اقتصاد ترکیه هنوز هم حال و روز خوشی ندارد و با آن که نرخ دلار نسبت به قیمت بحرانی اواخر سال 2021 اندکی پایین آمده، هنوز هم خبری از کاهش قیمت ها نیست و تورم ، همه را به ستوه آورده است.
پروفسور آتیلا یشیل آدا از اقتصاددانان ترکیه، امروز در گفتگو با روزنامه سوزجو، سیاست های مالی و پولی اردوغان را به چالش کشیده و چنین پیش بینی کرده که اردوغان و دولت او در سال 2022 میلادی، برای کاستن از میزان تورم، توفیقی به دست نخواهند آورد.
یشیل آدا که از سال اخیر دبیرستان به آمریکا رفته و مقاطع عالی تحصیلی خود را در کالیفرنیا به پایان رسانده، از سال 1990 میلادی، در ترکیه در سه حوزه مرتبط با هم، فعالیت می کند: 1.تدریس در دانشگاه. 2.مشاوره به شرکت های چندملیتی و ایفای نقش در مدیریت چند شرکت بزرگ.3.همکاری با رسانه ها.
مگر اردوغان اقتصاددان است؟
یکی از چالش های مهم رسانه های ترکیه در سال 2021 میلادی، مواجهه با سخنان رئیس جمهور این کشور، در مورد علم اقتصاد بود. برخی از موسسین آکپارتی همچون عبدالله گل و علی باباجان، در دانشگاه های برتر انگلیس و آمریکا تا مقطع دکترا تحصیل کرده اند.
اما سخن گفتن در مورد تحصیلات واقعی اردوغان، همواره با حواشی بسیاری روبرو بوده است. گفته می شود که او در رشته حسابداری و مدیریت مالی، مدرک لیسانس دارد. اما اردوغان، خود را یک اقتصاددان واقعی می داند و در سال 2021 میلادی و در شرایطی که بحران دلار، زندگی مردم را در هم کوبید، اردوغان بارها گفت: من یک اکونومیست هستم. من اقتصاد دانم. شکر خدا در حوزه اقتصاد اصلاً کارهایی کردیم که گویی کتاب اقتصاد را نوشته ایم! روزنامه سوزجو در این مورد از پروفسور یشیل آدا سوال کرده و از او پرسیده است: نظرات اقتصادی رئیس جمهور را تا چه اندازه قبول دارید؟ آیا او واقعاً یک اقتصاددان یا اکونومیست است؟
یشیل آدا: اگر رئیس جمهور اقتصاددان باشد، من یشیل آدای استاد دانشگاه نیستم. هافبک چپ یک تیم قدرتمند فوتبال سوپر لیگ ترکیه هستم!
وی در ادامه گفته است: در ابتدای سال 2021 میلادی، هر 1 دلار آمریکا تنها 7 لیره و 30 قوروش ارزش داشت. در ماه دوازدهم سال به 18 و نیم لیره رسید. حالا هم که با این همه عملیات عجیب و غریب، باز هم دلار در مرز 14 دلار است. دقت کنید. 7 و نیم لیره کجا، 14 لیره کجا؟ این نشان می دهد که اردوغان و تیم اقتصادی او، هیچگاه با آمار و ارقام و قوانین بسیار ساده و بدیهی علم اقتصاد سر و کار نداشته اند و فقط به دنبال حرف های خودشان هستند.
از کف دریا تا کف تورم بازار
پروفسور یشیل آدا در مورد خطاهای اقتصادی تیم اردوغان گفته است: شما فقط به این منطق عجیب رئیس جمهور توجه کنید که نشان می دهد تصورات او در مورد ارز و اقتصاد تا چه اندازه غلط است.
او گفته است: ما میزان صادرات را بالاتر و بالاتر می بریم تا ارز وارد کشور شود و تورم کاهش پیدا کند. اما واقعاً قضیه به همین سادگی است؟ همین اقدام برای افزایش صادرات، دو پیامد مهم داشته است: نخست؛ بالا رفتن قیمت ارز. دوم؛ افزایش هزینه تولید.
خوب ... وقتی که هزینه تولید بالاتر برود، فکر می کنید تولید کننده ضرر می کند؟ خیر. خیلی راحت و بدون دردسر، قیمت تمام شده کالا را بالاتر می برد و علاوه بر بازار خارجی، داخل را هم تحت تاثیر قرار می دهد.
آقای اردوغان توضیح منطقی و منسجمی ارائه نمی دهد و حاضر نیست بگوید در شرایطی که در این کشور، دلار از 7 و نیم لیره به 14 رسیده، دولت دقیقاً چه تدابیر دفاعی موثری داشته و چه نقشی ایفا کرده است؟ با بررسی داده‌های مؤسسه های بین‌المللی اعتباری و مالی، یک مؤسسه بین‌المللی، باید دلار نهایتاً در 9 و نیم لیره فیکس می شد.
این در حالی است که رئیس جهور، شب و روز ادعا می کند و می گوید، همچنان که کف های عظیم دریا را برداشتیم، کف گرانی و تورم را هم رفع می کنیم. با این روش؟
آقای اردوغان فکر می‌کند که تورم، مانند کاهش ارزش، عملیاتی است که به عنوان یک توطئه قدرت‌های خارجی طراحی شده و گروه‌های ذینفع محلی با آنها همکاری می‌کنند. این موضوع نشان می دهد که او هنوز تورم را نه به عنوان یک مشکل ناشی از سیاست های غلط خود، بلکه به عنوان بازی قدرت های خارجی و کسانی در ترکیه می داند که علیه او هستند.
یشیل آدا در مورد دانش و مهارت تیم اقتصادی اردوغان گفته است: البته مشکل اصلی ما فقط شخص رئیس جمهور نیست. مشکل اینجاست که نورالدین نباتی وزیر امور مالی و خزانه داری که سکان اقتصاد کشور را در دست دارد، با مفاهیم بنیادین علم اقتصاد آشنایی ندارد.
او فردی نیست که لایق این پست باشد. او چیزهایی بر زبان می آورد که پیداست همین دیروز آنها را با عجله مطالعه کرده و حالا می خواهد در مقابل دوربین ها، طوطی وار تکرار کند. افرادی مثل نباتی، مصداق کسانی هستند که هیچ ایده و برنامه مشخصی ندارند و می گویند حالا امشب را بخوابیم و فردا صبح ببینیم چه اتفاقی می‌افتد.
سه مشکل اصلی تیم اقتصادی اردوغان
پروفسور آتیلا یشیل آدا در مورد اصلی ترین مشکلات پیش روی تیم اردوغان گفته است: این تیم و این دولت، سه مشکل بسیار مهم دارد:
اولاً، مردم به شما اعتماد ندارند.
ثانیاً با وجود این که تمام امکانات خود را بسیج کرده اید، سرمایه گذاران خارجی به شما اعتنا نمی کنند و یک قوروش هم از خارج دریافت نمی کنید.
ثالثاً حتی قطر تردیدهایی دارد و مدام به دنبال امتیازگیری است و امتیازات بزرگ تری می خواهد تا روی شما سرمایه گذاری کند و به عبارتی روشن، می ترسد نتواند پولش را پس بگیرد. این فقط شامل قطر نیست و روسیه هم گفته که حاضر نیست با شرکت نفت و گاز ملی ترکیه به صورت وام و تسهیلات کار کند و برای قرارداد جدید، باید 2 میلیارد دلار پیش پرداخت نقد روی میز گذاشته شود.
آیا تورم در سال 2022 پایین می آید؟
سال 2022 میلادی برای حیات سیاسی احزاب ترکیه، اهمیت حیاتی دارد. چرا که در نیمه نخست سال 2023 میلادی، انتخابات سراسری برگزار خواهد شد و در نتیجه حزب حاکم ترکیه، اگر نتواند در طول سال 2022 میلادی، تابلوی اقتصادی کشور را تغییر دهد، نمی تواند در انتخابات پیروز شود. این امر، مستلزم پایین آوردن تورم و افزایش میزان رفاه و تولید است. سوزجو در این مورد از یشیل آدا نظر خواسته است.
یشیل آدا: پیش بینی های ما حاکی از آن است که سال 2022 میلادی نیز برای ترکیه سال بسیار دشواری خواهد بود. بگذارید خیال شما و خوانندگانتان را راحت کنم. اگر دولت بتواند در سال 2022 میلادی، میزان تورم را به زیر عدد 36 درصد برساند، حاضرم تمام مدارک تحصیلی و افتخارات دانشگاهی ام را جلو چشم شما و همکارانتان به آتش بکشم.
رئیس جمهور، دیدگاه روشنی در مورد تورم و نرخ سود سپرده ندارد و بدون تردید، سیاست های فعلی، کارکردی غیر از افزایش تورم و رکود نخواهد داشت. برخی از اقتصاددانان وابسته به حزب عدالت و توسعه، توصیه کرده اند که اگر هیچ راهی برای ترمیم وضعیت اقتصادی وجود نداشته باشد، ذخایر طلا نیز مورد استفاده قرار بگیرد تا حزب حاکم در انتخابات پیش رو، نجات پیدا کند.
یشیل آدا در ادامه گفته است: شهردار سابق شهر ریزه یعنی شوقی ییلماز، گفته است:«حزب عدالت و توسعه باید گاوصندوق را باز کند، ما 700 تن طلا داریم، این مقدار ارز خارجی داریم، آنها را بردارید. بفروشید. حتی اگر در انتخابات پیروز نشدید، دولت بعدی، یک ویرانه و سرزمین طوفان زنده در دست خواهد گرفت!»
دیدگاه آقایان این است. نمی دانند که اساساً ما چیزی در حد 30 الی 40 میلیارد دلار طلا به صورت فیزیکی داریم. اما شما نمی توانید آن را بخرید و بفروشید. دلیلش این است، اگر بخواهید آن را بخرید و بفروشید، قیمت طلا در جهان سقوط خواهد کرد. شاید این تصورات غلط به این دلیل است که همه اعضای حزب عدالت و توسعه از دانشگاهی که اردوغان در آن تحصیل کرده بود، مدرک دریافت کرده‌اند.
