تغییر سیاست واشنگتن در عدم تحویل جنگنده های آمریکایی به اوکراین ، به متحدانش اعلام که در حال تصویب طرح هایی برای آموزش خلبانان اوکراینی برای کنترل و هدایت جنگنده‌های اف-16 است.
در حالیکه قانونگذاران آمریکایی و اعضای کنگره با پیوستن به کارزار لابی اف-۱۶، از دولت می خواهند این جنگ افزار تهاجمی را به اوکراین ارائه کند تا کنترل آسمان‌های خود را در اختیار بگیرد، مقام‌های آمریکایی به سی‌ان‌ان گفته اند که دولت در صورتی آماده تایید صدور این جنگنده‌ها به اوکراین است که متحدان آن نیز تصمیم به انجام این کار بگیرند.
جیک سالیوان مشاور امنیت ملی کاخ سفید نیز گفته که هنوز زمان مناسب برای در اختیار گرفتن جنگنده‌های اف-۱۶ توسط اوکراین فرا نرسیده است.
وی افزود: آمریکا و متحدانش تصمیم خواهند گرفت که کدام کشورها و چه تعداد این هواپیماها را به کی یف تحویل دهند.
مقایسه توان نیروی هوایی اوکراین و روسیه
اوکراین وارث ناوگان قابل توجه اما فرسوده ای از هواپیماهای نظامی و بالگردهای رزمی دوره شوروی سابق است. نیروی هوایی اوکراین جنگنده هایی مانند میگ ۲۹، سوخوی ۲۷، بمب افکن و هواپیماهای ترابری و آموزشی در اختیار دارد.
تحلیلگران نظامی غربی تخمین می زنند که حدود یک سوم از ناوگان اوکراین از زمان آغاز تهاجم روسیه نابود شده و دستکم ۶۰ فروند از ۱۴۵ هواپیما و ۳۲ فروند از ۱۳۹ بالگرد خود را از دست داده است.
تهیه قطعات یدکی برای هواپیماهایی که دستکم ۳۲ سال عمر دارند نیز به یک معضل برای دولت زلنسکی تبدیل شده چرا که روسیه تنها تولید کننده بسیاری از این قطعات است و حتی پیش از تهاجم اخیر، تهیه چنین اقلامی پس از ناآرامی های سال ۲۰۱۴ شرق اوکراین و اشغال شبه جزیره کریمه، تا حد زیادی متوقف شده بود.
در مجموع، نیروی هوایی اوکراین در مقایسه با نیروی هوایی روسیه از لحاظ تعداد هواپیماها و فن آوری به مراتب عقب تر است.
کاستی های نیروی هوایی اوکراین در انجام ماموریت ها
روسیه با وجود برخورداری از ناوگان برتر، به دلیل پدافند هوایی در حال تقویت اوکراین، هنوز نتوانسته بر آسمان این کشور مسلط شود. از زمانی که کشورهای غربی برخی از پیچیده ترین سامانه های خود را به اوکراین ارسال کردند، پدافند هوایی آن به نحو فزاینده ای کارآمدتر شده است.
در هفته‌های اخیر نیز لهستان و اسلواکی تعدادی از جنگنده های میگ ۲۹ خود را به اوکراین تحویل داده‌اند تا از موارد سالم برای تقویت ناوگان فرسوده خود و از موارد غیر قابل پرواز برای تامین قطعات یدکی دیگر جنگنده ها استفاده کند.
با این وجود، جنگنده ها و بالگردهای اوکراینی در برابر سامانه های پدافند هوایی روسیه آسیب پذیر بوده و با اجتناب از مناطق تحت کنترل روسیه به ناچار به صورت محدود در عملیات نظامی مشارکت می کنند. بدین منظور، هواپیماها و بالگردهای اوکراینی در ارتفاع پایین پرواز کرده و راکت‌های خود را از خاک اوکراین پرتاب و بلافاصله برای جلوگیری از شلیک ضد هوایی دشمن به آسمان خودی باز می گردند. هواپیماهای روس نیز از روش مشابهی استفاده می‌کنند، اما مزیت قدرت آتش برتر به آنها اجازه می‌دهد که راکت ها و بمب های پرنده را از فاصله دورتر شلیک کنند.
اهداف اوکراین از دریافت اف-۱۶
اوکراینی ها نمی خواهند از جنگنده های آمریکایی صرفاً به عنوان یک عامل بازدارنده استفاده کنند؛ بلکه به دنبال آنند که به وسیله رادار پیشرفته اف-۱۶ اهدافی در صدها کیلومتر دورتر را شناسایی کنند تا خلبانان با خیال راحت و بر فراز قلمرو تحت کنترل اوکراین مهمات خود را به مناطق تحت اشغال روسیه پرتاب کنند.
این هواپیما علاوه بر استفاده در پدافند هوایی - یعنی سرنگونی موشک‌ها و پهپادهای روسیه - می‌تواند از پیشروی نیروهای اوکراینی در برابر هر گونه حمله متقابل پشتیبانی کرده و از سوی دیگر هواپیماهای روس که بمب های هدایت شونده را از دستکم ۴۵ کیلومتری خط مقدم پرتاب می کنند، وادار به فرار کنند.
دفاع از مسیر دریایی صادرات غلات و همچنین کسب برتری هوایی بر فراز سرزمین های تحت اشغال روسیه نیز از دیگر اهداف کی یف در دستیابی به جنگنده های جنگ آزموده و پیشرفته آمریکایی است.
با تمام این تفاصیل، هیچ یک از این اهداف با ناوگان فعلی اوکراین که تعداد و برد آن یک پنجم ارتش روسیه است قابل دستیابی نیست.
ائتلاف اف-۱۶
در همین حال، نیروی هوایی آمریکا به این نتیجه رسیده که خلبان هایی که در گذشته آموزش لازم برای هدایت جنگنده های دوران شوروی را دیده اند می توانند ظرف حدود چهار ماه دوره آموزشی اف-۱۶ را به پایان رسانند.
هنوز معلوم نیست که آیا آمریکا صرفاً به کشورهای دیگر اجازه خواهد داد تا اف-۱۶ به اوکراین بفرستند یا آنکه خود نیز تعدادی از این جنگنده ها را به اوکراین تحویل خواهد داد. پیش از اعلام تغییر سیاست واشنگتن، رسانه های آمریکایی خبر داده بودند که چهار عضو ناتو یعنی هلند، دانمارک، بلژیک و نروژ، آماده‌اند تا دستکم ۱۲۵ فروند اف-۱۶ آماده به رزم را به کیف تحویل دهند.
کارشناسان آمریکایی بر این باورند که اف-۱۶ هواپیمایی کم دردسر بوده و تامین قطعات آن تا حد زیادی از طریق زنجیره تامین جهانی قابل انجام است. تعمیرات لازم را نیز می توان در پایگاه های متحدین همجوار اوکراین، احتمالاً در لهستان یا آلمان، انجام داد.
به تازگی نیز اعلام شده بود که انگلیس و هلند به دنبال تشکیل یک "ائتلاف بین المللی" هستند تا نه تنها برای اوکراین اف-۱۶ تهیه کنند، بلکه نحوه هدایت این جنگنده های نسل چهارم را نیز به خلبانان اوکراینی آموزش دهند.
گرچه زمان آغاز این دوره های آموزشی هنوز مشخص نشده، برخی از منابع گمانه زنی می کنند که پایگاه آمریکایی رامشتاین در آلمان میزبان خلبانان اوکراینی و مربیان غربی باشد.
چالش های تامین و بهره برداری
برخی از اعضای کنگره آمریکا استدلال می‌کنند که جنگنده های پیشرفته، هدف قرار دادن هواپیماهای روس را برای اوکراین آسان تر کرده و دیگر نیازی به شلیک مهمات گران قیمت سامانه پدافند هوایی پاتریوت که مختص رهگیری موشک‌های بالستیک است، نخواهد بود.
با این حال، برخی از مقامات آمریکایی نسبت به این استدلال تردید داشته و معتقدند که سامانه‌های پدافند هوایی روسیه به راحتی می‌توانند اف-۱۶ ها را ساقط کنند و به همین دلیل جنگنده های اوکراینی از آغاز جنگ تاکنون ماموریت های زیادی را انجام نداده اند.
از سوی دیگر ارسال ۶-۵ فروند جنگنده که به تنهایی ممکن است در برابر جنگنده های قدرتمند سوخوی -۳۵ روسیه آسیب پذیر باشند، چندان فایده ای نداشته و جنگنده ها در قالب گروه هایی متشکل از چند فروند جنگنده با نقش های مشخص در ماموریت های خاص، مؤثرتر هستند.
به عنوان مثال، برای اجرای ماموریت انهدام یکی از تاسیسات راداری دشمن، ممکن است به چهار فروند جنگنده برای حمل مهمات لازم برای تخریب این هدف نیاز باشد. برای حمایت از این جنگنده ها نیز شاید لازم باشد تا چهار هواپیمای "اسکورت" مجهز به سلاح‌های هوا به هوا گروه اصلی را همراهی کنند.
برای حمایت از این هشت فروند جنگنده نیز باید دیگر توانمندی ها همچون هواپیماهای هشدار هوایی (آواکس) در دسترس بوده و تکنسین های تعمیر و نگهداری نیز در کنار زیرساخت های لازم برای نشست و برخاست ایمن آماده باشند.
مقام های اوکراینی از مدت ها پیش اعلام کرده بودند که این کشور به ارتش مجهز و آموزش دیده مطابق با معیارهای ناتو و مجهز به هواپیماهای مدرن نیاز دارد تا بتواند در دراز مدت از مرز خود با روسیه محافظت کند. تصمیم برای ارائه اف-۱۶ به اوکراین نشان می‌دهد که دولت بایدن و متحدانش هم اکنون باور دارند که حتی در صورت پایان دادن به نبرد و دستیابی احتمالی به آتش بسی مشابه شبه جزیره کره، اوکراین به توانایی بازدارندگی در برابر روسیه نیاز دارد.
