از زمان قتل «جمال خاشقجی » روزنامه نگار منتقد سعودی (59 ساله) در کنسولگری عربستان در استانبول در اکتبر 2018 پرونده وی 14 مراحل برجسته را پشت سر گذاشته که آخرین مرحله آن گزارش سازمان اطلاعات آمریکا است که این گزارش تنها عاملان این جنایت را تایید می‌کند در حالی که از جسد او خبری نیست.
قتل فجیع جمال خاشقجی منجر به شوکه شدن افکار عمومی شد در حالی که احکام قضایی سعودی در سال 2020 در خصوص بسته شدن پرونده جمال خاشقجی مورد انتقاد بین‌المللی قرار گرفت.
بر اساس اطلاعات رسمی آناتولی پرونده قتل خاشقجی تا زمان انتشار گزارش آمریکا 14 مراحل را طی کرده است:
ناپدید شدن جمال خاشقجی
خاشقجی در 2 اکتبر 2018 برای تکمیل مراحل ازدواج با «خدیجه چنگیز » نامزد ترکیه‌ای خود وارد کنسولگری عربستان در استانبول شد اما از آن خارج نشد. بر اساس توییت «عبدالله خاشقجی» فرزند این روزنامه نگار منتقد سعودی سه روز پس از ناپدید شدن پدرش، پیگردهای قانونی و بین‌المللی به عربستان سعودی ادامه یافت و خانواده وی خواستار بین‌المللی شدن این پرونده شدند.
اعتراف سعودی پس از انکار
با ادامه یافتن حقایق در مورد ناپدید شدن جمال خاشقجی «رجب طیب اردوغان» رئیس جمهور ترکیه خواستار تحقیقات بین المللی در خصوص قتل این روزنامه نگار منتقد سعودی و محاکمه قاتلان این پرونده شد.
دادستان عمومی استانبول در تاریخ 31 اکتبر 2018 اعلام کرد که خاشقجی بر اثر خفگی کشته شده و بر اساس برنامه‌های از پیش تعیین شده بدن او تکه تکه شده است.
دادگستری ترکیه در دسامبر 2018 دستور بازداشت مقامات سعودی نزدیک به محمد بن سلمان یعنی «احمد العسیری» معاون سابق اطلاعات سعودی و «سعود القحطانی» دستیار ارشد محمد بن سلمان را صادر کرد.
در سایه اقدامات ترکیه و محکومیت‌های بین‌المللی اولین جلسه دادگاه قاتلان خاشقجی بدون نام بردن آنها در ریاض در تاریخ 3 ژانویه 2019 در ریاض آغاز شد. یک روز بعد کمیساریای عالی حقوق بشر سازمان ملل متحد خواستار تحقیق مستقل با مشارکت نهادهای بین‌المللی شد.
حدود دو ماه پس از شروع دادگاه «آگنس کالامارد»، گزارشگر ویژه سازمان ملل متحد در مورد اعدام‌های خودسرانه با انتشار پیامی در شبکه‌های اجتماعی درباره صدور حکم دادگاه کیفری عربستان سعودی در رابطه با پرونده قتل جمال خاشقجی اعلام کرد: این حکم به هیچ عنوان دارای مشروعیت حقوقی و اخلاقی نیست. کالامارد نسبت به صدور احکام چندین سال زندان برای شماری از افراد مرتبط با قتل جمال خاشقجی توسط دادگاه عربستان سعودی به شدت واکنش نشان داد.
وی روند دادرسی و حکم دادگاه خاشقجی را «تمسخر عدالت» توصیف و تاکید کرد که روند محاکمه متهمان پرونده توسط سیستم قضائی عربستان سعودی، فاقد انصاف، عدالت و شفافیت بوده است و از اعضای دائمی شورای امنیت سازمان ملل خواست تا برای برملا شدن چهره مسببان اصلی قتل جمال خاشقجی تلاش کنند.
هیئت سازمان ملل متحد در ترکیه
یک هیئت نمایندگی سازمان ملل متحد از سوی کالامارد در تاریخ بین 28 ژانویه و 3 فوریه 2019 جلسات متعددی را در خصوص جنایت فجیع جمال خاشقجی در آنکارا و استانبول برگزار کرد.
تحریمهای آمریکا
وزارت امور خارجه آمریکا در 10 آوریل 2019 اسامی 16 نفر از متهمان اصلی پرونده قتل جمال خاشقجی را منتشر کرد که در میان آنها «سعود القحطانی» مشاور ولیعهد سعودی و «ماهر مطرب» از نزدیکان او بودند. وزارت خارجه آمریکا ورود این 16 نفر و خانواده ها و نزدیکان آنها را به خاک آمریکا ممنوع اعلام کرد.
انتقاد کالامارد
«اگنس کالامارد» گزارشگر ویژه سازمان ملل متحد در 21 ژوئن 2019 ولیعهد سعودی را مسئول اصلی قتل خاشقجی با وجود انکار عربستان دانست.
کالامارد همچنین گفت تحقیقات عربستان نتوانسته است سلسله مراتب مسئول در صدور دستور قتل تا اجرای آن را مشخص کند. وی تاکید کرد «شواهدی جدی» وجود دارد که تحقیقات بیشتر درباره نقش محمد بن سلمان در این واقعه را ضروری کرده است.
وعده اردوغان
رئیس جمهوری ترکیه گفت: متعهد می‌شوم که ترکیه در روزهای آینده نیز به تلاش خود جهت روشن شدن ابعاد جنایت خاشقجی ادامه خواهد داد. عدم شفافیت در مدیریت روند دادرسی، برگزاری جلسات دادگاه در پشت درهای بسته و ادعای آزادی غیررسمی مظنونین، علاوه بر ایجاد ناامیدواری در برآورده شدن انتظارات جامعه جهانی، به اعتبار عربستان سعودی نیز لطمه خواهد زد. تلاش برای مجازات عاملان راهی برای جلوگیری از تکرار این گونه حوادث خواهد بود. این وعده ما به خانواده خاشقجی است.
تبرئه متهمان قتل خاشقجی در عربستان
دادگاه سعودی در 23 دسامبر 2019، احکام مقدماتی را به اعدام 5 نفر (نامی از آنها) در میان یازده محکوم صادر کرد و 3 نفر از نزدیکان ولیعهد ، القحطانی و العسیری و «محمد العتیبی» را تبرئه کرد.
وزارت خارجه ترکیه اعلام کرد که این حکم دور از تحقق آرمان‌های آنکارا و جامعه جهانی است.
لیست کیفرخواست ترکیه
دادستان استانبول در تاریخ 25 مارس 2020 20 سعودی در پرونده قتل روزنامه نگار منتقد سعودی را متهم کرد که در میان آنان دو معاون اسبق محمد بن سلمان در این لیست بودند .
عفو قاتلان خاشقجی توسط خانواده
در مه سال 2020 خانواده خاشقجی تحت فشار مقامات سعودی عفو قاتلان خاشقجی را اعلام کردند و گفتند تصمیم گرفته‌اند به خاطر خدا قاتل پدرشان را عفو کنند. این اقدام خانواده خاشقجی با انتقاداتی از سوی طرف‌های حقوقی بین المللی و مسئولان سازمان ملل و قانونگذاران آمریکایی مواجه شد و این طرف‌ها بعید ندانستند که این تصمیم نتیجه فشارهای مقامات عربستان باشد.
دادگاه ترکیه در تاریخ 3 جولای سال 2020 ، اولین جلسه دادرسی قاتلان خاشقجی در استانبول برگزار شد.
بسته شدن پرونده توسط عربستان
دادگستری سعودی در سپتامبر سال 2020 ، احکام اعدام صادر شده علیه محکومان این پرونده را به طور دائمی پس گرفت و هشت فرد محکوم در پرونده قتل این روزنامه نگار سعودی را در مجموع به تحمل 124 سال زندان محکوم کرد جایی که برای پنج تن از آنها حکم 20 سال زندان صادر شده، حکم یکی دیگر 10 سال زندان بود و دو تن باقی مانده نیز به هفت سال زندان محکوم شدند. و این پرونده را پس از عفو خانواده خاشقجی مختومه اعلام کرد.
گزارش‌ها و تحریمهای آمریکا
جمعه، دفتر مدیر اطلاعات ملی ایالات متحده خلاصه‌ای از گزارش سیا را منتشر کرد که محتوای آن تاکید دارد محمد بن سلمان ، با ربودن یا کشتن خاشقجی موافقت کرده است. این گزارش می‌گوید شماری از اعضای تیم 15 نفره سعودی که در اکتبر 2018 پیش از کشته شدن خاشقجی وارد استانبول شدند، افراد مرتبط با مرکز مطالعات و امور رسانه‌ای در دربار سعودی بودند که مدیریت آن را مشاور نزدیک بن سلمان بر عهده دارد و 7 تن از آنان نیز اعضای زبده تیم حفاظت شخصی محمد بن سلمان معروف به «نیروی واکنش سریع» بوده‌اند.
آمریکا 76 شهروند سعودی را در فهرست محدودیت صدور روادید قرار داد.
