یکی از مهمترین اموری که در زمینه تجارت‌های بین المللی صورت می‌گیرد، ترخیص کالا از گمرک است. شما طی انجام فعالیت‌ها و تشریفات گمرکی قطعا با اصطلاحات جدید و پرکاربردی مواجه خواهید شد. اصطلاحات گمرکی طیف وسیعی از انواع واژگان در رابطه با حمل و نقل و ترخیص کالا هستند که آشنایی با آنها برای برقراری بهتر ارتباط و توسعه تجارت لازم و ضروری است. خوب است بدانید به طور کلی اصطلاحات ترخیص کالا در سراسر دنیا مشترک هستند؛ بنابراین با ققنوس ترخیص همراه باشید تا شما تجار و بازرگانان عزیز را جهت آشنایی بیشتر، راهنمایی کنیم.
منظور از اصطلاحات ترخیص کالا چیست؟
آشنایی با اصطلاحات گمرکی برای شما به عنوان یک تاجر یا بازرگان از ضروریات است. دانستن چنین واژگانی به شما در برقراری بهتر ارتباط با سایر بازرگانان و در نتیجه معاملات بهتر کمک زیادی می‌کند. فعالیت‌های تجاری و بازرگانی از سلسله مراتب به هم پیوسته‌ای تشکیل شده‌اند که جهت ورود کالا یا خروج آن از کشور و معاملات بین المللی لازم هستند؛ در این میان لازم است به طور کامل از اطلاعات مورد نیاز و واژگان پرکاربرد آگاهی کسب کنید تا به دلیل عدم اطلاعات کافی دچار سردرگمی و اشتباه نشوید.
پروفرما، سود بازرگانی، کابوتاژ، کالای ضبطی در گمرک، کالای متروکه، کالای مرجوعی، مانیفست، بارنامه، ارزش کالای ورودی، اظهارنامه کالا، حقوق و عوارض ورودی، بیجک، بیمه نامه، درب خروج گمرک، قبض انبار، پکینگ لیست، وزن خالص و ناخالص کالا و کد کالا از مهمترین و پرکاربردترین اصطلاحات ترخیص کالا از گمرک هستند که طی مراحل جمع آوری مدارک، اخذ مجوزهای لازم و پرداخت هزینه‌های گمرکی با آنها رو به رو خواهید شد؛ بنابراین این مقاله را جهت آشنایی با اطلاعات، اصطلاحات و مفاهیم بنیادی دنبال کنید.
پروفرما یا پیش فاکتور (Performa Invoice)
سیاهه خریدی که اطلاعات درباره کالا و شرایط خرید در آن درج شده و جهت اطلاع خریدار صادر می‌گردد، پروفرما یا پیش فاکتور نامیده می‌شود. تاریخ قرارداد، شماره قرارداد و سفارش خریدار، شیوه حمل، مشخصات و جزئیات کالا، شیوه پرداخت، مشخصات بانک، مشخصات خریدار، تاریخ حمل و معرفی موسسه بازرسی از جمله اطلاعاتی هستند که جهت اطلاع خریدار از شرایط خرید توسط فروشنده در پروفرما ثبت می‌شوند. پروفرما از مهمترین مدارک ترخیص کالا از گمرک می‌باشد و در بسیاری از مراحل و تشریفات گمرکی کاربرد دارد؛ بنابراین تنظیم آن باید با توافق دو طرف قرارداد باشد.
سود بازرگانی ((Commercial Profits
سود بازرگانی یکی از مهمترین هزینه‌های گمرکی و اصطلاحاتی است که هنگام محاسبه و پرداخت هزینه‌ها با آن مواجه خواهید شد. نرخ سود بازرگانی براساس تعیین هیئت وزرا و قوانین واردات و صادرات کالا محاسبه می‌گردد و از برخی کالاهای وارداتی دریافت می‌شود. سود بازرگانی با هدف حمایت از تولیدات و صنایع داخلی کشور از تجار اخذ می‌شود که باتوجه به تصمیمات و نیاز دولت نیز قابل تغییر است.
کابوتاژ (Cabotage)
اگر حمل و انتقال کالا از یک گمرک به گمرک دیر یا از بندر یک کشور به بندر دیگری از طریق راه کشور همجوار صورت بگیرد، از اصطلاح گمرکی کابوتاژ استفاده می‌شود. کابوتاژ به تشریفات گمرکی و دو نوع اظهارنامه نیاز دارد که یکی از اظهارنامه‌ها هنگام خروج کالا از بندر یا مرز و دیگری هنگام ورود کالا به مرز یا بندر تنظیم و ثبت می‌گردد.
کالای ضبط شده در گمرک (Customs seized goods)
زمانی که کالا غیرمجاز یا ممنوع الورود باشد و با مشخصات و آدرس صحیح به گمرک اظهار شده باشد، گمرک فرصتی سه ماهه به صاحب کالا جهت خروج کالا از گمرک خواهد داد. اگر وارد کننده در این خصوص اقدامی انجام ندهد و مدت زمان فرصت او به پایان برسد، از اصطلاح کالای ضبطی در گمرک استفاده می‌شود که مشکلات خود را به همراه دارد. در صورت ضبط کالا تا دو ماه امکان شکایت صاحب کالا وجود دارد و پس از آن با گذشت دو ماه، کالا به مالکیت دولت در خواهد آمد.
کالای متروکه (Abandoned goods)
به کالایی که صاحب آن، آن را ترک کرده باشد متروکه گفته می‌شود. اگر صاحب کالا به هر دلیلی فرایند ترخیص بار از گمرک را انجام ندهد یا به موقع اسناد و مدارک لازم را ارائه ندهد، مدتی پس از اتمام انقضا کالا متروکه محسوب خواهد شد. 4 ماه از تاریخ اولین قبض انبار برای اتمام تشریفات ترخیص کالا فرصت است؛ اما اگر طی این فرصت صاحب کالا مراجعه نکند، در صورت داشتن عذری موجه می‌تواند تقاضای افزایش فرصت را داشته باشد؛ البته توجه داشته باشید فرصت نگهداری کالا در گمرک فرودگاه‌ها دو ماهه است.
کالای مرجوعی (Reference goods)
از دیگر مفاهیم و اصطلاحات مهم گمرکی کالای مرجوعی می‌باشد که به دو گروه از کالاها اطلاق می‌شود. کالاهایی که به عنوان واردات موقت وارد کشور شده‌اند و با اتمام مهلت ورود موقت، برای اعاده از کشور اظهار و مرجوعی و محسوب می‌شوند و کالاهای ممنوع، غیرمجاز و کالاهایی که ورودشان به کشور مستلزم دریافت مجوز استاندارد اجباری هستند، در صورت عدم احراز شرایط مرجوعی به شمار می‌روند و قابل ترخیص از گمرک نیستند.
مانیفست (Manifesto)
یکی از مهمترین مدارک مورد نیاز ترخیص کالا، مانیفست می‌باشد که حاوی اطلاعاتی درباره کالا است. مانیفست به فهرست محموله‌هایی که بیش از یک بارنامه دارند و توسط کشتی، قطار یا کامیون حمل می‌شوند گفته می‌شود؛ در واقع این فهرست دارای برنامه‌های مربوط به محموله است و زمانی که بار به گمرک مقصد می‌رسد، صادر می‌گردد.
بارنامه (Bill of Lading)
بارنامه سندی است برای اثبات حمل و مالکیت کالا مورد استفاده قرار می‌گیرد و قابل معامله نیز می‌باشد. بارنامه جهت تنظیم اظهارنامه گمرکی لازم است و اطلاعاتی همچون نشانی و مشخصات فرستنده و گیرنده، تعداد بسته‌ها، محل بارگیری، مقصد کالا، شماره، علامت و نوع کالا، شماره وسیله حمل و نقل و تاریخ صدور بارنامه در آن درج می‌شوند.
ارزش کالای ورودی در گمرک (Customs value)
ارزش گمرکی کالا از مجموع ارزش سیف و تمام هزینه‌های مربوط به واریز و گشایش اعتبار، حق استفاده از علامت و نقشه و سایر هزینه‌هایی که از لحظه ورود کالا تا لحظه خروج آن لحاظ می‌شوند، به دست می‌آید؛ درواقع ارزش کالای ورودی به معنای ارزش کالای وارد شده به گمرک هر کشور می‌باشد و از مهمترین هزینه‌های گمرکی جهت ترخیص کالا از گمرک است.
اظهار گمرکی (Custom Declaration)
اظهار گمرکی به منظور اطلاع گمرک از جزئیات و مشخصات کالا صورت می‌گیرد و به طور کلی اظهار یا عملی است که باید مورد تائید گمرک و جهت ارائه به این اداره باشد. جزئیات و اطلاعات کالا باید در فرمی تحت عنوان فرم اظهارنامه (Declaration form) که توسط گمرک تهیه می‌شود، درج شوند. تاجر یا ترخیصکار موظف است تمام مشخصات لازم را در این فرم جهت معرفی کالا به گمرک و انجام بازرسی‌های گمرکی ثبت کند.
حقوق و عوارض گمرکی
یکی دیگر از اصطلاحات رایج ترخیص کالا که بسیار خواهید شنید، حقوق و عوارض گمرکی است. حقوق و عوارض گمرکی از جمله مبالغی هستند که جهت واردات و صادرات کالا باید به گمرک پرداخت شوند و بدون پرداخت انها امکان انجام مراحل ترخیص کالا وجود نخواهد داشت. اگر به موقع و پیش از شروع تشریفات گمرکی نسبت به پرداخت این هزینه‌ها اقدام کنید، مراحل ترخیص کالا از گمرک را در کوتاه‌ترین زمان پشت سر خواهید گذاشت.
لازم است بدانید حقوق و عوارض گمرکی به طور کلی به دو دسته اصلی حقوق گمرکی و سود بازرگانی تقسیم بندی می‌شوند. به 4 درصد از ارزش کالاهای صادر شده حقوق گمرکی گفته می‌شود و سود بازرگانی، مجموعه‌ای از انواع حقوق و عوارض گمرکی محسوب می‌شود که بالاتر درباره این اصطلاح گمرکی مهم توضیح دادیم. این گونه تعرفه‌ها طبق ارزش کالا تعیین می‌شوند و با توجه به ارزش کالا می‌توانید مقدار این هزینه‌ها را به صورت تقریبی به دست آورید؛ البته خوب است بدانید حقوق و عوارض گمرکی به نوعی مالیات غیر مستقیم هم محسوب می‌شوند.
بیجک گمرکی (Exit Permission)
از دیگر اصطلاحات گمرکی که هنگام واردات و صادرات کالا با آن مواجه می‌شوید، بیجک گمرکی است. بیجک سندی است که توسط فروشنده برای خریدار جهت بررسی و مطابقت اطلاعات صادر می‌گردد. در این برگه مشخصاتی همچون نوع و مقدار کالا قید می‌شوند و خریدار موظف است پس از دریافت و بررسی صحت آن، رسید مورد نیاز را صادر کند.
برای اینکه بتوانید امور مربوط به ترخیص کالا را انجام دهید، برگه‌ای به عنوان قبض انبار توسط مسئول انبار به شما تحویل داده می‌شود که در آن مشخصاتی همچون نوع کالا، وزن کالا و.. درج شده‌اند. پس از آنکه ترخیص کالای خود را به اتمام رساندید، لازم است به اداره گمرک مراجعه کنید تا بیجک گمرکی را دریافت کنید. این سند برای اثبات مالکیت شما و اثبات انجام مراحل بارگیری یا ترخیص کالا کاربرد دارد.
بیمه نامه (Insurance Policy)
از جمله مدارک مورد نیاز ترخیص کالا می‌توان به بیمه نامه اشاره کرد. بیمه نامه سندی است که به درخواست بیمه گذار و درصورت پرداخت حق بیمه جهت پوشش محموله از خطرات احتمالی صادر می‌گردد. به عنوان مثال بیمه باربری حاوی اطلاعاتی از جمله شرح کالا، ارزش کالا و تاریخ بیمه نامه می‌باشد که به وسیله آن بیمه گذار متعهد می‌شود تا در صورت بروز آسیب در طی مسیر حمل و نقل، هزینه خسارت وارد شده را جبران نماید.
درب خروج گمرک (Custom Exit door)
درب خروج گمرک از دیگر اصطلاحات پرکاربرد ترخیص کالا می‌باشد که هنگام انجام مراحل پایانی تشریفات گمرکی با آن رو به رو خواهید شد. درب خروج وظیفه بازرسی نهایی مدارک، پروانه گمرکی و درصورت لزوم بررسی و ارزیابی دوباره کالا و همچنین صدور مجوز بارگیری می‌باشد. برای چنین بازرسی‌هایی، نماینده‌ای از سمت گمرک تعیین می‌شود تا نظارتی بر کالای درحال خروج داشته باشد. بازرس می‌تواند همه مراحل انجام شده، پرداخت حقوق و عوارض گمرکی و فرایند ارزش گذاری را مجددا مورد بررسی قرار دهد و درصورت تشخیص وی، ممکن است نیاز به انجام دوباره برخی مراحل ترخیص کالا از گمرک باشد.
قبض انبار (Warehouse Bill)
قبض انبار سندی است که توسط انباردار پس از دریافت محموله جهت گواهی تاریخ ورود کالا به انبار گمرک صادر می‌شود. قبض انبار از مهمترین اسناد و مدارک مورد نیاز ترخیص کالا جهت اثبات مالکیت کالا در گمرک می‌باشد و طبق قوانین گمرکی باید بلافاصله برای هر کالایی که به انبارهای گمرکی یا اماکن گمرکی تحویل داده می‌شوند، تسلیم گردد.
قبض انبار به انواع مختلفی از جمله قبض انبار اولیه، قبض انبار تفکیکی و قبض انبار قابل معامله تقسیم بندی می‌شود که هر کدام از آنها مفهوم و کاربرد خاص خود را دارند. شماره ردیف دفتر انبار، شماره بارنامه، شماره قبض انبار، مرز ورودی، شماره انبار، شرکت حمل و نقل، نام صاحب کالا، علامت و نوع کالا، نوع بسته بندی، وزن کالا با ظرف و تاریخ تحویل کالا از جمله مشخصاتی هستند که در قبض انبار گمرک درج می‌شوند و پس از ورود کالا به انبار و تطبیق کالا با اسناد حمل صادر می‌گردد.
پکینگ لیست یا فهرست عدل بندی (Packing List)
پکینگ لیست از مهمترین مدارکی است که جهت ترخیص کالا از گمرک باید تهیه کنید. پکینگ لیست یا فهرست عدل بندی سندی است که توسط فروشنده جهت اطلاع خریدار از نوع بسته بندی صادر می‌گردد. در این فهرست مشخصات ظاهری و محتویات هر بسته را معرفی می‌شود و در صورت تنوع بسته‌ها، لازم است برای هر بسته فهرست مشخصی تنظیم شود. لیست عدل بندی از جمله مهمترین مدارکی است که از لحاظ بازرسی و ارزیابی ماموران گمرکی حائز اهمیت است و علاوه بر گمرک، توسط شرکت بازرسی و ترخیص کالا نیز مورد بررسی و استفاده قرار می‌گیرد.
شماره ردیف، نام و نشانی کامل فروشنده، نام و نشانی تحویل گیرنده، کشور و محل بارگیری کالا، کشور و محل تخلیه بار، شماره LC (در صورت استفاده از آن)، شماره و تاریخ صدور فاکتور، شیوه پرداخت، شماره قرارداد، شماره کانتینر، جزئیات کالا، تعداد کالا، شماره یا علامت بسته، وزن خالص و ناخالص کالا، ابعاد کالا و مشخصات فنی، مواردی هستند که در پکینگ لیست قید می‌شوند.
وزن خالص (Net weight) و وزن ناخالص (GROSS WEIGHT) کالا
از دیگر اصطلاحات رایج گمرکی که تقریبا در تمام اسناد و مدارک مورد نیاز ترخیص کالا درج می‌شوند، وزن خالص و وزن ناخالص کالا می‌باشد. وزن خالص به معنای وزن کالا بدون بسته بندی می‌باشد و از جمله مواردی است که مورد ارزیابی و بازرسی شرکت‌های بازرسی جهت کنترل بیشتر قرار می‌گیرد. وزن ناخالص کالا همانطور که از اسمش مشخص است به معنای وزن خالص کالا به همراه وزن تمامی بسته بندی‌ها می‌باشد. مقدار وزن ناخالص کالا برای شرکت‌های حمل و نقل بسیار مهم است؛ زیرا لازم است باتوجه به مقدار آن، تعادل وسیله نقلیه را در طول مسیر حفظ کنند.
کد کالا (HS CODE)
HS CODE یک سیستم کدگذاری بین المللی جهت طبقه بندی کالاها می‌باشد. این کد از مهمترین موارد برای واردات و صادرات کالا می‌باشد و 8 رقمی است. به هر کالای وارداتی یا صادراتی یک کد مشخص اختصاص داده می‌شود تا کشورها بتوانند باتوجه به جزئیات و مشخصات درج شده، کنترل خوبی بر ورود و خروج انواع اقلام داشته باشند و حقوق ورودی گمرکی نیز به درستی از صاحبان کالا دریافت شود. علاوه بر این، کد کالا یا HS CODE به آمارگیری صحیح و کسب اطلاعات درست نیز کمک می‌کند.
شماره کوتاژ (Cottage)
پس از دریافت اسناد کالا از شرکت حمل و نقل، لازم است جهت انجام امور ترخیص کالا از گمرک به سامانه جامع گمرکی مراجعه و نسبت به تنظیم و ثبت اظهارنامه اقدام کنید. پس از ثبت اظهارنامه در سامانه، شماره‌ای همراه با بارکد به کالای شما به صورت منحصر به فرد تعلق می‌گیرد که به آن شماره کوتاژ اطلاق می‌شود. به کوتاژی که برای کالاهای وارداتی دریافت می‌شود، کوتاژ وارداتی و به کوتاژ کالاهای صادراتی، کوتاژ صادراتی گفته می‌شود.
گواهی مبدا (Certificate of Origin)
از جمله اصطلاحات پرکاربرد ترخیص کالا، گواهی مبدا می‌باشد که نمایانگر کالا است. گواهی مبدا سند ویژه‌ای است که ارتباط کالا به کشور مبدا را به اثبات می‌رساند و شامل اظهارنامه‌ای است که توسط سازنده، تولید کننده یا عرضه کننده تنظیم شده است. در واقع به زبان ساده، گواهی مبدا نشان می‌دهد که کالا در چه کشوری ساخته شده است و اتاق بازرگانی وظیفه صدور این سند را برعهده دارد.
سایر اصطلاحات پرکاربرد ترخیص کالا
تا اینجا به 20 مورد از مهمترین و رایج‌ترین اصطلاحات گمرکی پرداختیم که طی مراحل ترخیص کالا از جمله هنگام تهیه اسناد و مدارک مورد نیاز با آنها مواجه خواهید شد و جهت جلوگیری از سردرگمی و کند شدن روند فرایند بهتر است با مفاهیم بنیادی آنها آشنا شوید. اعلامیه ارز، ترانشیپ، تعهد ترانزیت، دمپینگ، فله، کارنه تیر، کارنه ا.ت .ا، کارنه دو پاساژ، بارنامه فیاتا و بارنامه تمیز از دیگر اصطلاحات گمرکی هستند که ممکن است در زمان حمل و نقل یا تهیه اسناد با آنها رو به رو شوید.
کلام پایانی
اگر قصد فعالیت در زمینه واردات و صادرات کالا را دارید، لازم است بدانید در این حیطه با طیف گسترده‌ای از انواع مفاهیم و واژگان مواجه خواهید شد که در مراحل مختلف خرید، حمل، انتقال و ترخیص کالا از گمرک مورد استفاده افراد مختلفی قرار می‌گیرند. ترخیص کالا از گمرک نیز مانند سایر مراحل تجارت‌های بین المللی نیاز به دانش و اطلاعات کافی دارد که یکی از این موارد آگاهی از اصول و مفاهیم بنیادی می‌باشد.
همانطور که می‌دانید عدم تسلط کافی و کمبود اطلاعات درخصوص اسناد و مدارک مورد نیاز، هزینه‌های گمرکی و شیوه تامین ارز می‌تواند سبب بروز مشکلاتی همچون توقف کالا در گمرکات و گاهی بروز خسارت‌های هنگفت شود. برای جلوگیری از مسائل و مشکلات احتمالی، افراد متخصص و حرفه‌ای کنار شما خواهند بود تا با انجام تمام فرایند ترخیص کالا در کوتاه‌ترین زمان به کاهش هزینه‌ها و توسعه تجارت شما کمک کنند. کارشناسان و حق العملکاران گمرکی ققنوس ترخیص با ارائه خدماتی جهت ترانزیت بین المللی و ترخیص بار هوایی و ترخیص بار دریایی سایر گمرکات و شرکت ترخیص کالا به تسریع و تسهیل امور تجاری شما کمک می‌کنند. همچنین می‌توانید با مراجعه به وبسایت fnxcustoms.com، برگه خدمات ما را مشاهده کنید.
