از زمان آغاز عملیات نظامی ویژه روسیه در اوکراین از دو هفته قبل، درحالی که برخی کشورها طرفدار موضع روسیه هستند و برخی در سنگر آمریکا که اوکراین را تحریک به درگیری با روسیه کرد، قرار دارند، یکی از مواردی که در رسانه‌ها مورد توجه واقع شد موضع کشورهای متحد آمریکا در سراسر جهان به ویژه غرب آسیا بود.
چرا امارات و عربستان در بحران اوکراین کنار آمریکا نیستند؟
در این بین شاید موضع کشورهای عربی منطقه غرب آسیا همچون امارات و عربستان سعودی که از هم‌پیمانان اصلی واشنگتن در منطقه محسوب می‌شوند، قابل توجه باشد. درحالی که ایالات متحده انتظار داشت این کشورها در مناقشه روسیه و اوکراین، کنار آمریکا باشند و از اقدامات این کشور علیه روسیه حمایت کنند، اما ابوظبی و ریاض و همچنین سایر شیخ‌نشینان خلیج فارس ابتدا سعی کردند خود را بی‌طرف نشان دهند؛ اما بعدا مشخص شد لحن این طرف‌ها در موضع‌گیری در قبال بحران اوکراین به گونه‌ای است که کارشناسان آن را حمایت از مسکو تعبیر می‌کنند.
در این میان امارات متحده عربی یکی از کشورهایی بود که به همراه چین و هند در رای گیری شورای امنیت برای پیش‌نویس قطعنامه آمریکا که خواستار خروج نیروهای روسیه از اوکراین شد، رای ممتنع داد.
از طرف دیگر درحالی که به دلیل تحریم‌های اعمال شده از جانب آمریکا علیه روسیه، قیمت نفت در بازار جهانی همچنان سیر صعودی دارد، آمریکا خواستار افزایش تولید نفت عربستان شده؛ اما «محمد بن سلمان» ولیعهد سعودی که درواقع حاکم عربستان محسوب می‌شود طی تماس تلفنی که هفته قبل با «امانوئل ماکرون» رئیس جمهوری فرانسه داشت تاکید کرد که کشورش به توافق اوپک پلاس با روسیه پایبند است و نفت خام را به شکل تدریجی به بازار عرضه خواهد کرد.
در شرایطی که کارشناسان اقتصادی پیش‌بینی می‌کنند در سایه پیامدهای بحران اوکراین و تحریم‌های آمریکا علیه روسیه ممکن است قیمت هر بشکه نفت حتی به 300 دلار نیز افزایش یابد، تاکید عربستان بر توافق اوپک پلاس می‌تواند یک فاجعه اقتصادی برای اروپا و آمریکا به همراه داشته باشد.
موضع‌گیری بن سلمان علیه بایدن
همچنین محمد بن سلمان که رضایتی از رفتارهای دولت جدید آمریکا به ریاست «جو بایدن» در برابر عربستان و به ویژه شخص بن سلمان ندارد، چند روز قبل در مصاحبه با مجله آمریکایی «آتلانتیک» مواضع بی‌سابقه‌ای در قبال بایدن اتخاذ و اعلام کرد که برایش مهم نیست بایدن او را نادیده بگیرد.
بر این اساس شاخص‌ها حاکی از آن است که برخلاف ادعای کشورهای عربی از جمله عربستان و امارات مبنی بر بی‌طرفی در بحران اوکراین، این کشورها در عمل موضع مخالف غرب اتخاذ کرده‌اند. ناظران معتقدند از نظر کشورهای عربی که در عین اتحاد با آمریکا به مناسبات خود با روسیه نیز پایبند هستند، مسکو طبق یک اصل اساسی رفتار می‌کند با این مضمون که «هرکس با ما نباشد علیه ماست».
بنابراین کشورهای مذکور تلاش دارند از هرگونه آسیب رسیدن به روابطشان با روسیه جلوگیری کنند. اما مهم‌ترین علت این موضع‌گیری بی‌سابقه اعراب آن است که در سایه رویدادهای اخیر در سطح جهانی و منطقه‌ای، آمریکا با سیاست‌هایی که در قبال پرونده‌های مختلف اتخاذ کرده، یک واقعیت را به اثبات رسانده و آن، این است که «آمریکا دیگر قابل اعتماد نیست».
چرا اعراب به آمریکا اعتماد ندارند؟
علیرغم تبعیت بی‌چون و چرایی که شیخ نشینان خلیج فارس و در راس آنها امارات و عربستان از خواسته‌های آمریکا دارند، اما این کشورها صراحتا مشاهده کردند واشنگتن که 8 سال ائتلاف عربی را درگیر یک جنگ فرسایشی با یمن کرده عملا اقدام موثری برای موفقیت این ائتلاف در جنگ و یا دست کم خروج آبرومندانه از باتلاق یمن انجام نداده است.
از طرف دیگر در سال‌های اخیر، واشنگتن شروع به محدود کردن تعاملات نظامی خود در منطقه کرد؛ حتی در شرایطی که نزدیک‌ترین متحدانش یعنی عربستان سعودی و امارات هدف حمله انتقام جویانه جنبش انصارالله یمن قرار داشتند. از سال 2019 تاکنون که مواضع داخلی عربستان و امارات و تاسیسات حیاتی این کشورها مورد حملات مکرر موشکی و پهپادی ارتش و کمیته‌های مردمی یمن قرار گرفته است، واشنگتن برخلاف ادعاهای خود نتوانسته از این کشورها حمایت کند. نمونه اخیر در این زمینه 3 حمله مکرر انصارالله به عمق مواضع امارات در خاک این کشور بود.
همچنین درحالی که توان موشکی یمنی‌ها همچنان در حال افزایش است، آمریکا اواسط سال گذشته میلادی هم‌زمان با شکست در افغانستان اعلام کرد که سامانه‌های دفاعی پیشرفته خود را از عربستان خارج می‌کند. پیش‌تر نیز ، پس از خروج نیروهای آمریکایی از افغانستان ، زمزمه‌های خروج یا محدودیت حضور نظامیان واشنگتن در غرب آسیا، یکی از عمده عوامل نگرانی کشورهای عربی حوزه خلیج فارس در مورد پایبندی آمریکا به تعهداتش بوده است.
بنابراین به نظر می رسد رژیم‌های عربی حوزه خلیج فارس تصمیم گرفته‌اند در عین اتحاد با ایالات متحده اما همه تخم مرغ‌های امنیتی خود را در سبد این کشور نچینند و شروع به تنوع‌بخشی به ائتلاف‌هایشان به ویژه با قدرت‌هایی همچون روسیه و چین کرده‌اند.
ارقام رسمی نشان می‌دهد که تجارت بین روسیه و کشورهای شورای همکاری خلیج فارس از حدود 3 میلیارد دلار در سال 2016 به بیش از 5 میلیارد دلار در سال 2021 افزایش یافته که حجم عمده آن با امارات و عربستان سعودی بوده است. امارات متحده عربی، به ویژه دبی، مدت‌هاست که به عنوان قطبی برای سرمایه گذاری روسیه و یک مقصد توریستی محبوب روس‌ها عمل می‌کند.
از سوی دیگر اکثر کشورهای شورای همکاری خلیج فارس به عنوان بازیگران اصلی در بازار انرژی، ارتباط و همکاری با روسیه را به عنوان تولیدکننده همکار الزامی می‌دانند. در این بین ریاض و مسکو رهبری ائتلاف اوپک پلاس را بر عهده دارند و در سال‌های اخیر به شدت تولید نفت را برای افزایش قیمت‌ها کنترل می‌کنند. به همین دلیل کشورهای حوزه خلیج فارس از آسیب رسیدن به این روابط می‌ترسند و به دنبال حفظ مشارکت روسیه در اوپک پلاس هستند؛ چرا که اگر روسیه از این گروه خارج شود، کل توافق احتمالاً از بین می‌رود.
پشت پرده محافظه کاری اعراب در بحران اوکراین
اما همانطور که گفته شد، حفظ مناسبات تجاری و اقتصادی و نظامی شیخ‌نشینان خلیج فارس با روسیه تنها دلیل امتناع آنها از همسویی با غرب در بحران اوکراین نیست؛ بلکه شواهد نشان می‌دهد که این کشورها نمی‌توانند به آمریکا اعتماد و پل‌های خود را در روابط با روسیه خراب کنند.
-درواقع اعراب حوزه خلیج فارس به این برداشت رسیده‌اند که اولا نفوذ و نقش آمریکا در منطقه غرب آسیا روند کاهشی دارد.
-دوما، این کشورها رفتار آمریکا در قبال اوکراین را مورد ارزیابی قرار داده و به این جمع‌بندی رسیده‌اند که اساساً آمریکا در مواقع اضطراری از متحدان خود حمایت نمی‌کند. این سیاست آمریکا پیش از این در مقابل حاکمان کشورهایی همچون افغانستان و عراق و مصر و لیبی و ... نیز مشخص شد. صدام حسین، دیکتاتور پیشین عراق که غرب آن را به انواع سلاح حتی شیمیایی برای حمله به ایران مسلح کرد، توسط سربازان آمریکایی به شکلی ذلت بار از حفره بیرون آورده، دستگیر و اعدام شد.
افغانستان نیز که 20 سال توسط آمریکا اشغال شد اما واشنگتن همپیمانانش در این کشور را تنها گذاشت و به شیوه ذلت بار فرار کرد. اکنون همین رفتار آمریکا در بحران اوکراین بار دیگر تکرار می‌گردد و بیانگر آن است که فرقی نمی‌کند دموکرات‌ها در کاخ سفید باشند یا جمهوری‌خواهان؛ سیاست آمریکا در خیانت به متحدانش ثابت است.
-در وهله سوم، کشورهای عربیِ متحد آمریکا موضع این کشور را با موضع روسیه در قبال متحدانش مقایسه می‌کنند. روسیه از سال 2011 که سوریه با بحران مواجه شد در کنار این کشور ایستاد و از آن حمایت کرد؛ کاری که آمریکا هرگز در قبال متحدانش انجام نداده است.
در این شرایط شیخ‌نشینان نگرانند اتفاقی که برای اوکراین بعد از رفتارهای تحریک آمیز آن علیه روسیه رخ داد ممکن است برای کشورهای عربی در منطقه نیز رخ دهد.
ناظران امور بر این باورند در شرایطی که کشورهای عربی تلاش دارند ظاهرا خود را بی‌طرف نشان دهند اما اگر بحران اوکراین ابعاد فزاینده‌ای پیدا کند و به یک رویارویی تمام عیار سیاسی و امنیتی بین روسیه و غرب کشیده شود، در آن صورت رژیم‌های عربی در تنگنای سختی قرار می‌گیرند و ناچارند موضع واقعی خود را علنا اعلام کنند.
