مطالعه کتاب دیوان حافظ برای هر کسی لذت بخش است. مطالعه غزلیات و اشعار حافظ به صورت ناخودآگاه باعث انتقال آرامش به خوانندگان می‌شود. به همین دلیل است که ایرانیان علاقه زیادی به حافظ و کتاب معروف او یعنی دیوان حافظ دارند.
با توجه به اینکه طرفداران خرید کتاب دیوان حافظ بسیار زیاد هستند، نسخه‌های متعددی از این کتاب به چاپ رسیده است که هر کدام ویژگی‌های ظاهری متفاوت با یکدیگر دارند. در ادامه قصد داریم در رابطه با بهترین تصحیح دیوان حافظ صحبت کنیم تا علاقه‌مندان به این کتاب بتوانند تصمیم بهتری برای خرید دیوان حافظ بگیرند.
بهترین دیوان حافظ کدام است؟
اگر کتاب حافظ را در منزل خود دارید و قصد دارید یک نسخه بهتر از آن را تهیه کنید یا حتی اگر می‌خواهید برای اولین بار این کتاب را خریداری کنید، ممکن است برای پیدا کردن بهترین کتاب این شاعر گرانقدر، کمی سردرگم شوید. در واقع چند نسخه کلی از کتاب حافظ در بازار وجود دارد که جزء بهترین کتاب‌های حافظ هستند.
این تصحیح‌ها شامل موارد زیر هستند:
- تصحیح قزوینی-غنی (۴۹۵ غزل)
- تصحیح سوم خانلری (۴۸۶ غزل)
- حافظ به سعی سایه (۴۸۴ غزل)
- تصحیح سوم نیساری (۴۸۵ غزل)
عوامل مختلفی سبب شده‌اند چند نسخه مختلف از کتاب دیوان حافظ در بازار وجود داشته باشد. اگر دنبال بهترین نسخه از کتاب این شاعر گرانقدر هستید، باید سعی کنید قدیمی‌ترین نسخه را پیدا کنید. نسخه های جدید، عموماً دارای غلط‌های املایی هستند که باعث می‌شود خواننده از ادامه مطالعه، دلسرد شود.
نسخه های قدیمی‌تر با دقت بیشتری مکتوب شده اند. به عنوان مثال کتاب «علامه قزوینی» و «دکتر قاسم غنی» که در سال ۱۳۲۰ چاپ شده است، مجموعه کاملی از اشعار حافظ است که بدون هیچگونه غلطی نوشته شده است. از این کتاب فقط ۱۸ نسخه منتشر شد.
تصحیح دکتر «ناتل خانلری» نیز یکی دیگر از بهترین کتاب‌های حافظ است. از این کتاب نیز حدود ۱۴ نسخه منتشر شده است. همچنین می‌توانید نسخه «دکتر نیساری» را خریداری کنید که حدود پنجاه و یک نسخه از کتاب ایشان منتشر شده است.
این نویسندگان، صرفاً بر اساس دانش خود کتاب دیوان حافظ را تصحیح کرده و به چاپ رساندند. اما اگر به دنبال نویسنده‌ای هستید که بر اساس ذوق هنری کتاب دیوان حافظ را مکتوب کرده باشد، می‌توانیم به شما مرحوم «انجوی شیرازی» را معرفی کنیم که به دلیل شیرازی بودن، همزادپنداری بسیار زیادی با حافظ شیرازی داشت و از این طریق توانست کتاب دیوان حافظ را بدون کوچکترین غلط منتشر کند.
چرا نسخه های مختلفی موجود از دیوان حافظ وجود دارد؟
پدید آمدن نسخه‌های متفاوت از کتاب دیوان حافظ، موضوع جدیدی نیست. از همان دوران زندگی این شاعر گرانقدر، نویسندگان دیگری به آثار او دسترسی پیدا کردند و به شکل‌های مختلف اشعارش را مکتوب کردند. این موضوع باعث شد تفاوت‌های بسیار زیادی بین کتاب‌های نویسندگان مختلف وجود داشته باشد. حافظ در تمام زندگی خود حدود ۵۰۰ غزل سرود که به همراه چند قصیده یا قطعه دیگر به چاپ رسید. او نسبت به شاعران دیگر، اشعار کمتری را سروده است، ولی برای سرودن اشعار خود زمان بیشتری گذاشته است.
همانطور که گفته شد، از همان دوران زندگی حافظ، بسیاری از افراد طرفدار اشعار او بودند. به همین دلیل تعداد نسخه‌های مختلفی از کتاب حافظ به چاپ رسید. هر یک از اساتید معاصر با دسترسی به یکی از نسخه‌ها سعی کردند مجموعه کاملی از اشعار این شاعر بزرگ را وارد بازار کنند. به همین دلیل امروزه چندین تصحیح مختلف از کتاب حافظ را مشاهده می‌کنیم.
دلیل دیگر وجود نسخه‌های مختلف از دیوان حافظ، تفاوت در نوشته‌های کاتبان آن زمان است. در دوران زندگی این شاعر گرانقدر، کاتبان مختلفی حضور داشتند که سعی می‌کردند با دسترسی به آثار حافظ نوشته‌های او را مکتوب کنند و در اختیار همگان قرار دهند. برخی از کاتبان توجه و دقت بالایی در نوشتن اشعار نداشتند. به همین دلیل بعضی از ابیات را اشتباه می‌نوشتند یا کلمه‌ای را جا می‌انداختند. از طرفی برخی از کاتبان دیگر به نوبه خود شعر را تغییر می‌دادند.
پیشنهاد به مطالعه بیشتر: چرا بعضی شعرها در دیوان حافظ نیست؟
بهترین تصحیح های دیوان حافظ
برای کتاب حافظ چندین تصحیح مختلف وجود دارد که در ادامه برخی از بهترین تصحیح‌های کتاب دیوان حافظ را بیان می‌کنیم.
1.تصحیح قزوینی غنی
این نسخه تاکنون بیشتر از سایر نسخه‌های کتاب حافظ به چاپ رسیده است. اگر یکی از افرادی هستید که پیگیری و دقت بالایی برای خرید کتاب حافظ ندارد و صرفاً قصد دارد یک دیوان حافظ خریده باشد! به احتمال زیاد این کتاب را در بازار پیدا خواهید کرد. زیرا تعداد نسخه‌های چاپ شده از آن بسیار زیاد است. این تصحیح در سال‌های ۱۳۱۸ تا ۱۳۲۰ جمع‌آوری شد و به چاپ رسید.
البته تاکنون عالمان و ویراستاران ادبیات فارسی نظرات بسیار زیادی را در رابطه با این نسخه بیان کرده‌اند. نمی‌توان گفت این تصحیح یک نسخه کامل و بدون غلط است. چرا که خیلی واضح می‌توان غلط‌های مشخصی را در آن پیدا کرد. در هر صورت به علت پرتیراژ بودن نمی‌توان گفت که این تصحیح بی اعتبار است.
2. تصحیحات خانلری
این تصحیح در دو جلد به چاپ رسیده است. تعداد نسخه‌های این تصحیح حدود ۱۴ نسخه است که مسائل مختلف در آن بیان شده است. خانلری در جلد اول به بیان اشعار حافظ پرداخته و در جلد دوم در رابطه با شعرهای غیر غزل، مسائل مشکوک یا مشکلاتی که در اشعار حافظ وجود دارد، صحبت کرده است.
این تصحیح ابتدا در یک جلد به چاپ رسید. در مرتبه دوم، به صورت دو جلدی چاپ شد. خوشبختانه دقت بسیار زیادی برای جمع آوری این نسخه از کتاب دیوان حافظ صورت گرفته است. به گونه‌ای که کتاب خانلری در میان سنجیده‌ترین و بهترین تصحیحات دیوان حافظ جای گرفته است.
چگونه بهترین دیوان حافظ را خریداری کنیم؟
اگر می‌خواهید یک کتاب حافظ با کیفیت را خریداری کنید، عجله نداشته باشید. ابتدا در رابطه با تصحیحات و نسخه های متعدد کتاب حافظ تحقیق کنید و سعی کنید کم غلط‌ترین و قدیمی‌ترین نسخه را پیدا کنید. حتی اگر می‌خواهید یک بار برای خرید کتاب حافظ هزینه کنید، سعی کنید بهترین کتاب را به منزل خود ببرید و همراه خانواده و اطرافیان، آن را مطالعه کنید.
چند نسخه و تصحیح کلی از کتاب حافظ در بازار وجود دارد. برخی اتفاقات که در زمان زندگی حافظ، رخ داد باعث شد که امروزه نسخه‌های مختلفی از این کتاب در اختیار مردم قرار بگیرد. به عنوان مثال کاتبان در زمان مکتوب کردن اشعار این شاعر گرانقدر دقت بالایی نداشتند یا اشعار را تغییر می‌دادند. شما می توانید برای مطالعه در خصوص حافظ شیرازی، غزلسرایی شیرین سخن از دیار شیراز به این مقاله از ایسنا مراجعه کنید.
نمی‌توان گفت که ما به تمامی اشعار و غزلیات حافظ دسترسی داریم. شاید برخی از نسخه‌ها و نمونه‌های شعری این شاعر هرگز به دست مردم نرسیده باشد. اما در هر صورت آنچه که امروزه در بازار وجود دارد، به عنوان کتاب دیوان حافظ فروخته می‌شود. این کتاب سرشار از لطف است و می‌تواند علوم بسیار زیادی مثل اخلاقیات، عرفان، علم و ادب را به مردم منتقل کند.
