شاید فولاد و آهن در برابر آسیب‌هایی مثل آتش‌سوزی مقاوم باشند، اما رطوبت یکی از بزرگ‌ترین تهدیدها برای آن‌ها محسوب می‌شود. از همین‌رو محصولات مختلف با مواد مختلفی پوشش داده می‌شوند تا در برابر زنگ‌زدگی مقاوم شوند. یکی از دلایلی که در شهرهای مرطوب و بارانی از ورق‌های شیروانی به جای سقف‌های بتنی استفاده می‌کنند هم این است که مقاومت بالاتری در برابر رطوبت دارند. در ادامه به بررسی دو نوع از ورق‌هایی که با موادی خاص پوشش داده می‌شوند تا مقاوم شوند، آشنا می‌شویم. ورق‌های گالوانیزه که در ساخت شیروانی، ساخت گلخانه و پوشش‌های بیرونی ساختمان و ورق‌های روغنی که بیشتر در بدنه خودرو، لوازم خانگی و انواع قفسه کاربرد دارند، استفاده می‌شوند.
با ما همراه باشید تا با هر یک از این ورق‌ها آشنا شده و تفاوت‌های آن‌ها را بدانیم.
ورق روغنی چیست؟
این ورق‌ها در بازار به ورق سرد معروف بوده و پس از اینکه به وسیله تکنولوژی نورد سرد تولید می‌شوند، بنا به دلایل مختلفی از جمله جلوگیری از زنگ‌زدگی، روغن‌کاری می‌شوند.
این ورق‌ها با ضخامت 0.3 میلی‌متر تا سه میلی‌متر و با عرضی در محدوده 100 تا 125 سانتی‌متر و توسط شرکت‌های داخلی همچون فولاد مبارکه، هفت الماس، فولاد درخشان و فولاد غرب تولید شده و از کشورهایی همچون هند، چین و کره هم وارد کشور می‌شوند و سپس در دسته‌‌بندی‌های معمولی، نیمه کشش و فوق کشش قرار می‌گیرند.
همچنین به دلیل ظاهر زیبا و مقاومت بالایی که دارند، اکثرا در کارهایی مثل ساخت بدنه خودرو، ساخت لوازم خانگی و... مورد استفاده قرار می‌گیرند.
اما شاید برای شما سوال پیش بیاید که ورق روغنی به چه نحوی تولید می‌شود؟
فرآیند تولید ورق‌های روغنی
معمولا برای تولید این محصولات از ورق‌های سیاه استفاده می‌شود که کربن کمی در ترکیبات خود دارند. ورق‌های سیاه اسیدشویی شده و پولک‌های سیاه‌رنگی که روی سطح آن وجود دارد را پاکسازی می‌کنند. سپس با طی کردن چندین مرحله نوردکاری سرد، به ورق روغنی تبدیل می‌شود.
برای مثال، زمانی که قصد تولید ورق روغنی با ضخامت دو میلی‌متر را دارند، ورق سیاهی با ضخامت سه میلی‌متر، آماده کرده و پس از نوردکاری سرد به ورق روغنی با ویژگی‌های متفاوت تبدیل می‌کنند. این ویژگی‌ها بسته به درصد کربن، منگنز، تیتانیوم و... تغییر می‌کنند. ناگفته نماند که ورق سیاه در اصل همان فولاد نورد گرم است که آن را در دمای بالا (بیش از ℃۱۷۰۰) نورد می‌کنند. به علت کاربرد ورق روغنی در صنایع مختلف، قابل ذکر است که یکی از دلیل بالا رفتن قیمت خودرو و لوازم خانگی نوسان قیمت روز ورق روغنی است.
ورق گالوانیزه چیست؟
در سال 1742 میلادی برای اولین بار و توسط یک شیمیدان فرانسوی، فرآیند پوشاندن آهن ارائه شد و مفهومی به نام گالوانیزه به وجود آمد. به طور کلی اگر فولاد یا ورق فولادی با پوششی از عنصر روی که با واحد gr/m2 سنجیده می‌شود ارائه شود، گالوانیزه ایجاد شده است و حتی اگر این پوشش از بین برود هم دیگر فولاد دچار زنگ‌زدگی نخواهد شد.
از گالوانیزه در ساخت لوازمی مثل لوله بخاری، دروازه‌ها، نرده‌ها، چراغ خیابان‌ها، کانال کولر، کابینت آشپزخانه، لوله‌‌های آب و هرجای دیگری که احتمال زنگ‌زدگی و خوردگی آهن و به تبع آن ایجاد خسارت وجود دارد، استفاده می‌شود. قطعا قیمت ورق گالوانیزه رنگی برای تعیین و افزایش قیمت این لوازم تاثیرگذار است.
به نقل از کارشناسان آهن آنلاین در این مورد:
"ورق گالوانیزه به دلیل خاصیت ضد زنگ بودن، در بازار از تقاضا بالایی برخوردار است. محدودیت در تولید داخل موجب شده بخشی از این نیاز از طریق ورق‌های وارداتی تأمین شود. بخش زیادی از نوسانات قیمت ورق گالوانیزه را می‌توان همین موضوع دانست."
فرآیند تولید ورق گالوانیزه
یکی از روش‌هایی که برای تولید ورق گالوانیزه به کار می‌رود، روش غوطه‌وری گرم (غوطه‌وری در مذاب) است. این روش که ورق خروجی با قیمت مناسب را تحویل می‌دهد، شامل مراحل زیر است:
-
ورق‌هایی که به صورت کلاف هستند به یکدیگر جوش داده می‌شوند.
-
ترکیبات خاصی از چربی‌گیر وارد کار شده و سطح ورق‌ها را از رنگ، روغن، گریس و ترکیبات آلی دیگر پاک می‌کنند.
-
سایر ترکیباتی که در مرحله قبل پاک نشده‌اند، در این مرحله با اسیدشویی یا سندبلاست‌کردن پاک می‌شوند.
-
اسباب معلق‌سازی تدارک دیده شده باشد تا ورق‌ها را در مراحل بعدی، معلق نگه دارد.
-
ورق‌ها در حمام اسید کلریدریک غوطه‌ور شده تا هرگونه زنگ، پوسته و اکسیدهای فلزی از آن برداشته شود.
-
ورق‌ها در وان آب شسته می‌شوند.
-
وارد حمام گرم کلرید آمونیاکی روی شده و آماده واکنش با مذاب روی می‌شوند.
-
مذاب روی با سطح فولاد واکنش داده و در دو الی سه دقیقه، پوشش گالوانیزه ایجاد می‌شود.
-
بلافاصله ورق‌ها وارد آب یا محلول دی کرومات سدیم شده و خنک می‌شوند.
-
ورق گالوانیزه، آماده بسته‌بندی و بارگیری است.
تفاوت ورق روغنی و ورق گالوانیزه
به طور کلی انواع ورق فولادی مختلف در بازار موجود است که هر کدام کاربردهای متفاوتی از دیگری دارند. اما در مورد تفاوت‌های ورق روغنی و گالوانیزه می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
-
طول عمر:
بررسی‌هایی که در آزمایشگاه‌های مختلف و در کاربردهای متفاوت انجام گرفته، نشان می‌دهد که به صورت تقریبی ورق‌های گالوانیزه 50 سال عمر می‌کنند. اما عمر مفید آن‌ها بین 20 تا 30 سال است. این در حالیست که ورق‌های دیگر از جمله ورق‌های روغنی بین دو تا 11 سال عمر مفید دارند.
-
هزینه تولید:
هزینه تولید با توجه به فاکتورهایی از جمله سایز (طول، عرض و ضخامت) متفاوت می‌شود. اما به طور کلی هزینه تولید ورق‌های گالوانیزه از ورق‌های روغنی بیشتر است.
-
هزینه نگهداری:
شاید هزینه تولید ورق‌های گالوانیزه بیشتر باشد اما با توجه به اینکه عنصر روی به خوبی به فولاد می‌چسبد، در طولانی مدت هزینه نگهداری کمتری نسبت به ورق‌های روغنی و سایر ورق‌ها دارد.
-
ابعاد:
عرض تولیدشده برای هر دو نوع ورق مشابه بوده و بین 100 تا 125 سانتی‌متر است. اما محدوده ضخامت ورق‌های گالوانیزه بیشتر از ورق‌های روغنی بوده و به شرح زیر است:
روغنی: 0.3 تا 3 میلی‌متر
گالوانیزه: 0.18 تا 6 میلی‌متر
-
ظاهر:
به کار بردن ورق‌های روغنی در ساخت خودرو، لوازم خانگی و... نشان می‌دهد که نسبت به ورق‌های گالوانیزه که در ساخت کانال کولر، لوله آب و... به کار می‌روند، از ظاهر بهتری برخوردار هستند.
-
قابلیت اعتماد و اطمینان:
استانداردهایی که در ساخت ورق‌های گالوانیزه وجود دارد از ورق‌های روغنی بیشتر و سخت‌تر بوده و همین باعث می‌شود که بتوان به این ورق‌ها اعتماد بیشتری داشت.
-
بازرسی دوره‌ای سازه:
برای اطمینان از سلامت سازه‌هایی که با ورق‌ها ساخته می‌شوند، از دو روش چشمی و آزمایشگاهی استفاده می‌شود. ورق‌های گالوانیزه به نسبت ورق‌های روغنی نیاز به بازرسی کمتری دارند و همان بازررسی کم هم بدون نیاز به آزمایشی خاص و تنها از طریق چشم قابل اجراست. البته تنها در موارد خیلی خاص، این ورق‌ها نیاز به بررسی بیشتر دارند.
سخن آخر
در این مطلب به طور نسبی با ورق‌های گالوانیزه و روغنی آشنا شدیم و مشخصات و تفاوت‌ها را بررسی کردیم. اما به طور کلی نمی‌توانیم بگوییم که کدام‌یک نسبت به دیگری برتری دارد.
چراکه هرکدام کاربردی خاص در موقعیتی خاص داشته و با توجه به نیازها باید انتخاب شوند. چیزی که روشن خواهد بود این است که ورق‌های گالوانیزه برای کارهایی که در آن‌ها نیاز به طول عمر بالا احساس می‌شود، مناسب‌تر بوده و البته باید قیمت آن در زمان نیاز با توجه به قیمت آهن، بررسی شده و سپس خریداری شود.
