بسیاری از روغن های گیاهی مثل روغن زیتون، حنظل، کرچک، سویا، نارگیل و... بر اساس نوع مزاج روغن پایه ای خود، دارای خواص و ویژگی های گوناگونی هستند. اغلب این روغن ها حاوی مقادیر قابل توجهی از ویتامین ها، مواد معدنی، امگا 3، امگا 6، اسیدهای چرب اشباع شده و اشباع نشده و ... بوده و به همین دلیل در صنایع تولید مواد آرایشی و بهداشتی و همچنین دارویی استفاده می شوند.
نکته مهمی که در مورد روغن های گیاهی وجود دارد این است که گاهی اوقات در فرآوری روغن ها، برای تصفیه یا ایجاد ویژگی خاص، افزودنی هایی مثل آب اکسیژنه یا دیگر مواد شیمیایی آزمایشگاهی مثل اسید سولفوریک به آن ها اضافه می شود. در این صورت ممکن است خواص روغن به طور کلی تغییر کند و حتی دیگر کاربرد خوراکی نداشته باشد. به همین دلیل همواره توصیه می شود تا حد ممکن از روغن های گیاهی فرابکر (بدون افزودنی) استفاده نمایید. همچنین از آنجاییکه مصرف این مواد ممکن است در برخی افراد واکنش های آلرژیک به همراه داشته باشد حتما پیش از استفاده با متخصصین این حوزه، مشورت نمایید.
روغن کرچک
طبق شواهد به دست آمده، نخستین موارد مصرف روغن کرچک به مصر مربوط می شود. این روغن در گروه روغن های نباتی قرار گرفته و از دانه های گیاه کرچک تولید می شود. اگرچه عمده مصرف روغن کرچک به صورت خوراکی است، اما این روغن به صورت ترکیبی با روغن های پایه و به شکل موضعی نیز مورد استفاده قرار می گیرد.
خواص روغن کرچک
یکی از کاربردهای خوراکی روغن کرچک، درمان یبوست و همچنین پاکسازی روده ها پیش از انجام عمل جراحی است. اسید چرب موجود در ترکیب روغن کرچک دارای خاصیت مرطوب کنندگی است و به همین دلیل می تواند تاثیر مثبتی در درمان ترک خوردگی های پوست بعد از زایمان و چاقی داشته باشد. از دیگر خواص روغن کرچک عبارتند از:
- رفع زائده های پوستی
- کاهش چین و چروک های صورت
- افزایش رشد مو و ضخیم کردن آن
- بهبود جای زخم و ترک خوردگی های پا
- درمان دردهای عضلانی و التهاب عصب ها و آرتروز
- درمان جوش و آکنه با از بین بردن باکتری ها، روغن های اضافی و سلول های مرده پوست
استفاده از روغن کرچک در صنعت
از مشتقات روغن کرچک در تولید روغن هیدرولیک، روغن ترمز، نایلون، عطر، رنگ، جوهر، انواع آستر، پلاستیک های مقاوم در برابر سرما، واکس و دیگر مواد براق کننده نیز استفاده می شود.
روغن قهوه
به طور کلی روغن قهوه از فشرده کردن دانه های قهوه به دست می آید. تازه یا رست شده بودن دانه ها در بو و رنگ روغن قهوه تاثیر گذار هستند؛ به همین دلیل رنگ روغن قهوه از زرد روشن تا قهوه ای متغیر است.
خواص روغن قهوه
روغن قهوه در جهان شیمی به عنوان «کافئول» شناخته می شود و سرشار از اسیدهای چرب از جمله اسید اولئیک، لینولئیک اسید و پالمیتیک اسید است.
روغن قهوه سبز
همانطور که از نام این روغن مشخص است، روغن قهوه سبر از پرس دانه های قهوه سبز به دست می آید. در این روغن، مواد مغذی، اسیدهای چرب، ویتامین و کلروژنیک اسید وجود دارد که برای تقویت پوست مفید هستند. اسید کلروژنیک با خواص آنتی اکسیدانی می تواند به کاهش فشار خون و کاهش وزن نیز کمک کند.
ترکیبات موجود در قهوه سبز همچنین به مبارزه با رادیکال های آزاد کمک کرده و سنتز کلاژن و الاستین را تحریک می کند؛ در نتیجه علایم پیری پوست مانند چین و چروک و خطوط ریز پوست کاهش می یابند. روغن قهوه سبز همچنین دارای خاصیت ضد سلولیت و بازسازی کننده پوست است. خواص لیپولیتیک آن به کاهش و تنظیم بافت چربی زیر پوست کمک می کند. در برخی از مراکز زیبایی پیش از ماساژ از روغن قهوه سبز استفاده می کنند.
قیمت روغن قهوه سبز
روغن قهوه سبز در اغلب موارد گران تر از روغن تهیه شده از دانه های قهوه تفت داده شده است.
روغن خراطین
روغن خراطین دارای رنگ قهوه ای و بویی تند است. از روغن خراطین نوعی کرم قرمز رنگ به دست می آید. ترکیب پودر کرم خراطین با روغن کنجد یکی از روش های تهیه روغن خراطین است. توصیه می شود افرادی که دارای سابقه جوش های پوستی، هستند از این روغن استفاده نکنند.
روغن خراطین در بدن سازی
یکی از کاربردهای روغن خراطین افزایش حجم برخی از اندام های بدن است و به همین دلیل برخی از بدن سازان از این روغن برای ماساژ و حجم دهی به عضلات خود استفاده می کنند.
خواص روغن خراطین
روغن خراطین می تواند باعث افزایش گردش خون می شود. این روغن همچنین در رفع گودی های زیر چشم و چین و چروک ها، افزایش لطافت و رشد موها مفید واقع می شود.
روغن کنجد
کنجد، یک گیاه دولپه ای است. مصرف این روغن سابقه ای بسیار طولانی به ویژه در کشورهای آسیایی دارد. از روغن کنجد به عنوان یک روغن پایه برای اغلب روغن های گیاهی دیگر استفاده می شود. روغن کنجد در تعداد زیادی از روغن های مربوط به نگهداری و مراقبت از پوست، ماساژ، محصولات مراقبت از مو، محصولات آرایشی، انواع صابون، عطر و ضد آفتاب کاربرد دارد.
ترکیبات روغن کنجد
دراین قسمت از مقاله برخی از ترکیبات اصلی تشکیل دهنده روغن کنجد را مورد بررسی قرار می دهیم.
اسیدهای چرب
روغن کنجد در گروه اسید های اولئیک – لینولئیک جای می گیرد. اسید چرب اشباع این روغن، کمتر از 15 درصد است.
استرول ها
این روغن در مقایسه با سایر روغن های گیاهی حدود 2 درصد ماده غیر صابونی بیشتری دارد. این مواد شامل: استرول ها، تری ترپن ها، تری ترپن الکل ها، توکوفرول ها و لیگنان های کنجد هستند. روغن کنجد از منابع غنی استرول گیاهی موسوم به فیتو استرول است.
توکوفرول ها
از خواص روغن کنجد مقاومت در برابر اکسید شدن به علت وجود توکوفرول در این روغن است. میزان توکوفرول روغن کنجد در حدود 1200 میلی گرم بر کیلوگرم است.
خواص روغن کنجد
خواص فراوان روغن کنجد باعث شده است تا کاربردهای گوناگونی برای این روغن فراهم شود که در ادامه به برخی از مهمترین آن ها اشاره می کنیم.
- التیام زخم ها
- افزایش رشد مو
- درمان جوش و اکنه
- کاهش فشار خون
- خواص ضد التهابی
- ضد آفتاب طبیعی پوست
- درمان سفیدی زودرس مو
- تقویت عملکرد صحیح اندام های حیاتی بدن
درمان آرتریت روماتوئید با استفاده از روغن کنجد
کنجد حاوی مس، روی، منیزیم، آهن و کلسیم است. روی و مس به تولید گلبول های قرمز، گردش خون و متابولیسم بدن کمک می کنند. مس نیز دارای خواص ضد التهابی بوده و در کاهش درد مفاصل، ورم مفاصل و تقویت استخوان ها مفید است.
اثر روغن کنجد در کاهش استرس و افسردگی
کنجد دارای آمینو اسیدی به نام تیروزین است. این آنتی اکسیدان، به طورمستقیم با فعالیت سروتونین مرتبط است. سروتونین نوعی انتقال دهنده عصبی است و روی حالت و خلق و خوی افراد تاثیر می گذارد. عدم تعادل مقدار سروتونین می تواند به افسردگی و استرس منجر شود. قراردادن روغن کنجد در رژیم غذایی، تولید سروتونین را افزایش می دهد و در نتیجه به احساس مثبت و حذف استرس کمک کند.
تاثیر روغن کنجد در حفظ سلامت پوست
روغن کنجد از خواص آنتی باکتریایی و ضد التهابی خوبی برخوردار است و به دلیل آب رسانی بالایی که دارد، در درمان های زیبایی نیز استفاده می شود. خواص ضد پیری و داشتن SPF طبیعی از سایر ویژگی های قابل توجه روغن کنجد است. این روغن، همچنین حاوی آنتی اکسیدان است. آنتی اکسیدان ها سموم محلول در آب را جذب کرده و به سم زدایی بدن و به ویژه پوست کمک می کنند.
کاهش خطر ابتلا به دیابت با مصرف روغن کنجد
منیزیم و سایر مواد مغذی دیگری که در روغن کنجد وجود دارند، باعث کاهش خطر قند خون و در نتیجه کاهش خطر دیابت می شوند. انتخاب روغن کنجد برای پخت و پز، راهکاری مناسب برای افرادی است که به بیماری دیابت دچارهستند.
روغن کنجد و کم خونی
در روغن کنجد مقدار زیادی آهن وجود دارد. این روغن به عنوان یکی از بهترین درمان های طبیعی برای کم خونی و سایر مشکلات کمبود آهن شناخته می شود.
کاهش خطر ابتلا به سرطان
روغن کنجد حاوی منیزیم و ترکیب ضد سرطان شناخته شده ای به نام فیتات است. خواص این ترکیبات، خطر ابتلا به سرطان روده را کاهش می دهند.
روغن آرگان
روغن آرگان از هسته آجیل های درخت آرگان تولید می شود که اغلب در کشور در مراکش رشد می کنند. ویتامین E، ویتامین اصلی موجود در روغن آرگان است. این روغن بافتی بسیار نرم و روان دارد و به همین دلیل در درمان های مربوط به پوست، افزایش براقیت و صافی پوست مورد استفاده قرار می گیرد.
خواص روغن آرگان
از جمله مهمترین خواص روغن آرگان رفع موخوره و کمک به رشد دوباره مو از طریق تقویت فولیکول های آن است. سایر خواص روغن آرگان عبارتند از:
- آبرسانی به پوست
- افزایش لطافت پوست
- از بین بردن لکه های پوستی
- رفع ترک خوردگی های پوست پا
روغن زیتون
روغن زیتون یکی از مغذی ترین روغن های گیاهی است که از فشرده کردن میوه های زیتون به دست می آید. این روغن سرشار از ویتامین های E و K، اسیدهای چرب امگا 3 و امگا 6 است.
خواص روغن زیتون
در ادامه به معرفی مهمترین فواید و کاربردهای این روغن محبوب می پردازیم.
- سلامت ناخن ها
- پیشگیری از دیابت (قند خون)
- کمک به کنترل و رفع یبوست
- تقویت و بهبود عملکرد دستگاه گوارش
- درمان التهاب و آکنه
- خواص ضد پیری
کنترل کلسترول با مصرف روغن زیتون
با استفاده از روغن زیتون می توان سطح کلسترول بد را در بدن کاهش داد. در این روغن، چربی اشباع و غیر اشباعی وجود دارد که سطح کلسترول خون را کنترل می کنند. در واقع میزان چربی غیر اشباع در روغن زیتون به حدی است که سطح مناسبی از کلسترول خوب را در بدن ایجاد می کند.
خواص روغن زیتون در حفظ رطوبت پوست
یکی از مهم ترین خواص روغن زیتون، آب رسانی به پوست و مو است. این روغن حاوی مقادیر زیادی از ویتامین E است. ویتامین E یک آنتی اکسیدان است و از پوست در برابر عوامل بیرونی مانند اشعه خورشید محافظت می کند. این روغن همچنین بافت سبکی داشته و رطوبتی غیرچسبنده ایجاد می کند.
روغن آفتابگردان
روغن آفتابگردان حاصل روغن گیری از دانه های گیاه گرم و خشک آفتابگردان است و طعم خنثی و رنگ روشنی دارد. این روغن دارای درصد بالایی چربی چند اشباع نشده، چربی تک اشباع نشده و چربی های اشباع شده است. ویتامین A موجود در روغن روغن آفتابگردان می تواند از بروز آب مروارید چشم جلوگیری کند.
روغن آفتابگردان با بافتی سبک، در مقایسه با روغن های دیگر، ویتامین E بیشتری دارد. به دلیل دارا بودن این ویتامین، روغن آفتابگردان می تواند تاثیر مثبتی در کاهش خطر ابتلا به بیماری هایی مثل سرطان روده بزرگ و بیماری آسم داشته باشد. کارتنوئیدهای موجو در در ترکیب روغن آفتابگردان نیز از بروز سرطان های چون رحم، پوست و ریه جلوگیری می کند.
خواص روغن آفتابگردان
این روغن با داشتن چربی های غیر اشباع، مانع رسوب کلسترول می شود. روغن آفتابگردان به دلیل داشتن آنتی اکسیدان خواص دارویی داشته و در درمان اگزمای پوستی موثر است. سلامت قلب و عروق، تقویت سیستم ایمنی و سیستم عصبی و درمان آفتاب سوختگی از مزیت های دیگر این روغن می باشد.
خواص مرطوب کنندگی روغن آفتابگردان نیز به بهبود سلامت پوست کمک می کند. از این روغن همچنین به عنوان نرم کننده مو می توان استفاده نمود.
روغن حنظل
حنظل بیشتر در جنوب ایران (مانند قشم و جهرم) و به شکل گیاهی با ساقه خزنده رشد می کند. عمر این گیاه یک سال است. در توصیف ظاهر این گیاه می توان گفت شبیه به هندوانه ولی در اندازه کوچکتر (به اندازه پرتقال) است. تا جایی که به آن هندوانه حنظل نیز گفته می شود.
طعم گیاه حنظل اما بر خلاف هندوانه، تلخ است. علت این تلخی وجود ماده ای به نام کولوسنتین در ترکیب حنظل است.
خواص روغن حنظل
در ادامه به توضیح برخی از مهمترین خواص درمانی روغن گیاهی حنظل می پردازیم.
- بهبود زخم های دیابتی
- خاصیت ضدمیکروبی
- تسکین سردردهای مداوم
کاهش چربی خون با روغن حنظل
کلسترول و تری گلیسیرید دو چربی هستند که افزایش میزان آن ها در خون افراد مشکلاتی مثل مسدود شدن رگ ها و ناراحتی های قلبی را سبب می شود. استفاده از روغن گیاه حنظل می تواند به کاهش چربی خون کمک کند.
استفاده از روغن حنظل برای کاهش درد دندان
روغن حنظل یک گزینه مناسب برای تسکین درد دندان است. تنها کافی است پنبه آغشته به این روغن را روی دندان بگذارید تا درد آن تسکین یابد.
سخن پایانی
روغن های طبیعی مثل روغن های کرچک، قهوه، خراطین، کنجد، آرگان، زیتون، آفتاب گردان، حنظل، خواص بسیار زیادی دارند و استفاده از کاربردهای آن ها یکی از بهترین روش های زندگی سالم است، اما به طور کلی مصرف این مواد ممکن است در برخی افراد واکنش های آلرژیک به همراه داشته باشد. این واکنش ها می توانند به صورت دردهای شکمی، حالت تهوع، سرگیجه، کهیر، خارش و یا حتی انسداد مجاری تنفسی و ... باشند. به همین دلیل بسیار مهم است که انواع روغن های گیاهی نیز با دقت لازم مصرف شوند.
